آسمان در این ماه ـ دی 1403

معرفی مهم‌ترین رویدادهای رصدی ماه جاری به صورت هفتگی

هفته چهارم دی 1403

از شنبه 22 دی تا جمعه 28 دی

زمین:

طول روزها از ابتدای دی‌ماه (انقلاب زمستانه) شروع به افزایش کرده است. اما زمان طلوع خورشید همچنان در دو هفته‌ی اول دی در حال جلو رفتن بود اما از نیمه‌ی دی‌ماه به بعد زمان طلوع خورشید شروع به برگشت می‌کند. بنابراین از این هفته به طور آشکار این عقب رفتن زمان طلوع احساس می‌شود.

البته زمان طلوع و غروب خورشید بسیار وابسته به طول و عرض جغرافیایی است. پس نمی‌توان زمان‌های مشخص را در این صفحه اعلام کرد. با استفاده از تقویم‌های آنلاین در دسترس می‌توان با دقت خوبی زمان طلوع و غروب خورشید را به دست آورد. و اگر اهل رصد و مشاهده باشید، می‌توانید با مشاهده‌ی خورشید این زمان‌ها را بررسی کنید.

ماه (مانگ):

در میانه‌ی این هفته ماه کامل می‌شود. بنابراین در این هفته با ماهی روشن مواجه هستیم که این روشنایی‌اش می‌تواند برای مشاهده‌ی ستاره‌های کم‌نور مزاحمت ایجاد کند. اما وجود مهتاب برای بسیاری از مردم زیبا و خاطره‌انگیز است.

در این هفته ماه حرکت خودش را از کنار ستاره بتای ارابه‌ران شروع می‌کند و با گذر از میان دوپیکر و همنشینی با مریخ، هفته را با گذر از کنار قلب‌الاسد به پایان می‌رساند.

تا غروب دوشنبه می‌توان ماه را قبل از غروب خورشید یا هنگام آن در سمت شرق آسمان دید. اما پس از ماه کامل، طلوع ماه پس از تاریک شدن آسمان می‌باشد: ماه ِ کاهنده که در حال کوچک شدن است.

شنبه 22 دی: در کنار ستاره بتای ارابه‌ران ـ فاز: 94.2%

یکشنبه 23 دی: در بالای شکارچی قرار دارد ـ فاز: 98.2%

دوشنبه 24 دی: در میانه‌ی دوپیکر است و همنشینی (مقارنه) با مریخ دارد ـ فاز: 99.8% در نیمه‌شب ماه کامل می‌شود.

سه‌شنبه 25 دی: ساعت 3 بامداد ماه کامل ـ فاز: 99.9% ـ ماه در خرچنگ است.

چهارشنبه 26 دی: ماه ساعتی پس از غروب خورشید، طلوع می‌کند. در صورت شیر است. فاز: 96.1%

پنجشنبه 27 دی: در کنار ستاره قلب‌الاسد ـ فاز: 91.2%

جمعه 28 دی: ماه کاهنده حدود 3.5 ساعت پس از غروب خورشید، طلوع می‌کند. فاز: 84.9%

تیر (عُطارِد):

در نور نارنجی آسمان صبحگاهی به سختی دیده می‌شود، سخت‌تر از هفته پیش. در این هفته صورت فلکی کماندار (قوس) را می‌پیماید و هرچه به پایان هفته می‌رویم پیداکردن آن در آسمان سحرگاهی مشکل‌تر می‌شود. قدر آن 0.41- است ولی در روشنایی صبحگاهی کم‌نور دیده می‌شود.

تیر در آن سوی مدار خود قرار دارد و به مقارنه‌ی خارجی خودش نزدیک می‌شود پس آن‌را با تلسکوپ‌های بزرگ به صورت قرص ناکامل خواهیم دید.

ناهید (زهره):

ناهید با قدر ظاهری 4.51- درخشان‌ترین ستاره‌ی آسمان شامگاهی است و با غروب خورشید همچون جواهری پرنور در سمت جنوب غربی آسمان می‌درخشد. ناهید همچنان در صورت فلکی آبریز (دَلو) است. همانطور که در هفته پیش دیدیم، بیشترین کشیدگی شرقی خودش را طی کرده است و از این به بعد فاصله‌اش تا خورشید (منظور جدای زاویه‌ای است) آرام آرام رو به کاهش است. بهترین فرصت‌های رصد ناهید را در اختیار داریم.

اگر با تلسکوپ به ناهید نگاه کنید، نیمدایره بودن آن به وضوح دیده می‌شود. فاز آن از 50% کمتر شده است و به مرور در هفته‌های آینده آن‌را به صورت هلال خواهیم دید.

ناهید و کیوان در حال نزدیک شدن به هم هستند. در غروب جمعه‌ی این هفته فاصله‌شان خیلی کم است، اما همنشینی (مقارنه) فردا شب یعنی شنبه هفته بعد اتفاق می‌افتد.

مریخ (بهرام):

مریخ با قدر ظاهری 1.42- در این هفته وارد دوپیکر می‌شود. اندکی پس از غروب خورشید طلوع می‌کند. تا صبح در آسمان همچون ستاره‌ای نارنجی در بین ستاره‌های زمستانی می‌درخشد. باز هم پیشنهاد می‌کنم درخشندگی و رنگ آن‌را با شباهنگ که همزمان با هم دیده می‌شوند، مقایسه کنید.

مریخ در کمترین فاصله: یکشنبه 23 دی مریخ به کمترین فاصله‌اش از زمین می‌رسد: 96 میلیون کیلومتر برابر با 0.642AU .

مریخ در مقابله: پنجشنبه 27 دی مریخ به مقابله با خورشید می‌رسد. مقابله هنگامی است که زاویه‌ی بین سیاره و خورشید به حداکثر خود که 180 درجه باشد، می‌رسد. در این هنگام سیاره تمام طول شب در آسمان دیده می‌شود.

چون به هنگام مقابله، در کمترین فاصله هم هست، در درخشان‌ترین وضعیت خود دیده می‌شود. اگر با تلسکوپ دیده شود، در بزرگترین اندازه‌ی ظاهری خود هم دیده می‌شود.

در شامگاه دوشنبه 24 دی همنشینی زیبا با قرص ماه دارد. چون ماه و مریخ سراسر شب در آسمان هستند، به هنگام نیمه‌شب دوشنبه و سحرگاه سه‌شنبه این همنشینی دیده می‌شود. هرچه عرض جغرافیایی ناظر غربی‌تر باشد، فاصله‌ی این‌دو کمتر خواهد بود. تا در برخی بخش‌های کره زمین به صورت اختفای مریخ دیده خواهد شد:

اختفای مریخ: ساکنین غرب آفریقا و قاره آمریکا می‌توانند اختفای مریخ توسط ماه را در دوشنبه 14 ژانویه (24 دی) مشاهده کنند. زمانبندی‌های اختفا برای هر منطقه‌ای متفاوت است که باید توسط نرم‌افزارها یا برنامک‌های نجومی به‌دست آید. در اروپا، آسیا و اقیانوسیه فقط همنشینی ماه و مریخ دیده خواهد شد.

مشتری (برجیس):

مشتری با قدر ظاهری 2.67- همچنان ستاره‌ی درخشان آسمان شب است. پس از ناهید، دومین جرم درخشنده بین ستارگان است. همچنان در صورت فلکی ثور (گاو) قرار دارد. ماه از آن دور شده و در عوض هنگام مشاهده‌ی آن از پشت تلسکوپ راحت‌تر می‌شود جزئیات جوّ آن و قمرهایش را دید. پیگیری موقعیت قمرهای گالیله‌ای آن را با ابزاری کوچک از دست ندهید.

کیوان (زحل):

سیاره زحل با قدر 1.08 در صورت فلکی دَلو (آبریز) است و فاصله‌اش با ناهید کمتر شده است. جمعه 28 دی به کمترین فاصله در این هفته از هم می‌رسند، اما همنشینی آن‌دو در شب بعد یعنی شنبه خواهد بود. متأسفانه همچنان در رصد با تلسکوپ‌های کوچک، حلقه‌اش چندان شکوهی ندارد، زیرا از لبه دیده می‌شود؛ وضعیتی که تا سال آینده ادامه خواهد داشت.

اورانوس:

اورانوس از قدر ظاهری 5.7 همچنان در مرز صورت‌های حَمَل و ثور قرار دارد. با کمک خوشه پروین می‌توان مکان آن‌را یافت. با دوربین دوچشمی یا تلسکوپ‌های کوچک می‌توان آن‌را در سمت شرق خوشه پروین یافت.

نپتون:

با قدر ظاهری 7.8 در صورت فلکی حوت است. در نزدیکی زحل قرار دارد. با یک دوچشمی متوسط می‌توان آن‌را یافت. اگر تلسکوپی کوچک داشته باشید، می‌توان آن‌را پرنورتر مشاهده کرد. اما تشخیص قرص آن نیاز به تلسکوپی بزرگ دارد.

صورت‌های فلکی ماه

صورت‌های فلکی (هم‌اختر) شاخص این ماه را می‌توان شکارچی، ثور، دوپیکر، سگ بزرگ، سگ کوچک، ارابه‌ران، ذات‌الکرسی و برساوش نام برد. بهترین راه برای یافتن آن‌ها استفاده از نقشه‌ی آسمان دی‌ماه است. نقشه‌های ماهانه‌ی آسمان شب در مقاله‌ای با عنوان «راهنمای یافتن صورت‌های فلکی» به صورت کامل قابل دانلود است.
در نقشه زیر سیاره‌ها با موقعیتی که در دی 1403 دارند به آن نقشه افزوده شده است. همانطور که در نقشه مشخص شده، ساعت برابری نقشه با آسمان 21 یا 9 شب است. در این زمان هم‌اختران (صورت‌های فلکی) ثور و ارابه‌ران بالای سر قرار دارند. وجود سیاره مشتری در این ماه در میان ثور کمک بسیار می‌کند تا بتوان نقشه را با آسمان تطبیق داد. از طرفی وجود سیاره مریخ که همچون ستاره‌ای نارنجی و درخشان در صورت فلکی دوپیکر است، کمک می‌کند تا ستاره‌های این هم‌اختر (صورت فلکی) را بیابید.

روی نقشه زیر کلیک (لمس) کنید تا بتوانید آن‌را بزرگنمایی کنید:

اگر نحوه‌ی کاربرد نقشه‌های آسمان شب را نمی‌دانید به همان مقاله‌ی «راهنمای یافتن صورت‌های فلکی» مراجعه کنید و فیلم آموزشی مربوطه را مشاهده کنید.

هفته سوم دی 1403

از شنبه 15 دی تا جمعه 21 دی

زمین:

شنبه 15 دی 1403 به ساعت 13:28 جهانی (16:58 تهران) زمین از حضیض مداری خود عبور می‌کند. در این زمان فاصله زمین تا خورشید به 0.9833 یک واحد نجومی خواهد رسید.

ماه:

در نیمه اول ماه قمری هستیم و هلال ماه افزاینده است. در طول این هفته می‌توان آن‌را از قبل غروب خورشید در آسمان دید. این هفته را در کنار ناهید و کیوان آغاز می‌کند و با مشتری جمعه را به پایان می‌برد.

جمعه 14 دی: یک همنشینی زیبا با ناهید

شنبه 15 دی: همنشینی با زحل

یکشنبه 16 دی: همنشینی با نپتون

پنجشنبه 20 دی: در کنار خوشه پروین و اورانوس

جمعه 21 دی: همنشینی با مشتری

عطارد (تیر):

در نور نارنجی آسمان صبحگاهی دیده می‌شود. از صورت فلکی مارافسای وارد کماندار (قوس) می‌شود. روزهای قبل آن‌را در آسمان صبحگاهی و روبروی قلب‌العقرب می‌دیدیم. اکنون در حال دور شدن از قلب‌العقرب است و آرام آرام به خورشید نزدیک می‌شود. دیدنش در آخر هفته کمی سخت می‌شود.

ناهید (زهره):

با قدر ظاهری 4.5- پادشاه بلامنازع آسمان شامگاهی است. ستاره‌ای بسیار درخشان که آسمان عصرگاهی و شب را روشنی‌بخش است. ناهید در صورت فلکی آبریز (دَلو) است. اگر بخواهید حرکت یک سیاره را بین ستاره‌ها مشاهده و بررسی کنید، بهترین موقعیت است. جابه‌جایی ناهید در دو شب پی‌درپی، به خوبی قابل تشخیص است.

اگر با تلسکوپ به ناهید نگاه کنید، نیمدایره بودن آن به وضوح دیده می‌شود.

بیشترین کشیدگی شرقی زهره: جمعه 21 دی سیاره ناهید به بیشترین کشیدگی شرقی خود می‌رسد. این حالت زمانی اتفاق می‌افتد که سیاره‌ای داخلی (تیر و زهره) به بیشترین جدایی زاویه‌ای با خورشید از سمت شرق آن می‌رسد. برای سیاره ناهید، این بیشترین جدایی زاویه‌ای 47 درجه است. به عبارت دیگر حرکت بازگشتی سیاره ناهید از این روز به بعد شروع می‌شود و فاصله زاویه‌ای آن با خورشید رو به کاهش می‌رود.

مریخ (بهرام):

مریخ در سرطان قرار دارد. ساعتی پس از تاریک شدن هوا می‌توان طلوع آن‌را مشاهده کرد. تا صبح در آسمان همچون ستاره‌ای نارنجی در بین ستاره‌های زمستانی می‌درخشد. روشنایی‌اش تقریبا هم‌قدر با شباهنگ است. مقایسه مریخ و شباهنگ جالب است: هم‌نور اما با رنگ‌های مختلف.

مطلب مرتبط: راهنمای رصد با تلسکوپ‌های کوچک

مشتری (برجیس):

حدود یک ماهی از مقابله‌ی مشتری گذشته است. بنابراین با غروب خورشید، به راحتی برفراز افق شرقی دیده می‌شود. در این شب‌ها اندکی پس از غروب و هنگامی که هنوز نور عصرگاهی وجود دارد، مشتری و ناهید در دو سوی آسمان همچون دو جواهر می‌درخشند.

مشتری در ثور قرار دارد و مهمان شاخ‌های گاو است. همنشینی‌اش با دبران و خوشه پروین، زیباست. پیگیری موقعیت قمرهای گالیله‌ای آن را با ابزاری کوچک فراموش نکنید.

کیوان (زحل):

سیاره زحل در صورت فلکی دَلو (آبریز) است و روز به روز فاصله‌اش با ناهید کمتر و کمتر می‌شود. در غروب شنبه 15 دی یک مقارنه‌ی نزدیک با هلال ماه دارد. متأسفانه در رصد با تلسکوپ‌های کوچک، حلقه‌اش چندان شکوهی ندارد، زیرا از لبه دیده می‌شود.

اورانوس:

اورانوس از قدر ظاهری 5.6 در مرز صورت‌های حَمَل و ثور قرار دارد. با کمک خوشه پروین می‌توان مکان آن‌را یافت. شامگاه پنجشنبه 20 دی، ماه و پروین و اورانوس یک مثلث می‌سازند. در این شب اورانوس در جنوب ماه قرار دارد.

نپتون:

با قدر ظاهری 7.8 در صورت فلکی حوت است. در نزدیکی زحل قرار دارد. ماه با نپتون در شامگاه یکشنبه 16 دی یک همنشینی بسیار نزدیک دارد. لبه‌ی پایینی هلال ماه نزدیک نپتون است و ستاره 20حوت در غرب این‌دو قرار دارد.