سیارات کوتوله در منظومه شمسی

در سال ۲۰۰۶ اتحادیه بین المللی نجوم که سازمان مسئول در طبقه بندی اجرام نجومی است، به این نتیجه رسید که طبقه بندی جدیدی برای برخی اجرام منظومه شمسی نیاز است. این کلاس جدید سیارات کوتوله نام گرفت و پلوتون که سیاره نهم و بلاتکلیف منظومه شمسی بود به همراه چهار عضو جدید دیگر به این دسته پیوستند. همه پنج عضو این طبقه از کره ماه کوچک‌ترند و به غیر از سِرِس، همگی در ورای مدار نپتون قرار دارند. برخی از ستاره شناسان انتظار دارند که در منظومه شمسی به تعداد ۵۰ سیاره کوتوله وجود داشته باشد.

سیارات کوتوله فعلی عبارتند از:

پلوتون:

بزرگ‌ترین سیاره کوتوله در سال ۱۹۳۰کشف شد و بیش از ۷۰ سال آن را نهمین سیاره قلمداد می‌کردیم. پلوتون به طور متوسط ۴۰ برابر زمین از خورشید فاصله دارد. کره‌ای است با قطر ۲،۳۷۶ کیلومتر که هر ۲۴۸ سال یک بار به دور خورشید می‌گردد؛ البته هر شبانه روز آن ۶٫۳۹ برابر شبانه روز زمینی است. پلوتون دارای پنج قمر شناخته شده است: چارُون (کارُون یا شارُون)، نیکس، هیدرا، سِربِروس و استوکس؛ که چهار قمر آخر در سال‌های بعد از ۲۰۰۵ کشف شده‌اند. ملاقاتی که کاوشگر افق‌های نو در سال ۲۰۱۵ با آن داشت، دید و دانش ما را از آن دگرگون کرده است.

اِریس:

در سال ۲۰۰۳ کشف شد و پس از پلوتون، با قطر ۲،۳۲۶ کیلومتر در رتبه دوم قرار دارد. اریس در فاصله میانگین ۶۸ واحد نجومی (یعنی ۶۸ برابر فاصله زمین تا خورشید) مدت۵۵۸ سال زمینی نیاز دارد تا یک دور کامل به گرد خورشید بگردد. مدار اریس در بین سیارات کوتوله، دارای بیشترین زاویه انحراف مداری (۴۴ درجه) با صفحه مداری سیارات است. یک شبانه روز در اریس ۲۵٫۹ ساعت طول می‌کشد و یک قمر به نام دیسنومیا به دنبال خود دارد.

هائومیا:

در سال ۲۰۰۴ کشف شد. این سیاره کوتوله شکلی تخم مرغ مانند دارد که درازترین طول آن در حدود ۲۳۲۲ کیلومتر است. هائومیا به سرعت در حال چرخش است و کوتاه ترین روز را در تمام سیاره های کوتوله دارد، تنها ۳٫۹ ساعت. شعاع مداری آن به طور میانگین ۴۳٫۱   واحد نجومی است که برای تکمیل یک دور در مدار خودش نزدیک به ۲۸۴ سال زمینی به زمان نیاز دارد. این سیاره کوتوله دارای دو قمر، به نام‌های هایاکا و ناماکا است.

ماکی ماکی:

در سال ۲۰۰۵کشف شده و تنها قمرش (Mk 2) در سال ۲۰۱۵ توسط تلسکوپ فضایی هابل کشف شد که هنوز اسم خاصی هم ندارد! ماکی ماکی در فاصله ۴۵٫۷ واحد نجومی از خورشید قرار دارد و برای تکمیل یک دور مداری‌اش به گرد خورشید بیش از ۳۰۹ سال زمان نیاز دارد. شبانه روز آن ۷٫۷ ساعت، و میانگین قطر آن ۱،۴۳۰ کیلومتر است.

سِرِس:

اولین بار توسط ستاره شناسان در سال ۱۸۰۱ کشف شد و در دسته سیارک‌ها قرار گرفت و با قطر ۹۴۶ کیلومتر به عنوان بزرگ‌ترین سیارک شناخته می‌شد. اما طبق تعریف اتحادیه بین المللی نجوم در سال ۲۰۰۶ در دسته سیاره‌های کوتوله قرار گرفت. سرس کوچک‌ترین و از طرفی نزدیکترین سیاره کوتوله به زمین است چرا که در حوالی کمربند سیارکی قرار گرفته و فاصله آن تا خورشید ۲٫۸ برابر فاصله زمین تا خورشید است. سرس مدارش را در مدت ۴٫۶ سال می‌گردد و هر ۹٫۱ ساعت هم یک بار به دور خودش می‌چرخد. این سیاره کوتوله، هیچ ماه شناخته شده‌ای ندارد. اما به خاطر یافتن آثاری از آب و متان بر سطح آن در سال ۲۰۱۷ هدف پژوهش‌های جدید دانشمندان قرار گرفته است.

جدول زیر بر اساس اطلاعات موجود تا دی‌ماه ۱۳۹۶ تنظیم شده است:

تهیه و تنظیم:محمد همایونی

اقتباس از: space.com با اضافات و تصحیحات جدید