آسمان در این ماه ـ اسفند 1403

برای دیدن رویدادهای رصدی ماه کنونی دکمه زیر را کلیک (لمس) کنید:

صورت‌های فلکی ماه

مهمترین بخش آسمان در این ماه، معرفی صورت‌های فلکی ماه است. هم‌اخترانی که به راحتی می‌توان در اسفند مشاهده کرد. صورت‌های فلکی (هم‌اختران) ویژه‌ی اسفند عبارتند از: شکارچی، ثور، دوپیکر، سگ بزرگ و سگ کوچک، ارابه‌ران و برساوش؛ که با ماه پیش هم مشترک بودند. اما هم‌اختران شیر (اسد) و دب اکبر هم به آن‌ها افزوده می‌شوند. اگر شرایط یافتن و دیدن هم‌اختران کم‌نورتر را داشته باشید، صورت‌های فلکی خرگوش، سیاهگوش، زرافه، سرطان، تک‌شاخ، شیر کوچک و شجاع را می‌توان به فهرست اسفند اضافه کرد.

راحت‌ترین راه برای پیدا کردن صورت‌های فلکی، برنامک‌های قابل نصب روی گوشی‌های تلفن است. با توجه به نوع گوشی خود می‌توانید این برنامه‌ها را یافته و استفاده کنید. روش پایه و به عبارتی کلاسیک برای یافتن هم‌اختران استفاده از نقشه‌های ماهانه‌ی آسمان شب است. نقشه‌ای که در ادامه می‌بینیم، مخصوص ماه اسفند است. در این نقشه مکان سیاره‌هایی که در هفته چهارم اسفند 1403 دیده می‌شوند بر آن افزوده شده است.

همانطور که در بالای نقشه بیان شده، وضعیت صورت‌های فلکی (هم‌اختران) را در میانه‌ی اسفند به ساعت 21 نشان می‌دهد. در ابتدای ماه،‌ یک ساعت دیرتر و در انتهای ماه یک ساعت زودتر این نقشه با آسمان مطابقت خواهد داشت. مثل ماه قبل، وجود دو سیاره‌ی درخشان مشتری و مریخ در صورت‌های ثور و دوپیکر، کمک بسیار می‌کند به تازه‌کاران تا سریع‌تر صورت‌های فلکی را بیابند.

روی نقشه زیر کلیک (لمس) کنید تا بتوانید آن‌را بزرگنمایی کنید:

اگر نحوه‌ی کاربرد نقشه‌های آسمان شب را نمی‌دانید به مقاله‌ی «راهنمای یافتن صورت‌های فلکی» مراجعه کنید و فیلم آموزشی مربوطه را مشاهده کنید.

رویت هلال ماه رمضان

هفته اول اسفند با یک سوژه چالش‌برانگیز رصدی پایان می‌یابد. آن هم رؤیت هلال ماه رمضان 1446 است. این بار هم مرزهای رؤیت‌پذیری بحرانی این هلال از روی ایران می‌گذرند و بنابراین دیده شدن یا نشدن هلال در غروب روز جمعه 10 اسفند را به چالش شدید می‌کشد. این هلال در غروب جمعه در کشورهای شرق ایران به یقین با تلسکوپ هم مشاهده نخواهد شد. در ایران باید رصدهای دقیق و تخصصی انجام شود تا پیش‌بینی معیارهای رؤیت‌پذیری سنجیده شود. و در کشورهایی که حاشیه دریای مدیترانه هستند هلال با تلسکوپ دیده خواهد شد. هرچه به سمت غرب جابه‌جا شویم شرایط دیده شدن هلال ساده‌تر می‌شود به نحوی که در آمریکا به هنگام غروب جمعه 10 اسفند، هلال ماه در نزدیکی سیاره‌های زحل و عطارد به راحتی دیده می‌شود.

اجرام غیرستاره‌ای

همچون هفته پیشین (و هفته‌های پیش‌رو) چون هم‌اختران شکارچی، سگ بزرگ و تکشاخ در ساعت‌های ابتدایی شب به بالاترین ارتفاع از افق می‌رسند، فرصت خوبی است تا تعداد زیادی از اجرام غیرستاره‌ای که در این بخش آسمان هست را رصد کنیم. بین ساعت 7 تا 9 شب، این صورت‌های فلکی در موقعیت خوبی برای هدفگیری تلسکوپ‌های ماست. برخی از این اجرام غیرستاره‌ای عبارتند از:

سحابی بزرگ جبار M42 و سحابی‌های اطراف آن ـ سحابی گل رز NGC 2244  ـ خوشه ستاره‌ای باز NGC 2232  ـ خوشه ستاره‌ای درخت کریسمس NGC 2264  ـ خوشه ستاره‌ای M41  و خوشه ستاره‌ای M47‌ .

پس از آن‌ها و زمانی که دو سه ساعتی از آغاز شب گذشت و دب اکبر به ارتفاع خوبی رسید می‌توانیم سراغ اجرام غیرستاره‌ای که در دب اکبر و پیرامون آن است هم برویم. کهکشان‌های گرداب (M51)، فرفره (M101)، M81 و M82 از آن جمله‌اند. یک تلسکوپ متوسط آماتوری با دهانه بین 4.5 تا 6 اینچ کمک می‌کند تا این کهکشان‌ها و خوشه‌ها را ببینیم.

ستاره سهیل

این بخش برای ساکنین نیمکره جنوبی کاربردی ندارد، چرا که ایشان به راحتی سهیل را در آسمان‌شان می‌بییند. اگر در عرض بالای 37 درجه شمالی هم باشید، این مطلب برای شما کاربرد ندارد زیرا ستاره سهیل برای این مکان‌ها طلوع نمی‌کند.

مقاله مرتبط: ستاره سهیل

همیشه با رسیدن زمستان می‌توانیم از عرض‌های میانه مثل مرکز و جنوب ایران، سهیل را برای ساعتی چند در ساعت‌های ابتدایی شب ببینیم. هرچه به بهار نزدیک شویم، زمان طلوع آن به ابتدای شب نزدیک می‌شود.

در روزهای ابتدایی اسفند کمی کمتر از یک ساعت پس از غروب آفتاب می‌توان طلوع سهیل را از سمت جنوب شرق مشاهده کرد. زمانی که هنوز نور شفق پایان نیافته است. البته این زمان بسته به عرض جغرافیایی ما تغییر می‌کند.

با رسیدن به پایان اسفند و ورود به نوروز، هنگامی که خورشید غروب می‌کند، سهیل هم طلوع کرده (یا می‌کند) و زمان کمی برای دیدن آن در اختیار داریم.

مکان آن زیر ستاره شباهنگ است، نزدیک لبه‌ی افق جنوبی. مطالعه مقاله مرتبط پیشنهاد می‌شود.

ماهواره‌ها

یکی از پدیده‌هایی که در دوره حاضر در آسمان دیده می‌شود، حرکت ماهواره‌ها در آسمان شب است. به ویژه این‌که در سال‌های اخیر تعداد آن‌ها به شدت افزایش یافته، به طوری که در هر لحظه که به آسمان بالای سرمان نگاه کنیم می‌توانید چندتایی ماهواره در گوشه کنار آسمان بیابیم. ماهواره‌ها همچون ستاره‌های متحرک دیده می‌شوند (هواپیماها دارای چراغ چشمک‌زن هستند). ماهواره‌ها در روشنایی‌های مختلف دیده می‌شوند و به آرامی در بین ستارگان آسمان حرکت می‌کنند. بسته به مدارشان، ممکن است در میانه مسیرشان ناپدید شوند، چون وارد سایه زمین می‌شوند. هرچه آسمان ما پرستاره‌تر باشد، تعداد بیشتری از آن‌ها دیده می‌شوند.

برای دریافت اطلاعات دقیق از زمان و مسیر حرکت ماهواره‌ها در مکان خود، به سایت heavens-above.com مراجعه کنید. می‌توانید برنامک آن‌را یا مشابه آن‌را بر گوشی خود نصب کنید.

پرنورترین آن‌ها ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) است که روشنایی آن در مرتبه‌ی سیاره مشتری یا بیشتر است. در هفته دوم و سوم و چهارم اسفند، 5 عبور قابل توجه از بخش‌های مرکزی ایران اتفاق می‌افتد:
1- سحرگاه جمعه 17 اسفند نزدیک به ساعت 5:22 که از میانه‌ی آسمان هم عبور می‌کند.
2- شامگاه دوشنبه 20 اسفند. حدود ساعت 19:33 از سمت جنوب غربی طلوع می‌کند و وقتی به بالاسر ستاره شباهنگ رسید، در سایه زمین ناپدید می‌شود.
3- غروب سه‌شنبه 21 اسفند. نزدیک به ساعت 18:45 از سمت جنوب غربی طلوع می‌کند. ارتفاع کمی می‌گیرد و به صورت فلکی شیر که رسید ناپدید می‌شود.
4- غروب چهارشنبه 22 اسفند. حدود ساعت 19:32 از جنوب غربی آسمان طلوع و به سوی ستاره قطبی می‌رود. ارتفاع کمی خواهد گرفت.
5- غروب شنبه 25 اسفند. حدود ساعت 18:44 از جنوب غربی طلوع و با ارتفاع خیلی کمی از زیر ستاره قطبی عبور می‌کند. ممکن از بخش‌های زیاد ایران دیده نشود.

هفته چهارم اسفند 1403

از شنبه 25 اسفند تا جمعه 1 فروردین

آخرین هفته از سال 1403 است که ما را به اعتدال بهاری می‌رساند. پس از چندین ماه تسلط سیاره ناهید بر آسمان شامگاهی، باید با حضور او خداحافظی کرد. هر شب دیدن آن نسبت به شب قبل سخت‌تر می‌شود. کهکشان آندرومدا هم همین وضعیت را دارد. آن‌را هم دیگر نمی‌توان دید. در عوض اورانوس، مشتری و مریخ همچنان تا انتهای شب بالای افق هستند.

اما حضور ناهید و تیر در کنار هم در آسمان شامگاهی، آن‌هم در روزهایی که هر دو به مقارنه داخلی با خورشید می‌روند و هلال باریک خود را به ما نشان می‌دهند، فرصتی نادر است. می‌دانیم که دیدن این دو هلال سیاره‌ای نیاز به ابزار مناسب و افق غربی باز و صاف دارد.

اجرام غیرستاره‌ای موجود در شکارچی، سگ بزرگ در ابتدای شب به خوبی خود را نشان می‌دهند. و آن‌چه در دب اکبر، سرطان و شیر (اسد) هستند کمی از شب که بگذرد، به راحتی دیده می‌شوند.

سهیل هم برای مناطق مرکز ایران به روزهای پایانی ملاقاتش نزدیک می‌شود. قبل از غروب آفتاب طلوع کرده است و با تاریک شدن هوا، فرصت کمی برای دیدنش داریم.

ماه قمری از نیمه گذشته است و طلوع قرص کاهنده‌ی ماه را بعد از تاریک شدن هوا خواهیم دید. این هفته بازار تماشای ماه نارنجی گرم است.

مقاله مرتبط: ماه نارنجی چیست؟

زمین:

هفته‌ی پایانی سال است. طول شب و روز بسیار به هم نزدیک شده‌اند (البته برای غیر از خط استوا، آن‌جا همیشه همین وضع است). خورشید در حال ارتفاع گرفتن از افق است و گرم شدن هوا سرعت گرفته. البته در عرض‌های شمالی زمین مثل شمال اروپا، کانادا و آسیا، هنوز تا یک ماه پس از اعتدال بهاری برف و یخبندان ادامه خواهد داشد. طلوع خورشید در سرزمین‌های قطبی شمال آرام آرام شروع شده است. در عوض خورشید قطبی جنوب رو به غروب است تا شب طولانی آن‌جا آغاز شود.

اعتدال بهاری: ابتدای بهار زمانی که خورشید از استوای سماوی عبور می‌کند زمان اعتدال بهاری است. در این حال طول روز و شب برابر است. میل خورشید از جنوبی به شمالی تغییر می‌کند. زمان دقیق آن هم همان لحظه‌ی تحویل سال در تقویم خورشیدی است.

به ساعت 12:31:30 روز پنجشنبه سی‌ام اسفند مرکز قرص خورشید از دایره‌ی استوای سماوی عبور می‌کند و این لحظه‌ی تحویل سال 1404 خورشیدی است. عکس زیر مکان خورشید را به هنگام تحویل سال 1404 خورشیدی در کره آسمان نشان می‌دهد. مرکز قرص خورشید در محل برخورد دایرة‌البروج و استوای سماوی قرار دارد.

بنابراین با رصد مکان طلوع و غروب خورشید در روز پنجشنبه 30 اسفند می‌توانیم دقیق‌ترین جهت شرق و غرب خود را بر روی افق بیابیم. همان تمرین رصدی برای بررسی زمان و محل طلوع و غروب خورشید که در هفته‌های پیشین گفته شده بود.

ماه (مانگ):

این هفته همزمان است با هفته سوم از ماه قمری (ماه رمضان 1446). از ماه بدر گذشته است و قرص آن رو به کاهش است. به همین دلیل هم طلوع ماه پس از غروب خورشید خواهد بود. در ابتدای هفته، ماه در ساعت‌های آغازین شب طلوع می‌کند و در انتهای هفته به ساعت‌های پایانی هفته می‌رسد. از شب جمعه طلوع ماه به پس از نیمه‌شب منتقل خواهد شد.

همنشینی با سماک اعزل و اختفای آن: یکشنبه ماه به نزدیکی ستاره سماک اعزل (آلفا سنبله) می‌رسد. این همنشینی از ایران بسیار نزدیک دیده می‌شود. در برخی نقاط کره زمین که البته بیشترش در اقیانوس هند قرار دارد، قرص ماه این ستاره خواهد پوشاند و اختفای آن اتفاق می‌افتد. در نقشه زیر می‌توان موقعیت مکان‌هایی که اختفای آن‌را می‌بینند مشاهده کرد.

شنبه 25 اسفند: در سنبله ـ فاز: 98%

یکشنبه 26 اسفند: در سنبله ـ همنشین با سماک اعزل ـ فاز: 94%

دوشنبه 27 اسفند: در انتهای سنبله ـ فاز: 88%

سه‌شنبه 28 اسفند: در ترازو (میزان) ـ فاز: 82%

چهارشنبه 29 اسفند: ورود به عقرب ـ فاز: 73%

پنجشنبه 30 اسفند: در عقرب ـ نیمه‌شب طلوع می‌کند ـ فاز: 65%

جمعه 1 فروردین: ورود به قوس (کماندار) ـ فاز: 55% شب.

تیر (عُطارِد):

سیاره‌ی بادپای منظومه هفته پیش بیشترین کشیدگی شرقی را رد کرد و در حال کاهیدن ارتفاع از افق و زاویه از خورشید است. مثل ناهید به مقارنه داخلی‌اش با خورشید وارد می‌شود. هرچند فاصله‌اش از زمین رو به کاهش است اما چون به هلال بسیار باریک هم نزدیک می‌شود، شب به شب قدر آن زیاد می‌شود. یعنی روشنایی‌اش کم می‌شود. ابتدای هفته از قدر 1.3 است و در انتهای هفته به قدر 4 می‌رسد.

هلال سیاره تیر آن‌طور که توسط استلاریوم شبیه‌سازی شده است.
برای دیدن هلال زیبایش نیاز به افق بسیار باز و یک ابزار قدرتمند داریم. کسانی که چنین امکانی دارند حتما به تماشایش بپردازند که بی‌نظیر است.

ناهید (زهره):

هلال ناهید بسیار باریک شده است. و دیدنش هم مشکل‌تر. ناهید با قدر 4 – در آسمان شامگاهی همچنان در صورت فلکی حوت است. این هفته زمان خداحافظی با ناهید شامگاهی است. به آخر هفته که نزدیک می‌شویم دیدنش پس از غروب آفتاب، مشکل می‌شود. در مکانی با افق غربی باز و یک تلسکوپ یا دوچشمی مناسب می‌توان هلال آن‌را به راحتی مشاهده کرد. در انتهای هفته آینده باید کشیک آن‌را کشید تا در آسمان صبحگاهی دیده شود.

بهرام (مریخ):

مریخ با قدر ظاهری 0.2 در میانه‌ی جوزا در حال حرکت به سمت شرق است. جابه‌جایی‌اش بین ستاره‌های دوپیکر با وضوح بیشتری دیده می‌شود. فاصله‌اش با ما در حال زیاد شدن است و روشنایی آن رو به کاهش.

مشتری (برجیس):

مشتری با قدر ظاهری 2.2- هنوز در هم‌اختر گاو است. تا چند ماه دیگر همچنان مهمان ثور (گاو) است. مشتری هم در حال جابه‌جا شدن بین ستاره‌ها به سمت شرق است. اما نسبت به مریخ جابه‌جایی کمتری دارد، زیرا فاصله‌اش از خورشید و از ما دورتر است.

اگر تلسکوپ کوچکی دارید که حتما به ردگیری قمرهای گالیله‌ای آن بپردازید. و اگر هیچ وسیله‌ای ندارید، به همراه مریخ موقعیت آن‌ها را در بین ستاره‌های هم‌اختران‌شان زیر نظر بگیرید.

کیوان (زحل):

سیاره زحل با قدر 1.1 در هم‌اختر دَلو (آبریز) است. زاویه‌اش با خورشید خیلی کم است و دیده نمی‌شود. باید صبر کرد تا هفته‌های آینده بتوان آن‌را پیش از طلوع خورشید دید.

اورانوس:

اورانوس با قدر ظاهری 5.8 وارد ثور شده است. می‌توان با یک دوربین دوچشمی آن‌را در سمت راست خوشه پروین پیدا کرد. در آلودگی نوری شهری، نیازمند تلسکوپی کوچک هستیم تا بتوانیم آن‌را راحت‌تر بیابیم.

نپتون:

نپتون با قدر ظاهری 7.8 در صورت فلکی ماهی (حوت) است. زاویه‌اش با خورشید رو به کاهش است. دیگر نمی‌توان آن‌را پس از غروب خورشید دید. چند هفته باید بگذرد تا موقعیت رصدی‌اش در آسمان صبحگاهی مناسب شود.

هفته سوم اسفند 1403

از شنبه 18 اسفند تا جمعه 24 اسفند

در سومین هفته از اسفند همجواری ماه با سیاره‌ها پایان می‌یابد. در شامگاه شنبه 18 اسفند، به آخر صف سیاره‌ها می‌رسد و میهمان مریخ است. ماه در حال کامل شدن است تا در سحرگاه جمعه 24 اسفند، به کامل‌ترین حالت ممکن از دید ساکنین ایران خواهد رسید. ماه کامل ساعت 10:24 صبح جمعه به وقت ایران است.

ماه گرفتگی: همین ماه کامل همراه است با گرفتگی. یک خسوف کلی اتفاق می‌افتد که متأسفانه از آسیا، ایران و اروپا دیده نمی‌شود. در ایران ساعتی پس از غروب قرص ماه شروع می‌شود. اما ساکنین شمال تا جنوب قاره آمریکا می‌توانند آن‌را ببینند. این ماه‌گرفتگی را به صورت بسیار جزئی غربی‌ترین بخش آفریقا، و شرقی‌ترین بخش روسیه هم برای لحظه‌هایی اندک می‌توانند ببینند.

سیاره تیر در شنبه این هفته به بیشترین کشیدگی شرقی خود و همچنین بیشترین ارتفاع از افق به هنگام غروب آفتاب می‌رسد. و این یعنی در بهترین وضعیت رصدی قرار می‌گیرد.

هلال سیاره ناهید روز به‌روز در حال باریک‌تر شدن است، اما فرصت دیدنش رو به پایان. در میانه هفته به نزدیک‌ترین فاصله با تیر می‌رسد و پس از آن‌هم به سرعت ارتفاعش از افق کم می‌شود.

زمین:

هفته‌های پایانی سال است. شب‌ها در حال رسیدن به برابری با روزها هستند تا پس از تحویل سال 1404 گوی سبقت را بربایند. خورشید در حال ارتفاع گرفتن از افق است و گرم شدن هوا سرعت گرفته است. البته در عرض‌های شمالی زمین مثل شمال اروپا، کانادا و آسیا، هنوز تا یک ماه پس از اعتدال بهاری برف و یخبندان ادامه خواهد داشد.

رصد و بررسی زمان و محل طلوع و غروب خورشید، تمرین خوبی است تا دقیق‌تر از ویژگی‌های حرکتی زمین (یا خورشید) آگاه شویم. به خصوص که در روز آخر یا اول سال می‌توانیم با دقت نقطه شرق و غرب مکان خود را از روی آن بیابیم.

ماه (مانگ):

ماه ملاقات با رژه سیاره‌ها را در غروب شنبه پایان می‌دهد. سپس آماده می‌شود تا در صبح جمعه از درون سایه زمین عبور کند. این‌بار بخت با ساکنین قاره آمریکا یار است و ایشان می‌توانند آن‌را تمام و کمال ببینند.

شنبه 18 اسفند: در دوپیکر (جوزا) است ـ همنشین با مریخ ـ فاز: 71%

یکشنبه 19 اسفند: در جوزا است ـ فاز: 80%

دوشنبه 20 اسفند: در سرطان (خرچنگ) است ـ فاز: 88%

سه‌شنبه 21 اسفند: در شیر (اسد) است ـ فاز: 94%

چهارشنبه 22 اسفند: در شیر است ـ نزدیک قلب‌الاسد ـ فاز: 98%

پنجشنبه 23 اسفند: هنوز در شیر است ـ فاز: 99.7%

جمعه 24 اسفند: در سنبله است ـ خسوف ـ ماه کامل: 10:24 ـ فاز: 99.8% شب.

تیر (عُطارِد):

سیاره تیر در هم‌اختر حوت است. با قدر حدود 0.2 می‌درخشد. شنبه به بیشترین کشیدگی شرقی و بالاترین ارتفاع از افق می‌رسد. در وسط هفته به نزدیکی ناهید می‌رسد و هر دو را می‌توانیم ساعتی پس از غروب خورشید بر لبه افق غربی ببینیم.

ناهید (زهره):

ناهید با قدر 4.6- در آسمان شامگاهی همچنان در صورت فلکی حوت است. این هفته دیگر ارتفاع آن خیلی بالا نیست. به خصوص این‌که به پایان هفته که نزدیک می‌شویم، سرعت کاهش ارتفاعش هم زیاد می‌شود. البته در عوض هلال آن باریک و باریکتر می‌شود. در ابتدای هفته فاز آن 5% و در پایان هفته به 3% می‌رسد. در بزرگنمایی‌های بالای 30 برابر می‌توان صورت هلالی آن‌را تشخیص داد. فرصت دیدن ناهید در آسمان شامگاهی رو به پایان است. حتا به هنگام روز هم می‌توان با تلسکوپ هلال زیبایش را مشاهده کرد.

بهرام (مریخ):

مریخ با قدر ظاهری 0.1- در میان جوزا است. فاصله‌ی ما با مریخ در حال زیاد شدن است. روشنایی آن به آرامی رو به کاهش است.

مشتری (برجیس):

مشتری با قدر ظاهری 2.2- میهمان صورت فلکی گاو است. مشتری هم در حال کاهیدن فاصله‌اش از افق غربی است. چند هفته پیش به هنگام غروب خورشید داشت به بالای سرمان می‌رسید. اما اکنون با تاریک شدن هوا مشتری هم در سرازیری افق غربی قرار می‌گیرد.

اگر تلسکوپ کوچکی دارید که حتما به ردگیری قمرهای گالیله‌ای آن بپردازید. و اگر هیچ وسیله‌ای ندارید، به همراه مریخ موقعیت آن‌ها را در بین ستاره‌های هم‌اختران‌شان زیر نظر بگیرید. جابه‌جایی‌شان در عرض چند شب به خوبی قابل تشخیص است.

کیوان (زحل):

سیاره زحل با قدر 1.1 در هم‌اختر دَلو (آبریز) است. دیگر دیده نمی‌شود. باید منتظر باشیم تا هفته‌های پیش‌رو به آسمان صبحگاهی جابه‌جا شود.

اورانوس:

اورانوس با قدر ظاهری 5.8 وارد ثور شده است. می‌توان با یک دوربین دوچشمی آن‌را در سمت راست خوشه پروین پیدا کرد. در آلودگی نوری شهری، نیازمند تلسکوپی کوچک هستیم تا بتوانیم آن‌را راحت‌تر بیابیم.

نپتون:

نپتون با قدر ظاهری 7.8 در صورت فلکی ماهی (حوت) است. کمی پس از غروب آفتاب به لبه افق می‌رسد و دیدنش تقریبا امکان‌پذیر نیست.

هفته دوم اسفند 1403

از شنبه 11 اسفند تا جمعه 17 اسفند

همانطور که در بخش هلال ماه رمضان گفته شد، غروب جمعه 10 اسفند فقط ساکنین آمریکا می‌توانستند هلال ماه را به راحتی ببینند. اما ساکنین شرق تا غرب آسیا، اروپا و اقیانوسیه در غروب شنبه 11 اسفند است که هلال ماه رمضان 1446 را می‌توانند به راحتی با چشم غیرمسلح مشاهده کنند. حضور هلال در آسمان شامگاهی و بین سیاره‌های تیر و ناهید، در آسمان رنگارنگ غروب، بسیار زیبا است.

ویژگی خاص این هفته، حضور ماه در کنار همه سیاره‌های منظومه شمسی است. همانطور که در هفته اول گفته شد، پدیده‌ای که به نام رژه سیاره‌ها معروف شده است، در این روزها دیده می‌شود. همزمانی آن با ابتدای ماه قمری باعث می‌شود هلال ماه در غروب‌های این هفته، یکی یکی به دیدار سیاره‌ها برود. شنبه در کنار عطارد و نپتون، یکشنبه در کنار ناهید، سه‌شنبه کنار اورانوس و پنجشنبه به نزدیک مشتری می‌رسد. شنبه هفته بعد هم به دیدار مریخ می‌رسد.

در این بین یک دیدار زیبای دیگر هم هست که ماه با خوشه پروین دارد. چهارشنبه 15 اسفند، ماه از نزدیک خوشه پروین می‌گذرد. بسته به مکان رصد، ممکن است ماه را در مقابل خوشه پروین هم ببینیم.

زمین:

به انتهای زمستان نزدیک می‌شویم. خورشید هم در حال رسیدن به اعتدال بهاری است. برای ما که ساکن نیمکره شمالی هستیم، روزها در حال بزرگ شدن و شب‌ها در حال کوتاهی. اما اگر در نیمکره جنوبی زندگی می‌کنید، ماه پایانی تابستان را پشت سر می‌گذرانید و روزها کوتاه و کوتاه‌تر می‌شوند.

رصد و بررسی زمان و محل طلوع و غروب خورشید، تمرین خوبی است تا دقیق‌تر از ویژگی‌های حرکتی زمین (یا خورشید) آگاه شویم.

ماه (مانگ):

در این هفته ماه مهمان سیاره‌ها و خوشه پروین است. از هلال باریک شروع می‌شود و تربیع اولش را رد می‌کند.

ماه و خوشه پروین
شامگاه چهارشنبه 15 اسفند ماه به نزدیکی (یا مقابل) خوشه پروین می‌رسد. چون ماه نزدیک تربیع شده است و نورانیت آن زیاد شده است، ممکن است دیدن ستاره‌های خوشه پروین را کمی مشکل کند.
هم‌جواری آن‌ها با سیاره مشتری و ستاره دبران ترکیب زیبایی را در آسمان بالای سرمان ایجاد می‌کند.

شنبه 11 اسفند: در حوت (ماهی) است ـ نزدیک تیر و نپتون ـ فاز: 3.3%

یکشنبه 12 اسفند: در حوت است ـ نزدیک ناهید ـ فاز: 9%

دوشنبه 13 اسفند: در حَمَل (بره) است ـ فاز: 17%

سه‌شنبه 14 اسفند: در حمل است ـ نزدیک اورانوس ـ فاز: 27%

چهارشنبه 15 اسفند: در ثور (گاو) است ـ خوشه پروین ـ فاز: 38%

پنجشنبه 16 اسفند: در ثور است ـ تربیع اول ـ نزدیک مشتری ـ فاز: 50%

جمعه 17 اسفند: در مرز ثور و ارابه‌ران ـ فاز: 60%

تیر (عُطارِد):

سیاره تیر در هم‌اختر حوت است. این شب‌ها فاصله‌اش از خورشید زیادتر شده است، بنابراین دیدن آن هم ساده‌تر است. قدر آن حدود 0.5- است. از زحل دور می‌شود و به ناهید نزدیک می‌شود.

ناهید (زهره):

ناهید با قدر 4.8- در آسمان شامگاهی در صورت فلکی حوت است. همچنان به هنگام غروب خورشید، ارتفاع بالایی دارد اما روز به روز ارتفاعش رو به کاهش است. در روزه‌های آینده فاصله‌اش سیاره تیر کم می‌شود. فاز هلال آن به 10% می‌رسد و باز هم کمتر می‌شود. در بزرگنمایی‌های بالای 30 برابر می‌توان صورت هلالی آن‌را تشخیص داد. فرصت دیدن ناهید در آسمان شامگاهی رو به پایان است.

بهرام (مریخ):

مریخ با قدر ظاهری 0.2- در بین دوپیکر است. فاصله‌ی ما با مریخ در حال زیاد شدن است. روشنایی آن به آرامی رو به کاهش است.

مشتری (برجیس):

مشتری با قدر ظاهری 2.3- در میانه‌ی هم‌اختر ثور دیده می‌شود. در این روزها با غروب خورشید و تاریک شدن آسمان، مشتری برفراز سرمان خودنمایی می‌کند. درخشش آن با غروب ناهید، چشمگیرتر می‌شود.

قمرهای گالیله‌ای آن به وضوح با یک دوچشمی قوی و تلسکوپ کوچک قابل تشخیص است. با استفاده از نرم‌افزارهای نجومی یا برنامک‌های موبایلی می‌توانید با دقت هر یک از این چهار قمر را شناسایی کنید.

کیوان (زحل):

سیاره زحل با قدر 1.1 در هم‌اختر دَلو (آبریز) است. ارتفاع آن به هنگام غروب خورشید، بیسار کم است. این هفته شاید آخرین دیدارهای با آن‌را خواهیم داشت.

اورانوس:

اورانوس با قدر ظاهری 5.8 وارد ثور می‌شود. می‌توان با یک دوربین دوچشمی آن‌را در سمت راست خوشه پروین پیدا کرد. در آلودگی نوری شهری، نیازمند تلسکوپی کوچک هستیم تا بتوانیم آن‌را راحت‌تر بیابیم.

اگر با خطی فرضی خوشه پروین را به ستاره اومیکرون ثور وصل کنیم، اورانوس سمت راست میانه‌ی این خط قرار دارد.

نپتون:

نپتون با قدر ظاهری 7.8 در صورت فلکی ماهی (حوت) است. زیر دست عطارد قرار دارد. نپتون هم مانند زحل در حال نزدیک شدن به خورشید است و در روزهای آینده دیدنش غیرممکن می‌شود.

هفته اول اسفند 1403

از شنبه 4 اسفند تا جمعه 10 اسفند

دو پدیده‌ای که در این هفته چشمگیر هستند یکی همنشینی کیوان و تیر در غروب سه‌شنبه 7 اسفند است. دیگری آخرین هلال صبحگاهی ماه است که در سحرگاه پنجشنبه 9 اسفند دیده خواهد شد. اتفاقا دیدن هر دوی آن‌ها آسان نیست. همنشینی لحظه‌هایی پس از غروب خورشید است و آسمان غرب روشن است. و هلال صبحگاهی هم لحظه‌هایی قبل از طلوع خورشید دیده خواهد شد که باز هم شرایط ایده‌آلی برای رصد نیاز دارد.

مقاله مرتبط: رژه سیارات

ماه (مانگ):

آخرین هفته از ماه قمری را سپری می‌کنیم (شعبان 1446). از همان ابتدای هفته ماه در نیمه‌شب طلوع می‌کند. در آخرین روز هفته هم به مقارنه با خورشید می‌رود و دیده نخواهد شد. بنابراین در این هفته اگر ماه را بخواهیم رصد کنیم باید سحرخیز باشیم. سحرگاه و به خصوص هنگامی که سپیده صبحگاهی می‌زند و آسمان آرام آرام شروع به روشن شدن می‌کند، فرصت خوبی است برای مشاهده هلال ماه با کمک تلسکوپ. هلال روزهای پایانی ماه را می‌توانیم تا ساعتی قبل از ظهر در آسمان صبحگاهی ببینیم.

در این هفته ماه مهمان عقرب، قوس و بزماهی است.

آخرین هلال صبحگاهی: سحرگاه پنجشنبه 9 اسفند در صورت دسترسی به افق شرقی باز و آسمانی صاف و مناسب می‌توان هلال بسیار باریک ماه را با کمک دوربین دوچشمی مشاهده کرد. عکس زیر موقعیت هلال را ده دقیقه قبل از طلوع خورشید نشان می‌دهد.

ماه نو: سحرگاه جمعه 10 اسفند ماه و خورشید به مقارنه می‌رسند. این اتفاق ساعت 4:14 می‌افتد. مشاهده‌ی هلال ماه رمضان در غروب این روز در ایران و همسایه‌های آن بسیار دور از انتظار است. اما در غرب آفریقا و بخش‌های مرکزی آمریکا می‌توان این هلال را در غروب جمعه مشاهده کرد. توضیحات آن مفصل است.

شنبه 4 اسفند: در مارافسای است (نزدیک قلب‌العقرب) ـ فاز: 37%

یکشنبه 5 اسفند: در قوس (کماندار) است ـ فاز: 27%

دوشنبه 6 اسفند: در کماندار است ـ فاز: 18%

سه‌شنبه 7 اسفند: در آستانه ورود به بزماهی ـ فاز: 11%

چهارشنبه 8 اسفند: در بزماهی است ـ فاز: 5%

پنجشنبه 9 اسفند: وارد دلو (آبریز) شده، آخرین هلال صبحگاهی ـ فاز: 1.1%

جمعه 10 اسفند: در آبریز است، ماه نو ـ فاز: 0.1%

تیر (عُطارِد):

سیاره تیر در صورت فلکی جَدی (بزماهی) است. در این هفته به آرامی از خورشید فاصله می‌گیرد و پس از غروب خورشید می‌توان آن‌را بر لبه‌ی افق مشاهده کرد. دیدن آن سخت است. سه‌شنبه به مقارنه با زحل می‌رسد. هرچند باید این دو را در نور نارنجی شامگاهی به سختی دید، ولی با تلسکوپ می‌توان آن‌ها را به دام انداخت.

ناهید (زهره):

ناهید با قدر 4.8- در آسمان شامگاهی در صورت فلکی حوت (ماهی) است. هلال آن هفته به هفته باریکتر می‌شود. به همین ترتیب دیدن آن از پشت تلسکوپ جذاب‌تر می‌شود. در بزرگنمایی‌های بالای 30 برابر می‌توان صورت هلالی آن‌را تشخیص داد. در هفته‌های آینده با هلال باریکتر و البته بزرگتر ناهید مواجه هستیم. و البته ارتفاع آن از افق رو به کاهش است.

بهرام (مریخ):

مریخ با قدر ظاهری 0.4- در جوزا است. فاصله‌ی ما با مریخ در حال زیاد شدن است. روشنایی آن به آرامی رو به کاهش است. حرکت بازگشتی مریخ از سه‌شنبه تمام می‌شود و به مسیر اصلی حرکتش در زمینه آسمان ادامه می‌دهد.

مشتری (برجیس):

مشتری با قدر ظاهری 2.3- در میانه‌ی هم‌اختر ثور دیده می‌شود. در این روزها با غروب خورشید و تاریک شدن آسمان، مشتری برفراز سرمان خودنمایی می‌کند. درخشش آن با غروب ناهید، چشمگیرتر می‌شود.

قمرهای گالیله‌ای آن به وضوح با یک دوچشمی قوی و تلسکوپ کوچک قابل تشخیص است. با استفاده از نرم‌افزارهای نجومی یا برنامک‌های موبایلی می‌توانید با دقت هر یک از این چهار قمر را شناسایی کنید.

کیوان (زحل):

سیاره زحل با قدر 1.1 در هم‌اختر دَلو (آبریز) است. ارتفاع آن به هنگام غروب خورشید، کم شده است. برای رصد آن باید سریع اقدام کرد، چرا که هنوز سمت غرب تاریک نشده، بر لبه افق خواهد نشست.

همنشینی با عطارد: در غروب سه‌شنبه 7 اسفند، سیاره تیر به زحل می‌رسد. همنشینی زیبایی است.

اورانوس:

اورانوس با قدر ظاهری 5.8 به مرز صورت‌های حمل و ثور رسیده است. می‌توان با یک دوربین دوچشمی آن‌را در سمت راست خوشه پروین پیدا کرد. در آلودگی نوری شهری، نیازمند تلسکوپی کوچک هستیم تا بتوانیم آن‌را راحت‌تر بیابیم.

اگر با خطی فرضی خوشه پروین را به ستاره اومیکرون ثور وصل کنیم، اورانوس سمت راست میانه‌ی این خط قرار دارد.

نپتون:

نپتون با قدر ظاهری 7.8 در صورت فلکی ماهی (حوت) است. مابین خطی فرضی است که ناهید را به کیوان وصل می‌کند. دیدن آن مشکل است.