آسمان در این ماه ـ بهمن 1403

معرفی مهمترین رویدادهای رصدی ماه جاری به صورت هفتگی
هفته چهارم بهمن 1403
از شنبه 20 بهمن تا جمعه 26 بهمن
ایستگاه فضایی بینالمللی (ISS):
از بین عبورهای ایستگاه فضایی در این هفته، دو مورد بهترین وضعیت را برای مشاهده از ایران دارند. اولی سحرگاه چهارشنبه 24 بهمن است. ساعت 6 صبح در حال حرکت از سمت جنوب غربی به سوی شمال شرقی در مناطق مرکزی ایران دیده میشود. دومی هم سحرگاه جمعه 26 بهمن است که این بار هم ساعت 6 صبح میتوان آنرا دید. جهت حرکت آن از جنوب غرب به سوی شمال شرقی خواهد بود.
برای دریافت اطلاعات دقیق از زمان و مسیر حرکت آن در مکان خود، به سایت heavens-above.com مراجعه کنید.
زمین:
در نیمکره شمالی، میانهی زمستان هستیم و در نیمکره جنوبی، برعکس است و وسط تابستان. بنابراین برای ساکنین شمالی، روزها در حال بلند شدن است و شبها در حال کوتاه شدن. این اتفاق برای ساکنین جنوبی برعکس است. اگر دوست و آشنایی در نیمکرههای مختلف زمین دارید میتوانید در تماس با آنها این تفاوتها را بهتر متوجه شوید.
ماه (مانگ):
هفته دوم ماه قمری (شعبان 1446) است. ماه در حال بزرگ شدن است تا در شبهای پایانی هفته به قرص کامل برسد. ماه کامل در غروب چهارشنبه 24 بهمن اتفاق میافتد. اینبار چون ماه به هنگام بدر، نه در حضیض است و نه در اوج، شب چهاردهم ماه قمری به حالت بدر یا کامل میرسد.
مقاله مرتبط: بدر و ماه شب چهارده
این هفته قرص ماه در حال کامل شدن است و در رصد با تلسکوپ نمیتوان دهانههای زیادی را رصد کرد. اما در عوض رگههای اطراف برخی دهانهها به خوبی خودنمایی میکنند. برخی از این رگهها و دهانههایشان را با دوربینهای دوچشمی هم میتوان به خوبی مشاهده کرد.
ماه از پنجشنبه شروع به کاهیدن میکند و دهانهها از لبهی سمت راست آن شروع به آشکار شدن.
یک سوژه رصدی خاص این هفته برای ماه، همنشینی بسیار نزدیکی است که شامگاه یکشنبه 21 بهمن با مریخ دارد. این مقارنهی بسیار نزدیک از نگاه برخی مناطق کره زمین به اختفای مریخ میانجامد. برخی منطقههای روسیه، چین، گرینلند و شرق کانادا میتوانند پوشیده شدن مریخ توسط ماه را ببینند. در ایران این همنشینی به زیبایی قابل مشاهده است.
شنبه 20 بهمن: در حال ورود به جوزا است ـ در بالای دست شکارچی دیده میشود ـ فاز: 84%
یکشنبه 21 بهمن: در میانهی جوزا (دوپیکر) است، همنشینی با مریخ ـ فاز: 91%
دوشنبه 22 بهمن: در سرطان (خرچنگ) است ـ فاز: 96%
سهشنبه 23 بهمن: هنوز در سرطان ـ فاز: 99.2%
چهارشنبه 24 بهمن: در اسد، نزدیک قلبالاسد است ـ ماه کامل، فاز: 99.9%
پنجشنبه 25 بهمن: در اسد (شیر) است ـ فاز: 98%
جمعه 26 بهمن: در حال خروج از اسد ـ فاز: 95%
تیر (عُطارِد):
سیاره تیر در صورت فلکی جَدی (بزماهی) است. در ابتدای هفته به مقارنه خارجی با خورشید میرسد و همچنان قابل دیدن نیست.
ناهید (زهره):
ناهید با قدر 4.8- در آسمان شامگاهی است و همچون همیشه درخشانترین ستارهی آسمان شامگاهی است. هلال آن روز به روز باریکتر و در عوض اندازهاش بزرگتر میشود. البته هلال ناهید فقط با دوچشمیهای قوی و تلسکوپ دیده میشود. شاید بتوان گفت بهترین موقع دیدن هلال آن زمان غروب آفتاب است. هم آسمان پسزمینهای رنگی دارد و هم هلال آن به خوبی دیده میشود.
بهرام (مریخ):
مریخ با قدر ظاهری 0.7- در هماختر دوپیکر (جوزا) است. هنوز در حال حرکت بازگشتی است. روشنایی آن رو به کاهش است، البته در فاصلههای یک هفتهای میتوان این تغییر نور را احساس کرد. همچنان نگین نارنجی رنگ آسمان زمستان امسال است. در رصد با تلسکوپی بزرگتر از 6 یا 8 اینچ، میتوان برخی عوارض آنرا مشاهده کرد. البته نیازمند شرایط دید ایدهآلی است.

همنشینی (و اختفا) با ماه:
همانطور که در بخش مربوط به ماه گفته شد، در شامگاه یکشنبه 21 بهمن از ایران میتوانیم مقارنه (همنشینی) بسیار نزدیک مریخ و ماه را ببینیم. اختفای مریخ توسط ماه در برخی مناطق چین، روسیه، کانادا و گرینلند مشاهده میشود.
این شب یک فرصت خوب است تا بتوانیم جابهجایی ماه را در زمینه آسمان مشاهده کنیم. به این صورت که ابتدای شب موقعیت ماه را نسبت به مریخ درنظر بگیریم (به صورت طرح یا گرفتن عکس ثبت کنیم) سپس در فاصلههای زمانی دو ساعته دوباره همین کار را تکرار کنیم. به وضوح میتوان جابهجا شدن ماه را نسبت به مریخ مشاهده کرد.
مشتری (برجیس):
مشتری با قدر ظاهری 2.4- پرنورترین ستاره آسمان شب پس از ناهید است. امیدوارم از هفته پیش پیگیری حرکت ظاهری آن در صورت فلکی ثور شروع کرده باشید. مشتری در حال جابهجایی به سمت شرق است و به مرور طی ماههای آینده وارد جوزا میشود.
مشاهده و ردگیری قمرهای گالیلهای مشتری یکی از سادهترین رصدهایی است که با یک تلسکوپ کوچک میتوان انجام داد. با استفاده از نرمافزارهای نجومی یا برنامکهای موبایلی میتوانید با دقت هر یک از این چهار قمر را شناسایی کنید.
کیوان (زحل):
کیوان با قدر 1.1 در هماختر دَلو (آبریز) است. به هنگام غروب خورشید، ارتفاع کیوان کاسته شده است و متأسفانه در این هفتهها مهلت کمی برای رصد آن داریم. هرچند نزدیک دو ساعت پس از خورشید غروب میکند، اما چون ارتفاع آن کم است اختلالهای جوّی باعث میشود در رصد با تلسکوپ تصویر چندان پایداری از آن دیده نشود. و البته که هنوز هم دیدن حلقهاش بسیار لذتبخش است.
اورانوس:
اورانوس با قدر ظاهری 5.7 هنوز در مرز صورتهای حمل و ثور است. میتوان با یک دوربین دوچشمی آنرا در سمت راست خوشه پروین پیدا کرد. در آلودگی نوری شهری، نیازمند تلسکوپی کوچک هستیم تا بتوانیم آنرا راحتتر بیابیم.
اگر با خطی فرضی خوشه پروین را به ستاره اومیکرون ثور وصل کنیم، اورانوس سمت راست میانهی این خط قرار دارد.

نپتون:
نپتون با قدر ظاهری 7.8 در صورت فلکی ماهی (حوت) است. فاصله زهره از آن زیاد شده است. با کمک نقشههای نرمافزاری یا برنامکهای موبایلی میتوان آنرا یافت.
صورتهای فلکی ماه
هماختران (صورتهای فلکی) شاخص این ماه همان صورتهای فلکی زمستانی معروف هستند که با آنچه در ماه گذشته نام برده شد، مشترک است. شکارچی، ثور، دوپیکر، سگ بزرگ و سگ کوچک، ارابهران و برساوش؛ همانها هستند که در دیماه گفته شدند. اگر بتوانیم به دنبال صورتهای فلکی کمنورتر و کوچکتری باشیم، خرگوش، سیاهگوش، زرافه، سرطان و تکشاخ، هماختران قابل توجه هستند.
سریعترین ابزار در دسترس برای یافتن آنها، برنامکهای قابل نصب روی گوشیهای تلفن است. روش پایه و به عبارتی کلاسیک برای یافتن آنها هم استفاده از نقشههای ماهانهی آسمان شب است. نقشهای که در ادامه میبینیم، مخصوص ماه بهمن است. در این نقشه مکان سیارهها به صورتی که در هفته چهارم بهمن 1403 دیده میشوند بر آن افزوده شده است.
همانطور که در بالای نقشه بیان شده، وضعیت صورتهای فلکی (هماختران) را در میانهی بهمن به ساعت 21 نشان میدهد. در ابتدای ماه، یک ساعت دیرتر و در انتهای ماه یک ساعت زودتر این نقشه با آسمان مطابقت خواهد داشت. مثل ماه قبل، وجود دو سیارهی درخشان مشتری و مریخ در صورتهای ثور و دوپیکر، کمک بسیار میکند به تازهکاران تا سریعتر صورتهای فلکی را بیابند.
روی نقشه زیر کلیک (لمس) کنید تا بتوانید آنرا بزرگنمایی کنید:
اگر نحوهی کاربرد نقشههای آسمان شب را نمیدانید به مقالهی «راهنمای یافتن صورتهای فلکی» مراجعه کنید و فیلم آموزشی مربوطه را مشاهده کنید.
هفته سوم بهمن 1403
از شنبه 13 بهمن تا جمعه 19 بهمن
ایستگاه فضایی بینالمللی (ISS):
در غروب شنبه 13 بهمن حوالی ساعت 18:05 میتوان ایستگاه فضایی بینالمللی را در راستای شمال غربی به جنوب شرقی آسمان برای چند دقیقه مشاهده کرد. بخشهای مرکزی ایران میتوانند این عبور ISS را به خوبی ببینند. در بخشی از مسیر از نزدیکی مریخ هم عبور خواهد کرد.
برای دریافت اطلاعات دقیق از زمان و مسیر حرکت آن در مکان خود، به سایت heavens-above.com مراجعه کنید.
حرکت این جسم پرنور در حالی که ناهید و مشتری هم در آسمان هستند، صحنهی زیبایی را رقم خواهد زد. مقایسه روشنایی آن با سیارههای مشتری و زهره میتواند تجربه خوبی باشد.
ماه (مانگ):
وارد ماه قمری جدید (شعبان 1446) شدهایم. بنابراین در این هفته که هفتهی اول ماه است، میتوان شب به شب بزرگ شدن هلال ماه را در ابتدای شب مشاهده کرد. هلال ماه در این هفته سفر خودش را از شنبه در بین سیارههای کیوان و ناهید آغاز میکند و به مرور با عبور از کنار سیارههای نپتون، اورانوس و خوشه پروین، در پایان هفته به نزدیکی مشتری خواهد رسید.
اگر تلسکوپ کوچکی داشته باشید، این هفته برای مشاهده دهانههای ماه بسیار مناسب است. هر شب میتوانید مدت زیادی را سرگرم دیدن جزئیات زیبای آن باشید و با دهانهها و دریاهای ماه آشنایی بیشتری به دست آورید. در ابتدای هفته چون هلال هنوز بزرگ نشده است، بخش زمینتاب ماه هم به خوبی قابل تشخیص است.

اجتماع ماه با زهره، زحل و نپتون:
بیگمان زیباترین صحنهای که در آسمان شب این هفته میتوان دید، غروب روز شنبه 13 بهمن است. هنگامی که نور نارنجی و ارغوانی شفق پس از غروب خورشید سمت غرب آسمان را رنگارنگ کرده است، حضور هلال ماه در بین سیارههای ناهید و کیوان بسیار دیدنی و چشمنواز است. در این اجتماع نپتون با چشم غیرمسلح دیده نمیشود و نیاز به تلسکوپ دارد.
یک نکته رصدی برای ماه: در هفته اول ماه قمری چون ماه پیش از ظهر طلوع میکند، وقتی یکی دو ساعت از طلوع ماه بگذرد میتوان به راحتی آنرا در آسمان روز مشاهده کرد. در این موقعیت اگر زمانی که خورشید در حال غروب است هلال ماه را با تلسکوپ یا دوچشمی مشاهده کنیم، به علت آبی یا رنگی بودن آسمان زمینه، میتوان تصویری منحصربهفرد از ماه مشاهده کرد.
شنبه 13 بهمن: در صورت فلکی ماهی (حوت) ـ بین زهره و زحل ـ فاز: 12%
یکشنبه 14 بهمن: در هماختر حوت (ماهی) و بالاتر از ناهید ـ فاز: 20%
دوشنبه 15 بهمن: در میان حوت (ماهی) است ـ فاز: 31%
سهشنبه 16 بهمن: وارد حَمَل (بره) شده ـ فاز: 42%
چهارشنبه 17 بهمن: همنشینی با اورانوس ـ در حمل است ـ فاز: 53%
پنجشنبه 18 بهمن: در کنار مشتری و خوشه پروین ـ در ثور (گاو) است ـ فاز: 64%
جمعه 19 بهمن: همچنان در ثور است ـ فاز: 75%
تیر (عُطارِد):
سیاره تیر وارد جَدی (بزماهی) شده است و به مقارنه با خورشید نزدیک میشود. قابل دیدن نیست.
ناهید (زهره):
ناهید با قدر 4.7- در آسمان شامگاهی است و همچون همیشه درخشانترین ستارهی آسمان شامگاهی است. پنجشنبهی گذشته بیشترین ارتفاعش به هنگام غروب خورشید را گذرانده است و از این به بعد روز به روز از ارتفاع آن به هنگام غروب آفتاب کاسته میشود. در عوض هلال آن هم باریکتر و بزرگتر میشود. با یک تلسکوپ کوچک میتوان هلال آنرا مشاهده کرد.
همانطور که در هفته پیش گفته شد، روند پایین آمدن ناهید در دورهی پس از بیشترین ارتفاعش، سریعتر از بالا آمدن آن است. پس فرصت کمی برای رصد، به خصوص با تلسکوپ داریم.
همنشینی ناهید و ماه: همانطور که در بخش ماه گفته شد، در غروب روزهای شنبه و یکشنبه هلال ماه در نزدیک ناهید است.
بهرام (مریخ):
مریخ با قدر ظاهری 1.1- همچنان در هماختر دوپیکر (جوزا) است. هفتههای پیش مریخ از مقابلهی خود گذشته ولی هنوز در حرکت بازگشتی خود بهسر میبرد. از روشنایی آن به مرور و به آرامی کاسته میشود ولی همچنان نگین نارنجی رنگ آسمان زمستان امسال است. در رصد با تلسکوپی بزرگتر از 6 یا 8 اینچ، میتوان برخی عوارض آنرا مشاهده کرد. البته نیاز به شرایط دید ایدهآلی دارد.
مشتری (برجیس):
مشتری با قدر ظاهری 2.5- همچنان پرنورترین ستاره آسمان شب پس از ناهید است. اگر تلسکوپ ندارید، مشاهده حرکت و جابهجایی آن در بین ستارههای صورت فلکی ثور میتواند تجربهای خوب باشد. سهشنبه این هفته حرکت بازگشتی مشتری به پایان میرسد و جهت حرکت آن به مسیر طبیعی یعنی بهسوی شرق باز میگردد. بنابراین در این هفته میتوان این تغییر جهت مسیر حرکتش را ثبت کرد. البته نیاز به دقت بالا دارد.
در یک تلسکوپ کوچک میتوان به خوبی قمرهای گالیلهای آنرا مشاهده کرد و اگر هر شب این کار را ادامه دهیم، میتوانیم جابهجایی آنها را پیرامون سیاره تشخیص دهیم.
کیوان (زحل):
کیوان با قدر 1.1 همچنان در صورت فلکی دَلو (آبریز) است. روز به روز ارتفاعش از افق کم میشود و دیدن آنرا محدود میکند. هرچند حلقههای زحل از لبه دیده میشود و نمیتوان شکوه گذشتهاش را دید، اما دیدن این حلقه همچنان بسیار هیجانانگیز است. برای رصد زحل حواسمان باشد که همان ساعت ابتدایی شب به سراغش برویم، چرا که زود غروب میکند.
اورانوس:
اورانوس از قدر ظاهری 5.7 است و مکان آن تغییر خاصی نسبت به هفته گذشته نکرده است. در مرز صورتهای حَمَل و ثور قرار دارد و در سمت راست (غرب) خوشه پروین دیده میشود. با دوربین دوچشمی یا تلسکوپهای کوچک میتوان آنرا دید.
به تازگی حرکت بازگشتی اورانوس پایان یافته و از این به بعد میتوان جابهجایی آن بین ستارهها را در مسیر طبیعی یعنی به سوی شرق مشاهده کرد.
نپتون:
همچنان با قدر ظاهری 7.8 در صورت فلکی حوت است. در نزدیکی زهره قرار دارد. هرچند سیاره ناهید از آن عبور کرده است ولی با یک دوچشمی متوسط میتوان از ناهید کمک گرفت تا نپتون را یافت. اگر تلسکوپی کوچک داشته باشید، میتوان آنرا پرنورتر مشاهده کرد. اما تشخیص قرص آن نیاز به تلسکوپی بزرگ دارد.
هفته دوم بهمن 1403
از شنبه 6 بهمن تا جمعه 12 بهمن
ماه (مانگ):
روزهای پایانی ماه قمری (رجب) هستیم. بنابراین هلال ماه کهنسال را در سحرگاه و دقایقی پیش از طلوع خورشید میتوان دید. در سحرگاه شنبه 6 بهمن در میانهی هماختر عقرب همنشین ستاره قلبالعقرب است. هرچه به پایان هفته نزدیک شویم، هلال باریکتر و زمان دیدن آن هم کمتر خواهد شد.
آخرین هلال صبحگاهی رجب را در سحرگاه سهشنبه 9 بهمن خواهیم دید. هرچند فاز و جدایی زاویهای آن کمی زیاد است اما دیدن آن ساده نیست. فاصله زمانی طلوع هلال تا طلوع خورشید حدود بیست و چند دقیقه است و همین موضوع که ناشی از ارتفاع کم هلال است، دیدن آنرا سخت میکند.
ماه نو: هنگام مقارنهی ماه با خورشید چهارشنبه 10 بهمن به ساعت 16:05 است. بنابراین در غروب این روز هلال ماه نو دیده نخواهد شد. اما در غروب روز بعد یعنی پنجشبه میتوان هلال زیبای ماه نو را مشاهده کرد. دیدن این هلال نیاز به افقی باز و آسمانی تمیز دارد. هرچند فاز ماه بالاتر از 1 درصد است و سن آن بیش از 24 ساعت، اما هلال ماه باریک است و پایین؛ بنابراین در مکانی که افق بستهای داشته باشد یا آسمانی غبارآلود، نمیتوان آنرا شکار کرد. اما اگر شرایط رصدگاه خوب باشد، با چشم غیرمسلح قابل دیدن است. اگر دوربین دوچشمی یا تلسکوپ استفاده کنید، تجربهای بینظیر از شکار هلال ماه خواهید داشت.
شنبه 6 بهمن: صبحگاهی ـ همنشین با قلبالعقرب ـ فاز: 21%
یکشنبه 7 بهمن: صبحگاهی ـ در مرز صورتهای عقرب، قوس و مارافسای است ـ فاز: 13%
دوشنبه 8 بهمن: صبحگاهی ـ در میان کماندار (قوس) است ـ فاز: 7%
سهشنبه 9 بهمن: آخرین هلال صبحگاهی ـ در قوس است ـ فاز: 2%
چهارشنبه 10 بهمن: دیده نمیشود ـ در جَدی (بزماهی) است ـ فاز: 0.3%
پنجشنبه 11 بهمن: هلال ماه نو ـ در انتهای جَدی است و پس از غروب خورشید دیده میشود ـ فاز: 1.4%
جمعه 12 بهمن: در آبریز (دَلو) است ـ فاز: 5%
تیر (عُطارِد):
سیاره عطارد در حال خروج از صورت فلکی قوس و ورود به جَدی است. زاویهاش از خورشید روز به روز در حال کاهش است. و در این هفته و هفته بعد دیده نخواهد شد.
ناهید (زهره):
ناهید با قدر 4.7- در آسمان شامگاهی است و همچون همیشه درخشانترین ستارهی آسمان است. همچنان به آرامی در حال افزایش ارتفاع است به نحوی که در پنجشنبه 11 بهمن به بیشترین ارتفاع از افق به هنگام غروب خورشید میرسد. بهترین فرصتهای رصد ناهید را در اختیار داریم.
اگر سالهای قبل و دورههای پیشینی که زهره در آسمان شامگاهی بوده را رصد کرده باشید، به خاطر دارید که هنگامی که ناهید از بیشترین ارتفاعش عبور میکند، فقط طی چند هفته ارتفاعش را کم میکند و به مقارنه با خورشید میرود. پس فرصت کمی برای رصد، به خصوص با تلسکوپ داریم.
همنشینی ناهید و نپتون: ناهید با عبور از زحل در هفتههای قبل، در حال نزدیک شدن به نپتون است. غروب جمعه 12 بهمن این دو سیاره به کمترین فاصله ظاهری از هم میرسند. البته دیدن نپتون نیازمند تلسکوپ است. جدایی زاویهای آنها 3.2 درجه است و نپتون در سمت چپ (شرق) ناهید دیده میشود.جالب است بدانیم در این هنگام فاصله ناهید از ما 78 میلیون کیلومتر و نپتون 58 برابر دورتر از آن است!
بهرام (مریخ):
مریخ با قدر ظاهری 1.2- در دوپیکر (جوزا) است. هفتههای پیش مریخ از مقابلهی خود گذشته است. چون به هنگام مقابله، سیاره در نزدیکترین فاصله از زمین است، هم پرنورتر و هم بزرگتر (البته با تلسکوپ) دیده میشود. بنابراین اگر قدر ظاهری مریخ را زیر نظر بگیریم، کاهش نور آنرا در این هفتهها احساس خواهیم کرد.
همانطور که در هفتههای پیشین هم گفته شد آسمان زمستان امسال، با وجود دو سیاره درخشان مشتری و مریخ جذابیت بیشتری پیدا کرده است. باز هم پیشنهاد این است که تفاوت رنگ ستارههای زمستانی را با هم و با حضور این دو سیاره زیر نظر بگیریم.
مشتری (برجیس):
مشتری با قدر ظاهری 2.5- همچنان پرنورترین ستاره آسمان شب است، البته پس از ناهید. این وضعیت تا ماههای آینده که مشتری به مقارنه با خورشید برود، ادامه خواهد داشت. مشتری در یکی از شاخهای گاو (صورت فلکی ثور) قرار دارد. اگر تلسکوپ مناسبی دارید دقت در کمربندهای جوّی آنرا مورد توجه قرار دهید. پیگیری موقعیت قمرهای گالیلهای آن را با ابزاری کوچک از دست ندهید.
کیوان (زحل):
کیوان با قدر 1.1 در صورت فلکی دَلو (آبریز) است. هرچند حلقهاش از لبه دیده میشود و نمیتوان شکوه گذشتهاش را دید، اما مشاهده چند قمر آن میتواند تجربهای ارزشمند باشد. قمر تیتان که بزرگترین آنها (و بزرگترین قمر در منظومه شمسی است) به راحتی دیده میشود. اما اگر از نرمافزارهای نجومی یا برنامکهای گوشی استفاده کنید میتوانید با تلسکوپهایی متوسط سه قمر دیگر آنرا هم رصد کنید: تِتیس، رِئا و دایون. شاید بتوان این قمر کمنورتر را هم دید: ایاپتوس.
فقط باید برای رصد زحل حواسمان باشد که همان ساعت ابتدایی شب به سراغش برویم، چرا که ارتفاع آن رو به کاهش است.
اورانوس:
اورانوس از قدر ظاهری 5.7 است و وضعیت آن تغییر خاصی نسبت به هفته گذشته نکرده است. در مرز صورتهای حَمَل و ثور قرار دارد و در سمت راست (غرب) خوشه پروین دیده میشود. با دوربین دوچشمی یا تلسکوپهای کوچک میتوان آنرا دید.
اورانوس در هفتههای پایانی حرکت بازگشتی خود است. به همین جهت حرکت چندان مشهودی در مدت یک هفته ندارد. در هفتههای آینده به مسیر اصلی حرکت خود در زمینه آسمان باز خواهد گشت.
نپتون:
با قدر ظاهری 7.8 در صورت فلکی حوت است. در نزدیکی زحل قرار دارد. با یک دوچشمی متوسط میتوان آنرا یافت. اگر تلسکوپی کوچک داشته باشید، میتوان آنرا پرنورتر مشاهده کرد. اما تشخیص قرص آن نیاز به تلسکوپی بزرگ دارد.
همانطور که در بخش ناهید گفته شد در پایان این هفته به همنشینی با ناهید میرسد. اگر تاکنون نپتون را با تلسکوپ مشاهده نکردهاید، فرصت خوبی است تا بتوان آنرا پیدا کرد. در ابتدای شامگاه جمعه 12 بهمن کافی است 3 درجه سمت چپ ناهید، نپتون را به صورت ستارهای آبی رنگ یافت.
هفته اول بهمن 1403
از شنبه 22 دی تا جمعه 5 بهمن
دنبالهدار ATLAS (C/2024 G3)
این دنبالهدار روزهای گذشته توانست به سلامت از حضیض مداریاش عبور کند. در آن زمان اخترشناسان به علت نزدیکی زیادش با خورشید، احتمال جذب آن توسط خورشید را هم میدادند. چند روزی است که وارد آسمان شامگاهی شده است. در ابتدای این هفته از عرضهای جغرافیایی شمالی این شانس وجود دارد که بتوان دنبالهدار ATLAS (C/2024 G3) را برای لحظاتی کوتاه مشاهده کرد.
عکس زیر کمک میکند تا مکان تقریبی آنرا بیابیم. همانطور که میبینیم، کمی پس از غروب خورشید در ارتفاع بسیار کم از افق قرار دارد. بنابراین داشتن یک افق باز و بدون مانع به همراه آسمانی صاف و پاک، بدون غبار و بخار آب برای دیدن آن لازم است. اگر این شرایط باشد با کمک یک دوربین دوچشمی متوسط میتوان آنرا مشاهده کرد.

موقعیت دنبالهدار ATLAS (C/2024 G3) در آسمان عصرگاهی برای عرضهای جغرافیایی میانی شمالی. حدود 20 تا 25 دقیقه بعد از غروب آفتاب. از 25 دی تا 1 بهمن 1403
ماه (مانگ):
ماه به تربیع آخر خود نزدیک میشود. در آخرین ساعت سهشنبه 2 بهمن به تربیع آخر میرسد. بنابراین در این شب و سحرگاه چهارشنبه 3 بهمن آنرا به صورت نیمدایره میبینیم. در این هفته به هنگام طلوع همچون کاسهای زیبا و نارنجی رنگ، به بزرگی دیده میشود. در ابتدای هفته، حدود 10 شب طلوع میکند اما در انتهای هفته پس از نیمهشب طلوع آنرا میبینیم.
مطلب مرتبط: ماه نارنجی چیست؟
دو مقارنه (همنشینی) زیبا با دو ستارهی درخشان آسمان دارد: اولی دوشنبه 1 بهمن با سماک اعزل. در این شب ماه در ساعت پایانی شب طلوع میکند. ولی تا صبح در آسمان در کنار این ستاره دیده میشود. دومی جمعه 5 بهمن با قلبالعقرب است. اما ماه در این تاریخ چهار ساعت پس از نیمهشب طلوع میکند. یعنی سحرگاه شنبه 6 بهمن.
در این هفته چون ماه در انتهای شب یا نیمهشب طلوع میکند، میتوان ماه را در آسمان صبحگاهی و پس از طلوع خورشید در آسمان به زیبایی دید. به خصوص در دقیقههای نزدیک و بعد از طلوع خورشید، دیدن ماه بسیار خاطرهانگیز است و با تلسکوپ صحنههای رویایی از آن میتوان دید.
شنبه 29 دی: هنوز در اسد است ـ فاز: 84%
یکشنبه 30 دی: چسبیده به بتای سنبله است ـ فاز: 76%
دوشنبه 1 بهمن: در کنار آلفا سنبله (سِماک اَعزل) است ـ فاز: 58%
سهشنبه 2 بهمن: ماه در سنبله است و نیمهشب طلوع میکند ـ فاز: 49%
چهارشنبه 3 بهمن: پس از نیمهشب طلوع میکند و به میزان وارد شده ـ فاز: 39.1%
پنجشنبه 4 بهمن: در انتهای میزان است و پس از نیمهشب طلوع میکند ـ فاز: 29%
جمعه 5 بهمن: نزدیک سحرگاه شنبه طلوع میکند ـ در کنار قلبالعقرب . فاز: 21%

سحرگاه شنبه 6 بهمن 1403
همجواری هلال ماه با ابرغول قلبالعقرب.
برای دیدن آن باید ساعتی قبل از طلوع خورشید به سمت جنوب شرقی نگاه کرد. نیازمند داشتن افقی باز است. با روشن شدن آسمان، ستارهها محو میشوند اما هلال ماه همچنان دیده میشود.
تیر (عُطارِد):
تیر هنوز در هماختر (صورت فلکی) قوس است. همچنان دیدن آن در نور نارنجی آسمان صبحگاهی مشکل است، سختتر از هفته پیش. هرچه به پایان هفته میرویم پیداکردن آن در آسمان صبحگاهی مشکلتر میشود، به گونهای که شاید دیگر نتوان آنرا از مکانهای شهری دید.
تیر در آن سوی مدار خود قرار دارد و به مقارنهی خارجی خودش نزدیک میشود پس آنرا با تلسکوپهای بزرگ به صورت قرص ناکامل خواهیم دید.
ناهید (زهره):
ناهید با قدر 4.5- درخشانترین ستارهی آسمان شامگاهی است و با غروب خورشید همچون جواهری پرنور در سمت جنوب غربی آسمان میدرخشد. ناهید در حال ترک صورت فلکی آبریز (دَلو) است. پایان هفته به هماختر (صورت فلکی) حوت یا ماهی وارد میشود. همانطور که در هفته پیش دیدیم، هرچند ناهید بیشترین جدایی زاویهای از خورشید را طی کرده است، اما همچنان تا 11 بهمن در حال افزایش ارتفاع به هنگام غروب خورشید است. بهترین فرصتهای رصد ناهید را در اختیار داریم.
اگر با تلسکوپ به ناهید نگاه کنیم، نیمدایره بودن آن به وضوح دیده میشود. فاز آن از 50% کمتر شده و به مرور در هفتههای آینده آنرا به صورت هلال خواهیم دید.
همنشینی ناهید و کیوان: غروب شنبه 29 دی این دو سیارهی زیبا در نزدیکترین فاصله از هم دیده میشوند. منظور از کمترین فاصله، جدایی زاویهای یا فاصلهی ظاهری است، نه فاصلهی واقعی آنها. جدایی آنها کمی بیش از 2 درجه خواهد بود. هرچند از درون یک تلسکوپ همزمان با هم دیده نمیشوند اما صحنهی زیبایی را در آسمان شامگاهی رقم میزنند.
مریخ (بهرام):
مریخ با قدر ظاهری 1.46- در دوپیکر (جوزا) است. هفته پیش در وضعیت مقابله بود و با غروب خورشید، طلوع میکند. تا صبح در آسمان همچون ستارهای نارنجی در بین ستارههای زمستانی میدرخشد. مریخ در حال حرکت بازگشتی است.
زمستان امسال، با وجود دو سیاره درخشان مشتری و مریخ زیبایی افزون یافته است. در این شبها میتوان ساعتهایی پس از آغاز شب، ستارهها و سیارههای درخشان و رنگارنگ را در آسمان دید. باز هم پیشنهاد این است که تفاوت رنگ ستارههای زمستانی را با هم و با حضور این دو سیاره زیر نظر بگیریم.
مشتری (برجیس):
مشتری با قدر ظاهری 2.62- همچنان پرنورترین ستاره آسمان شب است، البته پس از ناهید. در صورت فلکی ثور (گاو) قرار دارد. اگر تلسکوپ مناسبی دارید دقت در کمربندهای جوّی آنرا مورد توجه قرار دهید. پیگیری موقعیت قمرهای گالیلهای آن را با ابزاری کوچک از دست ندهید.
مشتری هم مانند مریخ هنوز در حال حرکت بازگشتی است.
کیوان (زحل):
کیوان با قدر 1.1 در صورت فلکی دَلو (آبریز) است و در غروب شنبه 29 دی به کمترین فاصله با ناهید میرسد. متأسفانه همچنان در رصد با تلسکوپهای کوچک، حلقهاش شکوه گذشته را ندارد زیرا از لبه دیده میشود وضعیتی که تا سال آینده ادامه خواهد داشت.
حواسمان باشد که زحل در حال نزدیک شدن به افق غربی است و زمان رصد آن کوتاه است.
اورانوس:
اورانوس از قدر ظاهری 5.7 همچنان در مرز صورتهای حَمَل و ثور قرار دارد. با کمک خوشه پروین میتوان مکان آنرا یافت. با دوربین دوچشمی یا تلسکوپهای کوچک میتوان آنرا در سمت شرق خوشه پروین یافت.
اورانوس در هفتههای پایانی حرکت بازگشتی خود است. به همین جهت حرکت چندان مشهودی در مدت یک هفته ندارد. در هفتههای آینده به مسیر اصلی حرکت خود در زمینه آسمان باز خواهد گشت.
نپتون:
با قدر ظاهری 7.8 در صورت فلکی حوت است. در نزدیکی زحل قرار دارد. با یک دوچشمی متوسط میتوان آنرا یافت. اگر تلسکوپی کوچک داشته باشید، میتوان آنرا پرنورتر مشاهده کرد. اما تشخیص قرص آن نیاز به تلسکوپی بزرگ دارد. در این شبها سیاره ناهید در حال نزدیک شدن به نپتون است. در هفتههای بعد به همنشینی با هم خواهند رسید.