راهنمای یافتن سیاره‌ها در آسمان خرداد و تیر 1401

سیاره‌های منظومه شمسی را می‌توان همچون ستاره‌ها در بین ستارگان آسمان مشاهده کرد. البته برای برخی افراد که تاکنون تجربه دیدن سیاره‌ها را نداشته‌اند، ممکن است این مطلب تعجب‌آمیز باشد. احتمالا این عزیزان فکر می‌کنند سیاره‌ها را فقط می‌توان با تلسکوپ یا به صورت‌های خیلی خاص مشاهده کرد.

ولی باید بدانیم که انسان‌ها از هزاران سال پیش که به آسمان نگاه کرده و آرام آرام دقت بیشتری در آسمان پرستاره می‌کردند، متوجه شدند که پنج‌تا از این ستارگان برخلاف بقیه در حال جابه‌جایی بین بقیه ستارگان هستند. این پنج سیاره‌ای که می‌توان با چشم غیرمسلح به راحتی دیدشان عبارتند از: عُطارِد (تیر)، زهره (ناهید)، مریخ (بهرام)، مشتری (هرمز یا برجیس) و زحل (کیوان). این پنج سیاره از هزاران سال پیش شناخته شده بودند. دو سیاره دیگر که در سه قرن اخیر و پس از به‌کارگیری تلسکوپ کشف شدند: اورانوس و نپتون هستند که دیگر معادل فارسی و عربی ندارند.

سیاره‌ها به آرامی در بین ستارگان حرکت می‌کنند و مکان آن‌ها در بین صورت‌های فلکی تغییر می‌کند. بنابراین هرگاه بخواهیم آن‌ها را در آسمان بیابیم، ابتدا باید بدانیم که در کدام صورت فلکی قرار دارند. البته اگر رصدگری باشیم که همیشه به آسمان شب نگاه می‌کنیم، تقریبا همیشه می‌دانیم که سیاره‌ها کجای آسمان هستند.

در بهار و اوائل تابستان 1401 موقعیت سیاره‌ها در آسمان شب، از دید ساکنان زمینی (که ما باشیم) به گونه‌ای است که می‌توان در آسمان سحرگاهی و قبل از روشن شدن آسمان، همهء سیاره‌ها را در سمت شرق تا جنوب مشاهده کرد. چنین موقعیتی هر ساله اتفاق نمی‌افتد. مثلا آخرین باری که پنج سیاره پرنورتر در یک بخش آسمان گردهم آمده بودند، مربوط به آذر و دی 1383 است.

اما اکنون که در اواخر بهار و ابتدای تابستان 1401 هستیم، نه تنها می‌توان پنج سیارهء پرنورتر را با چشم غیرمسلح در یک بخش از آسمان دید، بلکه آن دو سیاره دیگر هم در همین بخش از آسمان و در نزدیکی آن پنج‌تا دیده می‌شوند. ولی نیاز به تلسکوپ یا دوربین دوچشمی مناسب دارند.

در ویدئوی زیر راهنمایی لازم برای یافتن پنج سیاره کیوان، هرمز، بهرام، ناهید و تیر داده شده است. جالب آن‌که اکنون ترتیب قرارگیری آن‌ها در آسمان براساس ترتیب‌شان به گرد خورشید شده است.

چون این ویدئو برای افرادی که تاکنون هیچ تجربه‌ای از یافتن سیاره‌ها نداشته‌اند، آماده شده است در مورد جایگاه اورانوس و نپتون صحبتی نشده است. علاقه‌مندان به یافتن آن‌ها می‌توانند از برنامه‌ها یا سایت‌های مربوطه استفاده کرده و آن‌ها را بیابند.

در ادامه چند عکس زیبا هم که توسط برخی عکاسان نجومی در نقاط مختلف کره زمین از این قرارگیری سیاره‌ها گرفته شده است، تقدیم‌تان می‌شود. روی عکس‌ها کلیک کنید تا در اندازه بزرگ دیده شوند:

در عکس بالا نپتون هم مشخص شده است.

دو عکس زیر از نیمکره جنوبی تهیه شده است. چون زاویه دایرة‌البروج و صورت‌های فلکی با آن‌چه که از نیمکره شمالی دیده می‌شود، متفاوت است، به همین دلیل جهت قرارگیری سیاره‌ها با دو عکس بالا متفاوت است:

در عکس زیر همه سیارات در عکس ثبت شده و در کادرهای سمت چپ با جزئیات بیشتر بزرگنمایی شده‌اند.
در متن داخل عکس، کلمه July اشتباه تایپی است، وگرنه در سایت مرجع June نوشته شده است.

نویسنده: محمد همایونی
25 خرداد 1401