آسمان در این ماه ـ اردیبهشت 1404

آسمان در این ماه
معرفی مهم‌ترین رویدادهای رصدی ماه جاری به صورت هفتگی

صورت‌های فلکی ماه

صورت‌های فلکی شکارچی، سگ بزرگ و کوچک، ارابه‌ران و ثور فقط در ساعت ابتدایی شب دیده می‌شوند و سریع به لبه افق غربی می‌رسند. جوزا کمی بیشتر درسیب آسمان می‌ماند و پس از آن‌ها غروب می‌کند. همچنان در این ماه حضور سیاره‌های مشتری و مریخ در بین ستاره‌های درخشان این هم‌اختران،  دیدنی و چشمگیر است.

هم‌اختران (صورت‌های فلکی) ویژه‌ای که در اردیبهشت به خوبی دیده می‌شوند: شیر (اسد)، دب اکبر، عوّا (گاوران)، سنبله (دوشیزه)، دب اصغر، سیاهگوش، سرطان، جام، گیسوی برنیکه، شیر کوچک و شجاع. در بین آن‌ها فقط چهار هم‌اختر اولی ستاره‌های پرنور دارند و راحتتر دیده می‌شوند. البته از آسمان‌های غیرشهری همه را می‌توان به روشنی مشاهده کرد. اگر شرایط یافتن و دیدن هم‌اختران کم‌نورتر را دارید، حتما رصد آن‌ها را در برنامه داشته باشید.

یادآوری همیشگی: در هر ماه فهرستی از صورت‌های فلکی که ارائه می‌شود، یا آن‌چه در نقشه ماهانه آسمان می‌آید؛ آن‌هایی است که در ساعت‌های بین 8 تا 10 شب در آسمان به راحتی دیده می‌شوند. وگرنه دیگر صورت‌های فلکی در انتهای شب یا نیمه‌شب به آسمان اضافه خواهند شد.

راحت‌ترین راه برای پیدا کردن صورت‌های فلکی، برنامک‌های قابل نصب روی گوشی‌های تلفن است. با توجه به نوع گوشی خود می‌توانید این برنامه‌ها را یافته و استفاده کنید. روش پایه و به عبارتی کلاسیک برای یافتن آن‌ها استفاده از نقشه‌های ماهانه‌ی آسمان شب است. نقشه‌ای که در ادامه می‌بینیم، مخصوص ماه اردیبهشت است. در این نقشه مکان سیاره‌هایی که در هفته پنجم اردیبهشت 1404 دیده می‌شوند بر آن افزوده شده است. که باتوجه به ساعت نقشه، فقط مریخ در آن دیده می‌شود.

همانطور که در بالای نقشه بیان شده، وضعیت صورت‌های فلکی (هم‌اختران) را در میانه‌ی اردیبهشت به ساعت 22 نشان می‌دهد. در ابتدای ماه‌ یک ساعت دیرتر و در انتهای ماه یک ساعت زودتر این نقشه با آسمان مطابقت خواهد داشت.

روی نقشه زیر کلیک (لمس) کنید تا بتوانید آن‌را بزرگنمایی کنید:

اگر نحوه‌ی کاربرد نقشه‌های آسمان شب را نمی‌دانید به مقاله‌ی «راهنمای یافتن صورت‌های فلکی» مراجعه کنید و فیلم آموزشی مربوطه را مشاهده کنید.

اجرام غیرستاره‌ای

در میانه‌ی بهار دب اکبر تا انتهای شب به ارتفاع بالایی از افق می‌رسد و می‌توانیم اجرام غیرستاره‌ای دب اکبر و پیرامون آن‌را به خوبی شکار کنیم. کهکشان‌های گرداب (M51)، فرفره (M101)، M81 و M82 از آن جمله‌اند.

یک تلسکوپ متوسط آماتوری با دهانه بین 4.5 تا 8 اینچ کمک می‌کند تا این کهکشان‌ها را ببینیم.

صورت فلکی شیر (اسد) هم در میانه‌ی آسمان است. این هم‌اختر شامل کهکشان‌های زیادی است که تعداد قابل توجهی از آن‌ها را می‌توان با یک تلسکوپ متوسط آماتوری مشاهده کرد. روشن‌ترین کهکشان‌های شیر عبارتند از: M65، M66 و NGC3628 (کهکشان همبرگر) که این سه‌تا کنار هم‌اند و معروف به سه‌گانه‌ی شیر. سه کهکشان دیگر: M95 ، M96 و M105 هم به جمع کهکشان‌های روشن اسد افزوده می‌شوند.

در اردیبهشت علاوه بر آن‌دو، صورت فلکی سنبله هم به موقعیت خوبی می‌رسد. حتما نام خوشه سنبله را بسیار شنیده‌اید. یکی از نزدیک‌ترین خوشه‌های کهکشانی که تعداد قابل توجهی از کهکشان‌های پرنورتر آن‌را می‌توان با تلسکوپ‌های آماتوری رصد کرد: M87 درخشان‌ترین و بزرگترین آن‌هاست. این خوشه کهکشانی در مرز سنبله و گیسوی برنیکه است. پس در این بخش آسمان می‌توان چندین لکه مه‌آلود را مشاهده کرد که اعضای خوشه سنبله هستند. M49 ، M60 ، M84 و M86 در این بخش آسمان هستند.

یکی از معروف‌ترین کهکشان‌ها که به نام کلاه‌مکزیکی شناخته می‌شود هم در سنبله است. اما در مرز با غراب. شماره‌ی آن M104 است و حالت کلاه‌مکزیکی بودن آن فقط در عکسبرداری‌های دقیق آشکار می‌شود. در تلسکوپ‌های آماتوری همچون لکه‌ای مه‌آلود دیده می‌شود.

خوشه‌های کروی: M3 ، M5 ، M53 و M68 در اطراف صورت فلکی سنبله دیده می‌شوند. قدر ظاهری آن‌ها مناسب رصد با تلسکوپ‌های آماتوری است. بالاخره وقتی شارل مسیه توانسته در دو قرن پیش آن‌ها را ببیند، حتما ما با تلسکوپ‌های با کیفیت‌مان خواهیم توانست دید. البته در یک آسمان تاریک!

بارش شهابی شلیاقی

هر ساله در دوم یا سوم اردیبهشت می‌توانیم اوج بارش شلیاقی را مشاهده کنیم. امسال، سحرگاه سه‌شنبه 2 اردیبهشت 1404 می‌توانیم بیشترین تعداد شهاب‌های این بارش را مشاهده کنیم. این بارش تعداد شهاب‌های کمی دارد. در اوج بارش و در شرایط ایده‌آل حداکثر 20 شهاب در ساعت دیده خواهد شد. ولی دیدن همین تعداد هم هیجان‌انگیز و ارزشمند است.

بارش شهابی اتا دلوی

سنگ‌های این بارش باقیمانده از دنباله‌دار هالی است. کانون بارش در نزدیکی ستاره اتا دلو است. اما این بارش، چندان پر شهاب نیست. منابع معتبر تعداد شهاب‌های بارش امسال را در زمان اوج آن بین 10 تا 20 شهاب در ساعت برای سحرگاه سه‌شنبه 16 اردیبهشت اعلام کرده‌اند. بنابراین نباید انتظار دیدن تعداد زیادی شهاب داشت.

یادآوری: دیدن شهاب‌ها نیازمند آسمانی صاف و تاریک است. حتما باید به مکانی رفت که آلودگی نوری بسیار کم باشد. در آسمان شهری شاید بتوان یکی دو شهاب درخشان را مشاهده کرد.

ماهواره‌ها

یکی از پدیده‌هایی که در دوره حاضر در آسمان دیده می‌شود، حرکت ماهواره‌ها در آسمان شب است. به ویژه این‌که در سال‌های اخیر تعداد آن‌ها به شدت افزایش یافته، به طوری که در هر لحظه که به آسمان بالای سرمان نگاه کنیم می‌توانیم چندتایی ماهواره در گوشه کنار آسمان بیابیم. ماهواره‌ها همچون ستاره‌های متحرک دیده می‌شوند (هواپیماها دارای چراغ چشمک‌زن هستند). ماهواره‌ها در روشنایی‌های مختلف دیده می‌شوند و به آرامی در بین ستارگان آسمان حرکت می‌کنند. بسته به مدارشان، ممکن است در میانه‌ی مسیرشان ناپدید شوند، چون وارد سایه زمین می‌شوند. هرچه آسمان ما پرستاره‌تر باشد، تعداد بیشتری از آن‌ها دیده می‌شوند.

برای دریافت اطلاعات دقیق از زمان و مسیر حرکت ماهواره‌ها در مکان خود، مراجعه به سایت heavens-above.com سودمند است. می‌توان از برنامک آن یا مشابه آن بر گوشی خود استفاده کرد.

پرنورترین آن‌ها ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) است که روشنایی آن در مرتبه‌ی سیاره مشتری یا بیشتر است. در هفته اول اردیبهشت، چند عبور بر فراز آسمان مرکز ایران دارد اما چندان قابل توجه نیستند. شاید دو عبوری که سحرگاهان یکشنبه و دوشنبه دارد برای برخی چشمگیر باشد. هفته دوم اردیبهشت، عبور قابل توجهی از آسمان ایران نخواهد بود. اما در هفته سوم اردیبهشت می‌توان یک عبور بسیار خوب و درخشان را دید: سحرگاه پنجشنبه 18 اردیبهشت، حوالی ساعت 4:40 در بخش‌های مرکزی ایران، ایستگاه از بالا سر عبور خواهد کرد.

در هفته چهارم دو عبور درخشان و زیبا برای نواحی مرکزی ایران دارد: غروب شنبه 20 اردیبهشت حوالی ساعت 19:44 و سحرگاه یکشنبه حوالی ساعت 3:54 . در هفته پنجم، عبور قابل توجهی از فراز ایران ندارد.

هفته پنجم اردیبهشت 1404

از شنبه 27 اردیبهشت تا جمعه 2 خرداد

آخرین هفته از اردیبهشت میزبان اتفاق نجومی ویژه‌ای نیست. اما رصدگران و علاقه‌مندان به رصد آسمان، همیشه سر به آسمان دارند. اگر تلسکوپ دارید به دنبال اجرام غیرستاره‌ای که در ابتدای این مطلب آمده است بگردید. و اگر ابزاری برای رصد ندارید، هر شب لااقل پنج دقیقه به آسمان شب و ستاره‌های آن نگاه کنید. همین نگاه کردن است که پیوند ما با آسمان شب را قوی‌تر می‌کند.

زمین:

به آخر اردیبهشت می‌رسیم و یک ماه دیگر تا انقلاب تابستانی باقی‌مانده است. و این یعنی طولانی شدن روزها فقط تا یک ماه دیگر ادامه دارد. ارتفاع خورشید به هنگام ظهر رو به اوج است و محل طلوع و غروب آن در حال نزدیک شدن به بیشترین زاویه شمالی‌اش است.

دمای هوا گرمتر می‌شود و می‌دانیم که علت آن نزدیک شدن زمین به خورشید نیست، بلکه تابش عمودی‌تر خورشید به سطح زمین است. چرا که در همین زمان نیمکره جنوبی در حال تجربه کردن پاییز است. آن‌جا زاویه تابش خورشید مایل‌تر می‌شود و روزها کوتاهتر. نتیجه‌اش سرد شدن هوا است.

ماه (مانگ):

سه‌شنبه ماه به تربیع آخر خود می‌رسد. در این هفته ماه نیمه‌شب طلوع می‌کند و به هنگام سحرگاه می‌توان آن‌را به خوبی در آسمان مشاهده کرد. آخر هفته ماه به سیاره‌های کیوان، نپتون و ناهید نزدیک می‌شود. اما همنشینی با ناهید را در صبح شنبه‌ی بعد خواهیم دید.

مشخصات ماه در این هفته:

شنبه 27 اردیبهشت: در کماندار (قوس) ـ فاز: 83%

یکشنبه 28 اردیبهشت: در کماندار (قوس) ـ فاز: 75%

دوشنبه 29 اردیبهشت: در بزماهی (جَدی) ـ فاز: 66%

سه‌شنبه 30 اردیبهشت: در بزماهی (جَدی) ـ فاز: 55%

چهارشنبه 31 اردیبهشت: در آبریز (دَلو) ـ فاز: 44%

پنجشنبه 1 خرداد: در آبریز (دلو) ـ فاز: 33%

جمعه 2 خرداد: در ماهی (حوت) ـ فاز: 23%

تیر (عُطارِد):

تیر در این هفته از قدر حدود 1- در هم‌اختران حمل و ثور است. قبل از خورشید طلوع می‌کند اما دیده نمی‌شود.

ناهید (زهره):

سیاره زهره با قدر 4.5- در حال عبور از میان حوت (ماهی) است. آرام آرام به بیشترین کشیدگی غربی‌اش نزدیک می‌شود. حدود دو ساعت قبل از خورشید طلوع می‌کند و درخشندگی زیادش در آسمان سحرگاهی چشمگیر است.

بهرام (مریخ):

مریخ در خرچنگ (سرطان) است و قدر آن از 1 بزرگتر شده است. جابه‌جایی آن در زمینه ستارگان خرچنگ در طول هفته قابل تشخیص است.

مشتری (برجیس):

مشتری با قدر 1.9- هنوز در ثور (گاو) است و در حال عبور از شاخ‌های گاو است. فرصت دیدن آن بسیار کمتر شده. اما همچنان می‌توان کمی پس از غروب خورشید آن‌را مشاهده و رصد کرد.

نه این‌که باید در ارتفاع کمی از افق آن‌را ببینیم، رصد با تلسکوپ و دیدن قمرها و سطح آن با چالش جوّی مواجه است.

کیوان (زحل):

سیاره زحل با قدر 1.1 در حوت (ماهی) است. به راحتی ساعتی قبل از طلوع خورشید می‌توان آن‌را در افق شرقی مشاهده کرد. فاصله‌اش از ناهید نسبت به قبل بیشتر شده است. برای رصد با تلسکوپ، وضعیت حلقه‌ها در بدترین وضعیت ممکن است: از لبه دیده می‌شوند. اما قمر تیتان و چند قمر دیگر آن به خوبی دیده می‌شوند.

اورانوس:

اورانوس با قدر ظاهری 5.8 در هم‌اختر گاو (ثور) است. زاویه‌اش از خورشید بسیار کم شده و دیگر دیده نمی‌شود. هرچند هنوز در آسمان شامگاهی قرار دارد.

نپتون:

نپتون با قدر ظاهری 7.8 در صورت فلکی ماهی (حوت) است. سمت چپ کیوان قرار دارد.

هفته چهارم اردیبهشت 1404

از شنبه 20 اردیبهشت تا جمعه 26 اردیبهشت

حیف است که چهارمین هفته از اردیبهشت، خالی از سوژه‌های رصدی است. ماه کامل در میان هفته و آخر هفته هم یک همنشینی ماه با قلب‌العقرب. ولی یک رصدگر مشتاق هیچگاه سوژه برای رصد کم ندارد. یافتن ستاره‌های دوگانه‌ی جدید، یا اجرام غیرستاره‌ای که در جای‌جای آسمان منتظرش هستند را فراموش نمی‌کند.

خالی از لطف نیست که بگوییم با غروب آفتاب و تاریک شدن آسمان، درخشش شباهنگ و مشتری در سمت غرب آسمان به همراه عیوق و مریخ، جلوه‌ی زیبایی را در آسمان برایمان رقم می‌زنند.

زمین:

میانه‌ی اردیبهشت را رد کرده‌ایم و یک ماه و نیم دیگر تا انقلاب تابستانی باقی‌مانده است. و این یعنی طولانی شدن روزها فقط تا یک ماه و نیم دیگر ادامه دارد. ارتفاع خورشید به هنگام ظهر رو به اوج است و محل طلوع و غروب آن در حال نزدیک شدن به بیشترین زاویه شمالی‌اش است.

دمای هوا گرمتر می‌شود و می‌دانیم که علت آن نزدیک شدن زمین به خورشید نیست، بلکه تابش عمودی‌تر خورشید به سطح زمین است. چرا که در همین زمان نیمکره جنوبی در حال تجربه کردن پاییز است. آن‌جا زاویه تابش خورشید مایل‌تر می‌شود و روزها کوتاهتر. نتیجه‌اش سرد شدن هوا است.

ماه (مانگ):

دوشنبه ماه کامل می‌شود. بنابراین این هفته شب‌های مهتابی داریم. دو شب اول، ماه قبل از غروب خورشید در آسمان است، اما از سه‌شنبه به بعد، ساعتی (و ساعت‌هایی) پس از غروب خورشید طلوع ماه را خواهیم دید. شامگاه سه‌شنبه (شب ِ چهارشنبه) ماه در فاصله نزدیک با قلب‌العقرب دیده می‌شود. از دید بخش‌هایی از امریکای جنوبی ماه از جلوی قلب‌العقرب عبور خواهد کرد.

مشخصات ماه در این هفته:

شنبه 20 اردیبهشت: در دوشیزه (سنبله) ـ فاز: 96%

یکشنبه 21 اردیبهشت: در ترازو (میزان) ـ فاز: 99%

دوشنبه 22 اردیبهشت: در ترازو (میزان) ـ ماه کامل ـ فاز: 99.8%

سه‌شنبه 23 اردیبهشت: در کژدم (عقرب) ـ فاز: 98.5%

چهارشنبه 24 اردیبهشت: در مارافسای ـ فاز: 95%

پنجشنبه 25 اردیبهشت: در کماندار (قوس) ـ فاز: 90%

جمعه 26 اردیبهشت: در کماندار (قوس) ـ فاز: 84%

تیر (عُطارِد):

عطارد از قدر نزدیک به صفر در ابتدای هفته در ماهی (حوت) است و سپس وارد بره (حمل) می‌شود. سیاره تیر در حال ورود به مقارنه‌ی داخلی‌اش است. بنابراین فاصله‌اش تا زمین رو به کاهش است، به همین دلیل روشنایی آن در حال افزایش است. قدر آن در انتهای هفته منفی می‌شود. اما دیدن آن ساده نیست. چه بسا اصلا نتوان آن‌را در این هفته و هفته بعد مشاهده کرد. مثل هفته قبل مسیر حرکت آن در زمینه آسمان تا پایان هفته، به موازات افق است. بنابراین کاهش ارتفاع آن خیلی زیاد نیست.

ناهید (زهره):

سیاره زهره با قدر 4.6- در آن سوی حوت (ماهی) است. دو ساعت قبل از خورشید طلوع می‌کند و درخشندگی زیادش در آسمان سحرگاهی بسیار منحصر به‌فرد است. و به همین جهت هم برای مردم گمراه‌کننده.

برعکس تیر، ناهید در حال دور شدن از زمین است و به همین جهت، قدر ظاهری‌اش رو به افزایش است.

هنوز ناهید و کیوان نزدیک هم هستند، اما کیوان در حال ارتفاع گرفتن و دور شدن از ناهید است.

بهرام (مریخ):

مریخ در خرچنگ (سرطان) است و قدر آن از 1 بزرگتر شده است. جابه‌جایی آن در زمینه ستارگان خرچنگ در طول هفته قابل تشخیص است.

مشتری (برجیس):

مشتری با قدر 1.9- هنوز در ثور (گاو) است و به شاخ‌های گاو رسیده است. ارتفاع آن از افق کمتر شده و برای رصد با تلسکوپ، کمی چالش‌برانگیز شده است. زیرا تلاطم‌های جوّی بیشتر است و جلوه‌های تصویری آن‌را کاهش می‌دهد.

رصد قمرهای گالیله‌ای آن همواره لذتبخش و آموزنده است. شنبه، گانیمید و کالیستو به هم چسبیده‌اند. یکشنبه همه قمرها نزدیک سیاره‌اند. دوشنبه، به صورت تقارنی دوتا این ور و دوتا آن طرف مشتری. سه‌شنبه هم هر چهارتا در یک سمت به صورت دو جفت زیبا و آخر هفته هم همگی بسیار از هم دور شده‌اند.

کیوان (زحل):

سیاره زحل با قدر 1.1 در حوت (ماهی) است. به راحتی ساعتی قبل از طلوع خورشید می‌توان آن‌را در افق شرقی مشاهده کرد. هنوز نزدیک ناهید است. برای رصد با تلسکوپ، وضعیت حلقه‌ها در بدترین وضعیت ممکن است: از لبه دیده می‌شوند. اما قمر تیتان و چند قمر دیگر آن به خوبی دیده می‌شوند.

اورانوس:

اورانوس با قدر ظاهری 5.8 در هم‌اختر گاو (ثور) است. زاویه‌اش از خورشید بسیار کم شده و دیگر دیده نمی‌شود. هرچند هنوز در آسمان شامگاهی قرار دارد.

نپتون:

نپتون با قدر ظاهری 7.8 در صورت فلکی ماهی (حوت) است. هنوز در میان ناهید و کیوان دیده می‌شود، اما ناهید از آن‌دو دور شده است.

هفته سوم اردیبهشت 1404

از شنبه 13 اردیبهشت تا جمعه 19 اردیبهشت

سومین هفته از اردیبهشت را با یک همنشینی زیبا و یک بارش شهابی سپری می‌کنیم. غروب شنبه، ماه در کنار مریخ است و مریخ هم همنشین با خوشه ستاره‌ای کندوی عسل (M44) است. اولی به راحتی دیده می‌شود اما دومی را با یک دوربین دوچشمی یا یک تلسکوپ با میدان دید باز باید دید.

بارش شهابی اتا دَلوی: برای دیدن شهاب‌ها نیاز است در مکانی به دور از آلودگی نوری شهرها قرار بگیریم. وجود هر آلودگی نوری شانس دیده‌شدن شهاب‌ها را از ما می‌گیرد. بنابراین بهتر است از نیمه‌شب دوشنبه تا سپیده‌دم سه‌شنبه‌ی این هفته در مکانی مناسب مستقر باشیم و منتظر شکار شهاب‌های این بارش باشیم.

زمین:

روزها به سرعت در حال بزرگ شدن و دمای هوا رو به افزایش است. برای عرض‌های جغرافیایی میانه (مثل ما ساکنین ایران) وضعیت جوّی دگرگون است و پایداری ندارد. طول سایه اجسام به هنگام ظهر رو به کاهش است.

محل طلوع و غروب خورشید جابه‌جایی بیشتری نسبت شمال یافته است. همراه با طولانی شدن روزها، زاویه تابش آفتاب به سطح زمین هم عمودی‌تر و دمای هوای نیمکره شمالی گرمتر و گرمتر می‌شود.

می‌دانیم که علت گرم شدن هوا، نزدیک شدن زمین به خورشید نیست، بلکه تابش عمودی‌تر خورشید به سطح زمین است. چرا که در همین زمان نیمکره جنوبی در حال تجربه کردن پاییز است. آن‌جا زاویه تابش خورشید مایل‌تر می‌شود و روزها کوتاهتر. نتیجه‌اش سرد شدن هوا است.

ماه (مانگ):

در این هفته ماه هلالی افزاینده دارد و می‌توان آن‌را از ساعت‌هایی پیش از غروب آفتاب در آسمان مشاهده کرد. هنگامی که به غروب نزدیک می‌شویم و از شدت نور آسمان کاسته می‌شود، می‌توان تصویرهای جذابی از جزئیات سطح ماه با یک دوربین دوچشمی یا تلسکوپ مشاهده کرد.

غروب شنبه 13 اردیبهشت، ماه با مریخ همنشین است. از طرفی در همین هنگام در نزدیکی خوشه ستاره‌ای کندوی عسل هم هست. به عبارتی اگر ابزار مناسبی (دوربین دوچشمی) داشته باشیم می‌توان هر سه را در میدان دید آن کنار هم دید.

ماه در عصر یکشنبه به تربیع اول خود می‌رسد و از شب‌های بعد می‌توان آن‌را به صورت کوژ مشاهده کرد.

مشخصات ماه در این هفته:

شنبه 13 اردیبهشت: در خرچنگ (سرطان) ـ فاز: 40%

یکشنبه 14 اردیبهشت: در خرچنگ (سرطان) ـ فاز: 51%

دوشنبه 15 اردیبهشت: در شیر (اسد) ـ همنشین با قلب‌الاسد ـ فاز: 61%

سه‌شنبه 16 اردیبهشت: در شیر (اسد) ـ فاز: 71%

چهارشنبه 17 اردیبهشت: در مرز شیر و سنبله ـ فاز: 80%

پنجشنبه 18 اردیبهشت: در دوشیزه (سنبله) ـ فاز: 87%

جمعه 19 اردیبهشت: در دوشیزه (سنبله) ـ فاز: 92%

تیر (عُطارِد):

عطارد از قدر نزدیک به صفر هنوز در صورت فلکی (هم‌اختر) حوت است. کمی کمتر از یک ساعت پیش از خورشید طلوع می‌کند و به هنگام طلوع خورشید، ارتفاع خیلی کمی از افق دارد. بنابراین دیدن آن ساده نیست. مسیر حرکت آن در زمینه آسمان تا پایان هفته، به موازات افق است. بنابراین کاهش ارتفاع آن خیلی زیاد نیست.

ناهید (زهره):

سیاره زهره با قدر 4.7- در آن سوی حوت (ماهی) است. دو ساعت قبل از خورشید طلوع می‌کند و درخشش چشمگیری در آسمان صبحگاهی دارد. چه بسیار افراد ناآگاه از حضور این سیاره، با دیدنش به هنگام سحرگاه تصور کرده‌اند جسمی فرازمینی یا موشکی خاص در آسمان دیده‌اند.

ناهید و کیوان نزدیک هم هستند.

بهرام (مریخ):

مریخ در خرچنگ (سرطان) است و قدر آن به 1 نزدیک می‌شود. این هفته از کنار ستاره‌های خوشه کندوی عسل (M44) می‌گذرد. دیدن آن با یک دوچشمی قدرتمند یا تلسکوپی با میدان دید باز بسیار جذاب است. با یک دوچشمی، می‌توان بیش از ده ستاره از خوشه را دید، اما با کمک تلسکوپ می‌توان چند صدتا از حدود هزار ستاره‌ی کندوی عسل را دید. مشاهده‌ی مریخ نارنجی رنگ در کنار ستاره‌های آبی و جوان خوشه تجربه‌ای جذاب است. چنین ترکیبی تا یک سال و نیم دیگر اتفاق نخواهد افتاد.

مشتری (برجیس):

مشتری هنوز در ثور (گاو) است و روشنایی آن رو به کاهش است: با قدر ظاهری 1.9- . اما همچنان روشن‌ترین ستاره‌ی آسمان شب است. پس از غروب خورشید به آرامی بر فراز افق غربی دیده می‌شود و ارتفاع زیادی هم از افق ندارد. فرصت دیدن و رصد آن‌را باید غنیمت شمرد چرا که روز به روز زاویه‌اش با خورشید کمتر می‌شود.

رصد قمرهای گالیله‌ای آن همواره لذتبخش و آموزنده است.

کیوان (زحل):

سیاره زحل با قدر 1.1 در حوت (ماهی) است. یافتن آن در آسمان صبحگاهی قبل از طلوع خورشید راحتتر شده است. اگر تاکنون آن‌را نیافته‌اید، کافی است ساعتی پیش از طلوع خورشید به سمت شرق آسمان نگاه کنید. آن ستاره‌ی بسیار درخشان،‌ ناهید است و زحل ستاره‌ای کم‌نور است که سمت راست ناهید قرار دارد.

اورانوس:

اورانوس با قدر ظاهری 5.8 در ثور (گاو) قرار دارد. دیگر باید گفت که نمی‌توان آن‌را دید. زاویه‌اش با خورشید خیلی کم شده است. هرچند در این هفته پس از خورشید غروب می‌کند، اما ارتفاع بسیار کمش از افق و روشنایی زیاد آسمان در آن بخش، مانع دیدن آن می‌شود.

نپتون:

نپتون با قدر ظاهری 7.8 در صورت فلکی ماهی (حوت) است. در این هفته به میان ناهید و کیوان می‌رسد. به عبارتی ناهید به نحوی جابه‌جا می‌شود که نپتون بین او و کیوان قرار می‌گیرد. چون ارتفاعش قبل از طلوع خورشید، به مقدار کافی زیاد شده است، می‌توان آن‌را راحت‌تر از هفته‌های قبل با یک تلسکوپ مناسب مشاهده کرد.

هفته دوم اردیبهشت 1404

از شنبه 6 اردیبهشت تا جمعه 12 اردیبهشت

شاید بتوان گفت زیباترین پدیده‌ی نجومی این هفته، شکار هلال ماه نو در غروب روز دوشنبه باشد.

ماه (مانگ):

صبح روز شنبه می‌توان هلال زیبای ماه را نزدیک لبه‌ی افق دید. البته آخرین هلال صبحگاهی ماه در صبح روز یکشنبه و دقیقه‌هایی پیش از طلوع خورشید دیده خواهد شد. اما دیدن آن در صبح سه‌شنبه بسیار مشکل است و نیاز به ابزار قدرتمند، تجربه‌ی بالا و رصدگاه مناسب دارد.

هلال ماه نو (ذیقعده 1446) در غروب دوشنبه دیده خواهد شد. در ایران این هلال با چشم غیرمسلح در شرایط جوّی مناسب، قابل دیدن است. اما استفاده از ابزاری مثل یک دوربین دوچشمی کمک می‌کند تا آن‌را سریعتر بیابیم. اگر آسمان غبارآلود باشد، امکان دارد حتا با ابزار هم نتوان آن‌را دید. در کشورهایی که غرب ایران هستند، شرایط رؤیت هلال ساده‌تر خواهد بود. هلال زیبایی است و توصیه می‌شود برای شکارش برنامه‌ای داشته باشیم.

مشخصات ماه در این هفته:

شنبه 6 اردیبهشت: در ماهی (حوت) ـ فاز: 4.6%

یکشنبه 7 اردیبهشت: در ماهی (حوت) ـ فاز: 0.9%

دوشنبه 8 اردیبهشت: در حَمَل (بره یا قوچ) ـ هلال ماه نو ـ فاز: 1.1%

سه‌شنبه 9 اردیبهشت: در گاو (ثور) ـ نزدیک خوشه پروین ـ فاز: 4%

چهارشنبه 10 اردیبهشت: در گاو (ثور) ـ همنشین با مشتری ـ فاز: 11%

پنجشنبه 11 اردیبهشت: در دوپیکر (جوزا) ـ فاز: 20%

جمعه 12 اردیبهشت: در دوپیکر (جوزا) ـ فاز: 30%

تیر (عُطارِد):

عطارد از قدر نزدیک به صفر در صورت فلکی (هم‌اختر) حوت است. ارتفاع آن از افق شرقی کم شده است. دیدنش در روشنایی سپیده‌ی صبحگاهی کمی مشکل است به خصوص که این روزها هوای بیشتر مناطق غربی و مرکزی ایران غبارآلود است و مانع دیدن آن می‌شود.

در صبحگاه شنبه همنشین با هلال زیبای ماه است. امید که آسمان صافی برای دیدنش داشته باشید.

ناهید (زهره):

سیاره زهره با قدر 4.7- در هم‌اختر حوت (ماهی) است. درخشش آن در آسمان پاک و تمیز صبحگاهی بسیار چشمگیر است. زاویه‌ی آن از خورشید در حال افزایش است و روز به روز فرصت بیشتری برای دیدنش داریم. هلال آن رو به ضخیم شدن دارد و از طرفی هم اندازه‌ی ظاهری‌اش رو به کاهش. در این هفته کمترین جدایی زاویه‌ای با کیوان را تجربه می‌کند.

بهرام (مریخ):

مریخ در خرچنگ (سرطان) است و قدر آن به 0.9 نزدیک می‌شود. برای دیدن برخی عوارض سطحی آن نیازمند تلسکوپ‌های بزرگتر از 10 اینچ به همراه یک هوای بسیار پایدار هستیم.

مشتری (برجیس):

مشتری هنوز در صورت فلکی ثور (هم‌اختر گاو) است و با قدر ظاهری 2- روشن‌ترین ستاره‌ی آسمان شب است. فرصت دیدن آن رو به کاهش است، به‌قدری که اگر این هفته به رصد آن نپردازید در هفته‌ی دیگر پشیمان خواهید بود.

رصد قمرهای گالیله‌ای آن همواره لذتبخش و آموزنده است.

کیوان (زحل):

سیاره زحل با قدر 1.1 در صورت فلکی حوت (هم‌اختر ماهی) است. یافتن آن در آسمان صبحگاهی قبل از طلوع خورشید راحت است. البته روشنایی نور صبحگاهی پیدا کردن آن‌را سخت می‌کند.

اورانوس:

اورانوس با قدر ظاهری 5.8 در هم‌اختر گاو (صورت فلکی ثور) قرار دارد. مدت زمان دیدن آن بسیار کم شده است. ساعتی پس از تاریک شدن آسمان، غروب می‌کند. به همین دلیل رصد آن با تلسکوپ هم مشکل است.

نپتون:

نپتون با قدر ظاهری 7.8 در صورت فلکی ماهی (حوت) است. در نزدیکی ناهید و کیوان قرار دارد ولی یافتن آن مشکل است. هنوز دیدن آن مشکل است و در هفته‌های آینده که خورشید زاویه‌ی بیشتری از آن بگیرد یافتن آن ساده‌تر می‌شود.

هفته اول اردیبهشت 1404

از شنبه 30 فروردین تا جمعه 5 اردیبهشت

دو روز پایانی فروردین در هفته اول اردیبهشت حساب شده است. چهار سیاره در آسمان صبحگاهی پیش از طلوع خورشید کنار هم جمع شده‌اند: ناهید، کیوان، تیر و نپتون. آخری را نمی‌شود دید، اما آن سه با چشم غیرمسلح دیده می‌شوند.

در این هفته ماه به تربیع آخر خود می‌رسد و سیاره تیر به بهترین موقعیت رصدی‌اش خواهد رسید. بالاترین ارتفاع و بیشترین جدایی از خورشید. ایستگاه فضایی چند عبور دارد که چندان قابل توجه نیستند. دو عبور به نسبت مشخص آن در سحرگاه یکشنبه و دوشنبه اتفاق می‌افتد. و در آخر اگر پرتاب‌های جدیدی از استارلینک انجام شود، می‌توان ستاره‌های قطاری آن‌ها را هم مشاهده کرد.

مقاله مرتبط: یک قطار ستاره

بارش شلیاقی:

زمان اوج بارش شهابی شلیاقی سحرگاه سه‌شنبه 2 اردیبهشت است. صورت فلکی شلیاق در انتهای شب طلوع می‌کند. بنابراین وقتی به نیمه‌شب می‌رسیم ارتفاع خوبی از افق گرفته است و کمک می‌کند تا شهاب‌های بیشتری را رصد کنیم. اگر بخواهیم این بارش را رصد کنیم باید مکانی دور از شهر انتخاب کنیم و از ساعت پایانی دوشنبه در انتظار شکار شهاب‌ها باشیم. با گذر از نیمه‌شب و ورود به سه‌شنبه، احتمال دیدن شهاب‌ها بیشتر می‌شود. حضور ماه کمی اذیت کننده است ولی چون نورانیت آن کم است و دیر طلوع می‌کند، چندان مهم نیست.

ماه (مانگ):

نیمه دوم ماه قمری (شوال 1446) است. ماه در انتهای شب طلوع می‌کند و به پایان هفته که می‌رسیم، طلوع آن در نیمه‌شب اتفاق می‌افتد.

یکی از زیبایی‌های این هفته دیدن طلوع ماه است. ماه همچون کاسه‌ای یا کشکول درویشی طلوع می‌کند. رنگ زرد یا نارنجی آن و بزرگ دیدن آن، جلوه‌اش را دو چندان می‌کند. تربیع آخر ماه در سحرگاه دوشنبه اول اردیبهشت است.

همنشینی زیبای هلال ماه با ناهید و کیوان در سحرگاه جمعه 5 اردیبهشت بسیار دیدنی است. به عبارتی اجتماع ماه با این دو سیاره.

چون ماه بعد از نیم‌شب طلوع می‌کند، در اطلاعات زیر مشخصات آن به هنگام سحرگاه آن روز آمده است.

شنبه 30 فرودین: در کماندار (قوس) ـ فاز: 71%

یکشنبه 31 فروردین: در کماندار (قوس) ـ فاز: 61%

دوشنبه 1 اردیبهشت: در بزماهی (جدی) ـ تربیع آخر ـ فاز: 50%

سه‌شنبه 2 اردیبهشت: در بزماهی (جدی) ـ فاز: 40%

چهارشنبه 3 اردیبهشت: در آبریز (دلو) ـ فاز: 29%

پنجشنبه 4 اردیبهشت: در آبریز (دلو) ـ فاز: 20%

جمعه 5 اردیبهشت: در ماهی (حوت) ـ همنشین با ناهید و کیوان ـ فاز: 11%

ماه در جمع سیاره‌ها

هلال ماه ساعتی قبل از طلوع خورشید در سحرگاه جمعه 5 اردیبهشت 1404 در بین سیاره‌ها خودنمایی می‌کند.
سیاره ناهید همچون نگین درخشانی در آن بالا قرار دارد. کیوان نزدیک لبه‌ی پایین هلال است و تیر کمی از این جمع دور افتاده است.
نپتون هم در این جمع هست، اما ناپیداست.
این فرصت کم‌نظیر را از دست ندهیم.

تیر (عُطارِد):

عطارد از قدر نزدیک به صفر در صورت فلکی (هم‌اختر) حوت است. در این هفته به بهترین موقعیت رصدی خود در آسمان صبحگاهی می‌رسد. زیرا بیشترین جدایی از خورشید و بالاترین ارتفاع از افق را به هنگام طلوع خورشید خواهد داشت. یکشنبه به بیشترین ارتفاع از افق و دوشنبه به بیشترین جدایی از خورشید می‌رسد.

البته در همین شرایط هم باز وجود نور صبحگاهی دیدن آن‌را کمی مشکل می‌کند.

ناهید (زهره):

سیاره زهره با قدر 4.7- در هم‌اختر حوت (ماهی) است. درخشش آن در آسمان پاک و تمیز صبحگاهی بسیار چشمگیر است. زاویه‌ی آن از خورشید در حال افزایش است و روز به روز فرصت بیشتری برای دیدنش داریم. هلال زیبایش به کمک یک تلسکوپ کوچک هم دیده می‌شود. فاز آن در ابتدای هفته 17 درصد و در پایان هفته به 23 درصد می‌رسد.

در سحرگاه جمعه آخر هفته یک همنشینی زیبا با هلال ماه و سیاره زحل دارد. عکاسی کردن از این مقارنه تجربه به‌یادماندنی است.

بهرام (مریخ):

مریخ از قدر حدود 0.8 است و وارد سرطان (هم‌اختر خرچنگ) شده است. روشنایی و قطر ظاهری آن روز به روز کم می‌شود و همین باعث می‌شود تا با تلسکوپ‌های زیر 8 اینچ نتوان عوارض سطحی‌اش را دید. برای دیدن برخی عوارض سطحی آن نیازمند تلسکوپ‌های بزرگتر از 10 اینچ به همراه یک هوای بسیار پایدار هستیم.

مشتری (برجیس):

مشتری با قدر ظاهری 2- در هم‌اختر گاو (صورت فلکی ثور) روشن‌ترین ستاره‌ی آسمان شب است. حضورش در بین اندک ستاره‌های درخشان زمستانی آسمان این شب‌های بهاری را زیباتر کرده است.

در صورتی که تلسکوپ (حتا کوچک) دارید، رصد قمرهای گالیله‌ای آن همیشه جذاب است. در این هفته شاید بتوان گفت یکشنبه و پنجشنبه آرایش زیباتری از قمرهای گالیله‌ای را می‌توان دید.

کیوان (زحل):

سیاره زحل با قدر 1.1 ابتدای هفته وارد هم‌اختر ماهی (صورت فلکی حوت) می‌شود. یافتن آن در آسمان صبحگاهی قبل از طلوع خورشید به راحتی امکان‌پذیر است. البته روشنایی نور صبحگاهی پیدا کردن آن‌را سخت می‌کند.

سحرگاه جمعه آخر هفته یک اجتماع زیبا با هلال ماه و ناهید دارد.

اورانوس:

اورانوس با قدر ظاهری 5.8 در هم‌اختر گاو (صورت فلکی ثور) قرار دارد. مدت زمان دیدن آن رو به کاهش است. ساعتی پس از تاریک شدن آسمان، غروب می‌کند. به همین دلیل رصد آن با تلسکوپ هم مشکل است.

نپتون:

نپتون با قدر ظاهری 7.8 در صورت فلکی ماهی (حوت) است. در نزدیکی عطارد و زحل قرار دارد ولی یافتن آن مشکل است. هم نیاز به تلسکوپ دارد و هم آسمان پس زمینه خیلی روشن است. هنوز دیدن آن مشکل است و در هفته‌های آینده که خورشید زاویه‌ی بیشتری از آن بگیرد یافتن آن ساده‌تر می‌شود.

نویسنده: محمد همایونی