خورشیدگرفتگی 3 آبان 1401
علاقهمندان نجوم و ستارهشناسی خودشان را برای یک خورشیدگرفتگی جزئی آماده میکنند. کسوفی که در بخشهایی از آسیا، اروپا و شمال آفریقا به صورت جزئی دیده خواهد شد. کسانی که در آمریکا، بخش بزرگی از آفریقا، شرق آسیا، و نیمکره جنوبی زندگی میکنند، اثری از آن را نخواهند دید.
در ایران این خورشیدگرفتگی از حدود 40 درصد تا کمی بیش از 60 درصد دیده خواهد شد. برای اینکه بدانید از شهر خود چه میزان گرفتگی خورشید را میتوانید مشاهده کنید از عکس زیر استفاده کنید. این عکس توسط آقای فغانپور عزیز ساخته شده و در صفحه اینستاگرامشان موجود است.
زمانبندی خورشیدگرفتگی در ایران
از ساعت یک و نیم بعداز ظهر تا اندکی پس از ساعت 4 عصر این خورشیدگرفتگی پهنهء ایران را طی میکند. برای هر شهر زمان شروع و اوج و پایان متفاوت است. اگر نرمافزارهای نجومی مثل استلاریوم داشته باشید میتوانید با دقت به نسبت خوبی زمانبندی گرفت را مشخص کنید. البته حواستان باشد که مکان جغرافیایی را درست در برنامه مشخص کرده باشید. میتوانید از برخی برنامکهای گوشیهای همراه هم استفاده کنید.
در نهایت هم اگر اینها نبود از جدول زیر که زمانبندی را برای شهرهای مهم ایران نشان میدهد استفاده کنید. این جدول توسط آقای ابراهیمی استخراج شده و در صفحه اینستاگرام ایشان و ماهنامه نجوم منتشر شده است.
مشاهده خورشیدگرفتگی
نکته مهم برای رصد خورشیدگرفتگی، ایمنی رصد است! خواهش میکنم به این موضوع بسیار بسیار دقت کنید که از وسیلهای مطمئن برای مشاهده خورشید استفاده کنید. در تمام مراحل یک خورشیدگرفتگی جزئی شدت نور خورشید به قدری زیاد است که نمیتوان به صورت مستقیم به آن نگریست. حتمن باید از فیلترهای مناسب و استاندارد برای دیدنش استفاده کرد.
اگر فیلترهای مخصوص رصد خورشید را دارید که خیلی عالی؛ اما اگر ندارید میتوانید از شیشه جوشکاری نمره 14 (نه کمتر!) استفاده کنید (دو تا شیشه نمره 7 روی هم هم خوب است). اگر هم اینها را ندارید مطمئنترین روش انداختن تصویر خورشید گرفته روی سطحی است که بشود آن را دید. مثلا روی دیوار. یا ساختن یک اتاقک تاریک تا تصویر قرص خورشید را روی یک دیوارهاش مشاهده کنید.
حتا میتوان تصویری که از خورشید ِ گرفته از میان روزنههای موجود بین شاخ و برگ درختان یا هر چیز دیگری که روزنههای ریزی داشته باشد را روی یک سطح مثل زمین یا دیوار اتاق مشاهده کرد.
عکس بالا تصویر خورشید ِ گرفته را نشان میدهد که از میان روزنههای بسیار ریز پرده اتوبوس دیده میشدند. این عکس توسط خودم گرفته شده است.
رصد خورشیدگرفتگی با تلسکوپ
اگر تلسکوپ یا دوربین دوچشمی دارید، حتما باید فیلتر مطمئن و استاندارد را در دهانهء آن قرار دهید تا نور ضعیف شده وارد آن شود و با خیال آسوده از چشمی، خورشید را مشاهده کنید.
اگر هم فیلتر نداشته باشید، میتوانید تصویر خورشید را که از چشمی دوربین یا تلسکوپ بیرون میآید روی سطحی مناسب بیندازید و آن را بدون هیچ خطری ببینید.
یک روش ارزانقیمت هم هست که فقط برای عکسبرداری با دوربین دوچشمی یا تلسکوپ به کار میآید، و برای دیدن با چشم خطرناک است. این روش را در جلسه اول دوره منظومه شمسی آموزش دادهایم. عزیزانی که این دوره را آموزش دیدهاند باید یادشان بیاید. اگر هم فراموش کردهاند به صفحه مربوطهاش در سایت مراجعه کنند، فیلم آموزشیاش آنجاست.
آسمان چقدر تاریک میشود؟
اما آسمان چقدر تاریک میشود؟ در واقع فقط در خورشیدگرفتگی کامل، هنگامی که ماه کاملا جلوی خورشید را میپوشاند، آسمان تاریک میشود و ستارهها دیده میشوند.
در بقیه مراحل گرفت، فقط اندکی از روشنایی روز کاسته میشود که بستگی به میزان درصد گرفت دارد. میزان این گرفتگی در ایران به حدود 50 درصد میرسد و میتوان کاهش شدت نور خورشید را احساس کرد. اندکی از شدت روشنایی روز کم خواهد شد. توصیه میکنم به آن دقت کنید و تغییر نور روز را مشاهده کنید.
نویسنده: محمد همایونی
شنبه 30 مهر 1401