دو جواهر در یک قاب
گالری فیلم و عکس: در انتهای متن
سه‌شنبه چهارم اسفند 1377 بود و من سوار بر اتوبوس از شیراز به سمت قم در حرکت. می‌دانستم که غروب این روز صحنه‌ی زیبا و استثنایی مقارنه‌ی بسیار نزدیک زهره و مشتری رقم خواهد خورد. ولی چاره‌ای نداشتم و باید آن‌را از میان شیشه‌های اتوبوس مشاهده می‌کردم.
اتوبوس در فراز و نشیب‌های گردنه‌ی شهیدآباد بود که خورشید به افق نزدیک می‌شد. خدا را شکر وقتی به سوی صفاشهر سرازیر شدیم، زمان مناسب دیدن این همنشینی استثنایی فرارسیده بود. و مهمتر آن‌که در طرفی از اتوبوس بودم که غرب آسمان را به راحتی از پشت شیشه می‌دیدم. واقعن زیبا بود.
هنوز که هنوز است بعد از 24 سال، آن صحنه و آن نزدیکی زیبا در ذهن و خاطرم نقش بسته است. فقط حیف که آن‌را با تلسکوپ نتوانستم ببینم. اگر در شیراز مانده بودم در رصدخانه با دوستان به رصدش می‌رفتیم، اما باید شیراز را ترک می‌کردم.
این دو سیاره هرچند سال یک‌بار به ملاقات هم می‌آیند و آسمان شامگاهی یا سحرگاهی‌مان را قشنگ‌تر می‌کنند. اما در آن همنشینی سال 77 فاصله‌شان بسیار نزدیک بود. اسفند امسال هم دوباره آسمان میزبان یک همنشینی زیبا و نزدیک از این دو نگین درخشان آسمانی است. هرچند به نزدیکی آن سال نمی‌رسند، اما باز هم غنیمتی است تکرار نشدنی.
این‌که مقارنه یا همنشینی چیست و چگونه اتفاق می‌افتد را قبلن به هنگام مقارنه‌ی بزرگ مشتری و زحل در دو سال پیش بیان کردیم. در غروب اولین روز دی‌ماه 1399 در زمان اوج کرونا! این دو سیاره‌ی جذاب و زیبای منظومه شمسی (زحل و مشتری) در یک مقارنه‌ی استثنایی در فاصله‌ی بسیار نزدیک هم قرار گرفتند. اوج زیبایی این مقارنه، دیدن همزمان حلقه‌ی زحل و قمرها و کمربندهای مشتری از داخل تلسکوپ بود. واقعن این رویداد، منحصربه‌فرد و به‌یادماندنی بود. حتمن عکس‌ها و گزارش‌هایش را از این‌جا بخوانید و ببینید و بحث علمی رویداد مقارنه (همنشینی) را هم بخوانید و برگردید به ادامه‌ی این مطلب.
در غروب روزهای چهارشنبه تا جمعه (دهم تا دوازدهم اسفند 1401) در آسمان شامگاهی، شاهد همنشینی زیبای ناهید و مشتری هستیم. نزدیک‌ترین فاصله در غروب پنجشنبه خواهد بود. در این شب فاصله‌ی ظاهری این دو به حدود 39 دقیقه قوسی می‌رسد. اندکی بیش از قطر قرص ماه در آسمان!
دیدن آن به راحتی با چشم غیرمسلح امکان‌پذیر و لذت‌بخش است. ثبت آن با دوربین گوشی‌های موبایل انجام شدنی است. هرچند که داشتن دوربین عکاسی و به‌کارگیری تکنیک‌های عکاسی نجومی کمک می‌کند تا جزئیات بیشتر و دقیق‌تری از آن‌را ثبت کنیم.
اگر دوربین دوچشمی دارید، حتمن از آن استفاده کنید و اگر تلسکوپ دارید که بی‌گمان می‌توانید صحنه‌ای بسیار زیبا از کنار هم قرارگیری ناهید درخشان با مشتری و قمرهایش ببینید.
زمان دیدن: از غروب خورشید تا حدود دو ساعت پس از آن. طبیعی است که دیدن این دو جسم پرنور هم در روشنایی شفق و آسمان رنگارنگ آن زیباست و هم هنگامی که آسمان کاملن تاریک می‌شود. بنابراین از غروب خورشید تا زمانی که این‌دو غروب کنند را به مشاهده و عکس‌برداری از آن‌ها اختصاص دهید.
متأسفانه مشکلات باعث شد نتوانم تصاویر راهنمای مناسبی را خودم آماده کنم، به همین دلیل از تصاویر بسیار خوبی که مجله نجوم (با هنرمندی و دقت نظر منجم عزیزمان اشکان عارفی) منتشر کرده‌اند استفاده می‌کنم.
حتمن حتمن این مقارنه را ببینید، لذت برید، ثبت کنید و آن‌را برای خودتان جاودانه کنید. امیدوارم آسمان این غروب‌هایمان صاف باشد و به راحتی بتوانیم این همنشینی زیبا را ببینیم.
پی‌نوشت: چنین پدیده‌هایی فقط جنبه‌های زیباشناختی و به‌یادماندنی ندارند. بلکه در بحث آموزش و یادگیری برخی مفاهیم مثل حرکت و جابه‌جایی سیاره‌ها در بین ستارگان، برای نجوم‌آموزان بسیار روشن‌گر و کمک کننده است. این کاری است که از ابتدای این هفته تا هفته‌ی بعد برای دانش‌آموزان علاقه‌مند نجوم منطقه‌ی چادگان برنامه‌ریزی کرده‌ام.
محمد همایونی
چهارشنبه 10 اسفند 1401
گالری عکس و فیلم
عکس‌هایی که خودم با کمک دوربین عکاسی (بدون تلسکوپ) ثبت کردم:
تعدادی از عکس‌ها و فیلم‌هایی که منجمین آماتور ایرانی و غیرایرانی ثبت کرده‌اند:
برای دیدن فیلم‌ها آن‌ها را در حالت تمام‌صفحه مشاهده کنید. با کلیک روی عکس‌ها آن‌ها را به صورت کامل ببینید.
