آسمان در این ماه ـ آبان 1404
برای دیدن رویدادهای رصدی ماه کنونی دکمهی زیر را لمس (کلیک) کنید:
صورتهای فلکی ماه
همچنان صورتهای مثلث تابستانه (شلیاق، عقاب و دجاجه) خودنمایی دارند. صورتهای فلکی شاخص آبان، اسب بالدار، آندرومدا (زن به زنجیر)، برساوش، آبریز، قیفاووس، ذاتالکرسی، حمل (بره)، ثور (گاو)، ارابهران (ممسکالعنان)، ماهی (حوت)، و جَدی (بزماهی). در لابهلای آنها هم هماختران کوچک و کمنور دلفین، روباهک، پارهاسب، چلپاسه (سوسمار) و مثلث هستند که دیدنشان نیازمند آسمانی پرستاره است، به دور از آلودگی نوری شهرهای بزرگ و کوچک.
یادآوری همیشگی: در هر ماه فهرستی از صورتهای فلکی که ارائه میشود یا آنچه در نقشه ماهانه آسمان میآید؛ آنهایی است که در ساعتهای بین 9 تا 11 شب در آسمان به راحتی دیده میشوند. وگرنه دیگر صورتهای فلکی در انتهای شب یا نیمهشب به آسمان اضافه خواهند شد.
راحتترین راه برای پیدا کردن صورتهای فلکی، برنامکهای قابل نصب روی گوشیهای تلفن است. با توجه به نوع گوشی خود میتوانید این برنامکها را یافته و استفاده کنید. روش پایه و به عبارتی کلاسیک برای یافتن آنها استفاده از نقشههای ماهانهی آسمان شب است.
همانطور که در بالای نقشهی زیر بیان شده، وضعیت صورتهای فلکی (هماختران) را در میانهی آبان به ساعت 21 نشان میدهد. در ابتدای ماه یک ساعت دیرتر و در انتهای ماه یک ساعت زودتر این نقشه با آسمان مطابقت خواهد داشت. موقعیت سیارههای کیوان (زحل) و نپتون هم در هماختر ماهی (صورت فلکی حوت) و سیارهی کوتولهی سرس با رنگ سبز مشخص شده است. هر سه در حرکت بازگشتی هستند. جابهجایی زحل و نپتون چندان قابل احساس نیست ولی سرس سریعتر جابهجا می شود. دقت کنید که نپتون و سرس با چشم دیده نمیشود.
روی نقشه زیر کلیک (لمس) کنید تا بتوانید آنرا بزرگنمایی کنید:
اگر نحوهی کاربرد نقشههای آسمان شب را نمیدانید به مقالهی «راهنمای یافتن صورتهای فلکی» مراجعه کنید و فیلم آموزشی مربوطه را مشاهده کنید.
ستارههای ویژه برای رصد
از این چند ستارهی ویژه غافل نشویم که رصد کردنشان ارزش خاص دارد. در ماه گذشته معرفی شدند ولی همچنان قابل دیدن هستند. برخی را میتوان با چشم غیرمسلح دید و دیدن برخی نیاز به دوربین دوچشمی یا تلسکوپی کوچک دارد:
گامای آندرومدا: یک دوگانهی زیبای نارنجی و آبی است که همچون منقار دجاجه با یک تلسکوپ کوچک میتوان آن دو را تفکیک کرد. اما همدم آبی، خودش دوگانهای ظریفتر است که تفکیک آن نیازمند تلسکوپ بزرگتر از 10 اینچ است.
61ـ دجاجه: اولین ستارهای که فاصلهی آن با روش اختلاف منظر اندازهگیری شد.
ستاره لعل: یک ابرغول قرمز که رنگ قرمز آن با هر ستارهی قرمز رنگ دیگر متفاوت است. ابرغولی است که یک سر و گردن از ابطالجوزا بزرگتر است. این ستاره مو (حرف یونانی) قیفاووس است.
دلتای قیفاووس: سرسلسلهی متغیرهای تپنده در آسمان است. به راحتی در یکی از گوشههای چهارگوش قیفاووس یافت میشود. میتوان برای رصد تغییرات نور آن برنامه رصدی مشخصی تدارک دید.
رأسالغول: یا بتای برساووش که نمایندهی دستهی بزرگ متغیرهای گرفتی است. تغییرات نور این ستاره را هم میتوان همزمان با رصد دلتای قیفاووس انجام داد.
گامای قیفاووس: اولین سیارهی فراخورشیدی به گرد این ستاره در 1988 کشف شد، اما تأیید آن تا 2002 طول کشید.
51ـ اسب بالدار: ستارهای همچون خورشید است که به عنوان اولین ستارهی خورشیدمانند که سیارهای به دور خود دارد معرفی میشود.
یوپسیلون آندرومدا: ستارهای دوگانه است و اولین سامانهی سیارهای فراخورشیدی که در یک ستارهی چندگانه کشف شده متعلق به این ستاره است.
اجرام غیرستارهای
یک تلسکوپ متوسط آماتوری با دهانه بین 4.5 تا 10 اینچ کمک میکند تا اجرام غیرستارهای که شامل کهکشان، خوشه ستارهای و سحابی هست را ببینیم. طبیعی است که هرچه تلسکوپ بزرگتری داشته باشیم، میتوان اجسام کمنورتر را بهتر دید. و برخی اجسام هم در تلسکوپهای کوچکتر دیده نخواهند شد.
تفاوت چندانی بین اجرام غیرستارهای ماه مهر و آبان وجود ندارد. همچنان در آبان هم میتوان قوس (کماندار) را در ساعتهای ابتدایی شب دید. بنابراین آنچه که در دو ماه پیش از این صورت فلکی نام بردیم را میتوان در فهرست رصدهای سرشب قرار داد. علاوه بر آن، فرصت اندک، اما خوبی برای دیدن خوشه جاثی (M13) داریم.
نوار راهشیری هم در ابتدای شب در بالای سر قرار دارد. از اینرو میتوان آنچه از اجرام غیرستارهای که در صورتهای ذاتالکرسی، دجاجه و قوس وجود دارند را رصد کرد.
سه ستارهی دوگانهی معروف که به زیبایی در تلسکوپهای کوچک دیده میشوند: منقار (بتای دجاجه) و اومیکرون1 و 61 دجاجه. این آخری اهمیت تاریخی بالای هم دارد زیرا نخستین ستارهای است که فاصلهاش با روش اختلاف منظر اندازهگیری شده است.
اگر یک دوربین دوچشمی داشته باشیم میتوان با آن تعداد زیادی صحنههای چشمگیر و زیبا و پرستاره در دجاجه مشاهده کرد. همین تعداد زیاد ستاره را دیدن واقعا هیجانانگیز است. حتا میتوان شکاف راهشیری که در دجاجه دیده می شود را تشخیص داد.
اجرام مسیه شماره 29 و 39 را به همراه سحابی امریکای شمالی، میتوان با دوچشمی قوی هم مشاهده کرد. البته کمنور. اگر تلسکوپی با میدان باز داشته باشیم بهتر دیده میشوند.
خوشههای M52 و M103 و NGC663 و NGC559 و NGC7790 را میتوان در ذاتالکرسی مشاهده کرد. خوشه NGC752 در آندرومدا و خوشههای M15 در اسب بالدار قابل توجه هستند. گفته شده میتوان سحابی سیارهنمای NGC7662 در آندرومدا را توسط تلسکوپهای متوسط هم دید.
کهکشانهای آندرومدا (M31) و مثلث (M33) از معروفترین و برجستهترین سوژههایی است که در آسمان پاییز میتوان مشاهده کرد. کهکشان مثلث از آندرومدا کمنورتر است و ممکن است پیدا کردنش کمی سخت باشد. دو کهکشان M32 و M110 که چسبیده به کهکشان آندرومدا هستند، با تلسکوپهای آماتوری همچون ستارههایی مهآلود دیده میشوند.
بارش شهابی
روزهای آغازین آبان هنوز میتوان شهابهای بارش ثوری را دید که ممکن است تا حدود 12 آبان ادامه یابد. هرچند تعداد شهابهای خیلی کمی دارد اما چون شهابهایش حرکت کند دارند و درخشان هستند، قابل توجه است. شهابهای ثور بهجامانده از دنبالهدار اِنکه هستند.
بارش اسدی حدود 26 آبان به اوج خود میرسد. در این سالها تعداد شهابهایش کم است. این شهابها بهجامانده از دنبالهدار تمپل ـ تاتل هستند. شهابهای سریعی هستند که ممکن است در پایان راه خود شعلهور شده و حتا به زمین هم برسند.
ماهوارهها
یکی از پدیدههایی که در دوره حاضر در آسمان دیده میشود، حرکت ماهوارهها در آسمان شب است. به ویژه اینکه در سالهای اخیر تعداد آنها به شدت افزایش یافته، به طوری که در هر لحظه که به آسمان بالای سرمان نگاه کنیم میتوانیم چندتایی ماهواره در گوشه کنار آسمان بیابیم. ماهوارهها همچون ستارههای متحرک دیده میشوند (هواپیماها دارای چراغ چشمکزن هستند). ماهوارهها در روشناییهای مختلف دیده میشوند و به آرامی در بین ستارگان آسمان حرکت میکنند. بسته به مدارشان، ممکن است در میانهی مسیرشان ناپدید شوند، چون وارد سایه زمین میشوند. هرچه آسمان ما پرستارهتر باشد، تعداد بیشتری از آنها دیده میشوند.
برای دریافت اطلاعات دقیق از زمان و مسیر حرکت ماهوارهها در مکان خود، مراجعه به سایت heavens-above.com سودمند است. میتوان از برنامک آن یا مشابه آن بر گوشی خود استفاده کرد. پرنورترین آنها ایستگاه فضایی بینالمللی (ISS) است که روشنایی آن در مرتبهی سیاره مشتری یا بیشتر است. در هفته اول آبان، عبور جالب توجهی از فراز ایران ندارد. در هفته دوم آبان: دوشنبه 12 آبان حدود ساعت 5:39 صبح عبور درخشانی از آن دیده میشود.
مطلب مرتبط: یک قطار ستاره
قطار ماهوارههای استارلینک را در مطلب بالا بخوانید.
هفته چهارم آبان
از شنبه 24 آبان تا جمعه 30 آبان
هفتهی پایانی ماه قمری است، بنابراین نور ماه در آسمان شب مزاحم نیست. ماه را سحرگاه روزهای آغازین این هفته میتوان دید. آخر هفته هم ماه به ملاقات با خورشید میرود تا در غروب جمعه یک هلال زیبا (و کمی تخصصی) را برایمان به نمایش گذارد.
دوشنبه 26 آبان زمان اوج بارش شهابی اسدی است. همانطور که گفته شد تعداد شهابهای اندکی دارد. اما چون ماه در آسمان مزاحم نیست میتوان شهابهای آنرا مشاهده کرد.
صبح چهارشنبه یک همنشینی بسیار زیبا بین هلال ماه و سیاره ناهید رقم میخورد. امیدوارم که بتوانیم آنرا مشاهده کنیم.
زمین:
در میانهی پاییز هستیم. خورشید به سرعت در حال نزدیک شدن به انقلاب زمستانی است. طول روزها به سرعت رو به کاهش است. بررسی و زیرنظر گرفتن زمان طلوع و غروب خورشید، آموزنده است.
ماه (مانگ):
در این هفته دو هلال (صبحگاهی و شامگاهی) قابل رصد هستند. مشخصات هر دو هلال در پهنهی ایران بهگونهای است که در محدودههای قابل رؤیت قرار میگیرند. اما شکار آنها نیازمند مهارت و تجربهی رصدگر در کنار آسمان صاف و شفاف است.
روزهای پایانی ماه جمادیالاول است. ماه را تا صبح روز چهارشنبه به صورت هلال در آسمان سحرگاهی میتوان دید. صبح چهارشنبه آخرین هلال صبحگاهی است و دیدن آن هم چندان ساده نیست. در همین روز است که ماه همنشین با ناهید است. برای رصد آن نیاز است در مکانی (رصدگاهی) باشیم که افق شرقی باز باشد و آسمان صاف و بدون غبار باشد. از یک ساعت پیش از طلوع خورشید باید برای آن در رصدگاه آماده بود. ابتدا ناهید طلوع میکند و سپس هلال ماه. استفاده از دوربین دوچشمی ضروری است.
شامگاه جمعه 30 آبان هلال ماه نو مربوط به ماه جمادیالاخر انتظار شکار رصدگران باتجربه را میکشد. هلال ماه حدود نیم ساعت پس از خورشید غروب میکند. بنابراین فرصت کمی برای رصد آن در اختیار است.
نکته: اگر رصدگری بتواند این دو هلال را از یک مکان رصد کند، میتواند رکورد فاصلهی زمانی بین رؤیت دو هلال خود را بهبود بخشد.
مشخصات ماه در این هفته:
شنبه 24 آبان: در دوشیزه (سنبله) ـ فاز: 22%
یکشنبه 25 آبان: در دوشیزه (سنبله) ـ فاز: 15%
دوشنبه 26 آبان: در دوشیزه (سنبله) ـ فاز: 9%.
سهشنبه 27 آبان: در دوشیزه (سنبله) ـ فاز: 4%
چهارشنبه 28 آبان: در ترازو (میزان) ـ هلال صبحگاهی ـ همنشین با ناهید ـ فاز: 1.3%
پنجشنبه 29 آبان: در ترازو (میزان) ـ مقارنه با خورشید ـ فاز: 0.2%
جمعه 30 آبان: در کژدم (عقرب) ـ هلال ماه نو ـ فاز: 1.6%
تیر (عُطارِد):
در هماختر کژدم (عقرب) است و با نزدیک شدن به خورشید وارد ترازو (میزان) میشود. پنجشنبه 29 آبان در مقارنه با خورشید است. این هفته دیده نمیشود.
ناهید (زهره):
با قدر 3.9- در هماختر ترازو (صورت فلکی میزان) است. در حال نزدیک شدن به خورشید است و دیدن آن هفته به هفته محدودتر میشود. کمتر از یک ساعت پیش از خورشید طلوع میکند.
صبح چهارشنبه میزبان هلال صبحگاهی ماه است. و همانطور که قبلا گفته شد دیدن این همنشینی نیازمند آسمان صاف، افق باز و مهارت رصدگر است.
بهرام (مریخ):
از قدر 1.4 در صورت فلکی عقرب (هماختر کژدم) است. ارتفاع آن نسبت هفتههای قبل کمتر میشود و به همین ترتیب دیده نخواهد شد.
مشتری (برجیس):
مشتری با قدر حدود 2.4 – در دوپیکر (جوزا) است. به سمت شرق جوزا نزدیک شده و طلوع آن بین 9 تا 10 شب است.
رصد و مشاهدهی قمرهای گالیلهای مشتری با تلسکوپهای کوچک همیشه جذاب و لذتبخش است.
قمر آیو: یکشنبه میتوان از ایران و کشورهای اطراف آشکار شدن قمر آیو را از پشت مشتری مشاهده کرد. در این شب زمانی که مشتری طلوع میکند آیو در پشت سیاره است. با گذشت ساعتی میتوان آشکار شدن آنرا مشاهده کرد.
کیوان (زحل):
زحل از قدر حدود 0.9 در هماختر آبریز (صورت فلکی دلو) است. حلقه کاملا از لبه دیده میشود. میتوان بازیهای قمرهایش را با تلسکوپی مناسب (بزرگتر از 8 اینچ) مشاهده کرد. قمر تیتان که بزرگترین قمر در منظومه شمسی است، با تلسکوپهای کوچکتر هم دیده میشود. تیتان این هفته در سمت شرق زحل است و فرصت جابهجایی به سمت دیگر را ندارد.
اورانوس:
با قدر 5.6 در صورت فلکی ثور (هماختر گاو) است. در چهار درجهای شرق خوشه پروین قرار دارد. جمعه 30 آبان در حالت مقابله با خورشید قرار میگیرد.
نپتون:
نپتون هنوز در هماختر ماهی (صورت فلکی حوت) با قدر 7.7 میدرخشد. حدود 4 درجه در سمت شمال غرب کیوان قرار دارد.
هفته سوم آبان
از شنبه 17 آبان تا جمعه 23 آبان
نیمهی دوم ماه قمری است و ماه در ساعتهای ابتدایی شب هنوز طلوع نکرده است. بنابراین میتوان برای رصد اجرام کمنور و غیرستارهای در دو سه ساعت ابتدای شب برنامهریزی کرد. به انتهای هفته که نزدیک شویم، این فرصت بیشتر هم خواهد شد.
ماه (مانگ):
چهارشنبه ماه به تربیع آخر می رسد. در ابتدای هفته، دو سه ساعت پس از غروب خورشید طلوع میکند و انتهای هفته نزدیک به نیمهشب. این هفته همنشین با مشتری و قلبالاسد خواهد شد. که دومی بسیار نزدیکتر است.
مشخصات ماه در این هفته:
شنبه 17 آبان: در گاو (ثور) ـ فاز: 91%
یکشنبه 18 آبان: در دوپیکر (جوزا) ـ فاز: 83%
دوشنبه 19 آبان: در دوپیکر (جوزا) ـ همنشین با مشتری ـ فاز: 73%.
سهشنبه 20 آبان: در خرچنگ (سرطان) ـ فاز: 63%
چهارشنبه 21 آبان: در شیر (اسد) ـ تربیع آخر ـ فاز: 52%
پنجشنبه 22 آبان: در شیر (اسد) ـ همنشین با قلبالاسد ـ فاز: 41%
جمعه 23 آبان: در شیر (اسد) ـ فاز: 32%
تیر (عُطارِد):
با قدر حدود 0.2 در هماختر کژدم (عقرب) است. نزدیک قلبالعقرب است. در آسمان شامگاهی است ولی دیدنش بسیار مشکل است. زیرا کمی پس از خورشید غروب میکند و به راحتی نمیتوان آنرا دید. مریخ هم سمت راست آن و کمی پایینتر است. که دیده نخواهد شد.
ناهید (زهره):
با قدر 3.9- در هماختر دوشیزه (صورت فلکی سنبله) است. کمتر از یک ساعت پیش از خورشید طلوع میکند. از اینرو فرصت دیدن آن کم است. هنگامی طلوع میکند که آسمان سمت شرق آسمان روشن شده است. اما درخشندگیاش همچنان خیرهکننده است.
بهرام (مریخ):
از قدر 1.5 در صورت فلکی عقرب (هماختر کژدم) است. به هنگام غروب خورشید، در ارتفاع بسیار کمی بالای افق جنوب غربی است. تقریبا دیدن آن غیرممکن است.
مشتری (برجیس):
مشتری با قدر حدود 2.4 – در دوپیکر (جوزا) است. به سمت شرق جوزا نزدیک شده و طلوع آن بین 9 تا 10 شب است. دوشنبه با ماه همنشین است.
رصد و مشاهدهی قمرهای گالیلهای مشتری با تلسکوپهای کوچک همیشه جذاب و لذتبخش است.
شروع حرکت بازگشتی مشتری: از روز سهشنبه 20 آبان حرکت بازگشتی مشتری شروع میشود. مشتری در 20 دی به مقابله با خورشید میرسد و حرکت بازگشتیاش 20 اسفند پایان مییابد. بنابراین به مدت چهار ماه آنرا در حرکت به سوی غرب خواهیم دید.
کیوان (زحل):
زحل از قدر حدود 0.8 در هماختر آبریز (صورت فلکی دلو) است. حلقه کاملا از لبه دیده میشود. ولی میتوان آنرا تشخیص داد. در رصدهای دانشآموزی که هفتههای گذشته داشتم، دانشآموزان میتوانستند حلقه را در بزرگنمایی 100 برابر تشخیص دهند.
میتوان بازیهای قمرهایش را با تلسکوپی مناسب (بزرگتر از 8 اینچ) مشاهده کرد. قمر تیتان که بزرگترین قمر در منظومه شمسی است، با تلسکوپهای کوچکتر هم دیده میشود. قمر رئا را هم میتوان با کمی دقت مشاهده کرد.
اورانوس:
با قدر 5.6 در صورت فلکی ثور (هماختر گاو) است. در چهار درجهای شرق خوشه پروین قرار دارد. این هفته حدود ساعت 5 شب طلوع میکند.
نپتون:
نپتون هنوز در هماختر ماهی (صورت فلکی حوت) با قدر 7.7 میدرخشد. حدود 4 درجه در سمت شمال غرب کیوان قرار دارد.
هفته دوم آبان
از شنبه 10 آبان تا جمعه 16 آبان
چهارشنبهی این هفته ماه کامل میشود. بنابراین شبهای این هفته مهتابی است. نور ماه برای رصد اجسام کمنور غیرستارهای مزاحم است. ما مانع رصدهای ستارهای و سیارهای نمیشود.
زمین:
به میانهی پاییز نزدیک میشویم. فاصلهی خورشید از اعتدال پاییزی بیشتر شده و به انقلاب زمستانی نزدیک میشود. طول روزها به سرعت رو به کاهش است. بررسی و زیرنظر گرفتن زمان طلوع و غروب خورشید، آموزنده است.
ماه (مانگ):
یکشنبه ماه نزدیک زحل و نپتون است. چهارشنبه کامل میشود و پنجشنبه مهمان خوشه پروین میشود.
مشخصات ماه در این هفته:
شنبه 3 آبان: در آبریز (دَلو) ـ فاز: 80%
یکشنبه 4 آبان: در ماهی (حوت) ـ همنشین با کیوان و نپتون ـ فاز: 89%
دوشنبه 5 آبان: در ماهی (حوت) ـ فاز: 95%.
سهشنبه 6 آبان: در بره (حَمَل) ـ فاز: 99%
چهارشنبه 7 آبان: در بره (حَمَل) ـ ماه کامل ـ فاز: 99.8%
پنجشنبه 8 آبان: در گاو (ثور) ـ کنار خوشه پروین ـ فاز: 97.4%
جمعه 9 آبان: در گاو (ثور) ـ فاز: 92%
تیر (عُطارِد):
با قدر صفر در هماختر کژدم (عقرب) است. در آسمان شامگاهی است و پس از غروب خورشید مدت اندکی در نزدیکی افق جنوب غربی دیده میشود. بهترین موقعیتهای رصدیاش را پشت سر گذاشته است. با این حال این هفته هم میتوان آنرا پس از غروب خورشید در نزدیکی افق غربی مشاهده کرد. نیاز به افقی باز و بدون مانع دارد به همراه آسمانی صاف و تمیز.
ناهید (زهره):
با قدر 3.9- در هماختر دوشیزه (صورت فلکی سنبله) است. پس از ساعت 5 صبح طلوع میکند. ارتفاع آن روز به روز کم میشود. به همین جهت آن برجستگی که در ماههای گذشته داشت را ندارد. اما همچنان درخشانترین ستارهی آسمان صبحگاهی است.
بهرام (مریخ):
از قدر 1.5 در صورت فلکی میزان (هماختر ترازو) است و در وسط هفته وارد عقرب میشود. دیدن آن مشکل است. به هنگام غروب خورشید، در ارتفاع کمی بالای افق جنوب غربی است. سمت راست تیر است و پایینتر از آن. نور کمتر آن دیدنش را بسیار مشکل کرده است. همین هفتهی پیش در بهترین هوا و افقی کاملا باز نتوانستم آنرا بیابم. هرچند که تیر را به راحتی میتوانستم ببینم.
مشتری (برجیس):
مشتری با قدر حدود 2.3 – در دوپیکر (جوزا) است. به سمت شرق جوزا نزدیک شده و طلوع آن حدود ساعت 10 شب است. پس از طلوع تا صبح روز بعد میتوان آنرا به خوبی رصد کرد. بهخصوص که نیمهشب به بالاترین ارتفاع در آسمان میرسد.
هیچگاه نمیتوان رصد و پیگیری قمرهای گالیلهای مشتری را کنار گذاشت. با یک تلسکوپ کوچک به راحتی میتوان این چهار قمر را زیرنظر گرفت و حرکتهای آنها را پیرامون سیاره مشاهده کرد. برای اینکار باید هر شب آنها را رصد کرد و موقعیتشان را نسبت به سیاره ثبت کرد. اگر این کار در فاصلههای یک ساعته انجام شود، جذابیت بیشتری خواهد داشت.
کیوان (زحل):
زحل از قدر حدود 0.8 در هماختر آبریز (صورت فلکی دلو) است. حلقه کاملا از لبه دیده میشود. میتوان بازیهای قمرهایش را با تلسکوپی مناسب (بزرگتر از 8 اینچ) مشاهده کرد. قمر تیتان که بزرگترین قمر در منظومه شمسی است، با تلسکوپهای کوچکتر هم دیده میشود.
اورانوس:
با قدر 5.8 در صورت فلکی ثور (هماختر گاو) است. در چهار درجهای شرق خوشه پروین قرار دارد. این هفته پیش از ساعت 7 شب طلوع میکند.
نپتون:
نپتون هنوز در هماختر ماهی (صورت فلکی حوت) با قدر 7.7 میدرخشد. حدود 4 درجه در سمت شمال غرب کیوان قرار دارد.
هفته اول آبان
از شنبه 3 آبان تا جمعه 9 آبان
دنبالهدارهای لیمون: C/2025 A6 (Lemmon) و سوان: C/2025 R2 (SWAN) هنوز در آسمان شامگاهی دیده میشوند، هر چند به سختی. برای دیدن مسیر حرکتشان به صفحهی مخصوص آن مراجعه کنید. اینجا را کلیک (لمس) کنید.
هلال ماه پس از غروب در آسمان جنوب غرب خودنمایی میکند. هفتهی خوبی است که دهانههای ماه را با تلسکوپ بررسی کنیم.
در این هفته میتوان هنوز شهابهای بارش ثوری را مشاهده کرد. تعدادشان کم است اما حرکت آهستهشان نسبت به دیگر شهابها قابل توجه است. چون هماختر گاو (صورتفلکی ثور) قبل از ساعت 9 شب طلوع میکند، میتوان از همان ابتدای شب امید به دیدن شهابهای این بارش داشت. اما تذکر همیشگی این است که شهابها را باید در آسمانی تاریک جستجو کرد. از آسمان شهرها که آلودگی نوری دارد، تقریبا شهابی دیده نمیشود.
زمین:
یک ماه از عبور زمین از اعتدال پاییزی و ورود خورشید به نیمکرهی جنوبی آسمان میگذرد. میل خورشید منفیتر میشود و روز به روز از ارتفاع آن به هنگام ظهر کم میشود. این روند تا انقلاب زمستانی یعنی شب چله ادامه دارد. همزمان با پایین آمدن خورشید، روزها کوتاهتر و دمای هوا سردتر میشود.
پیشنهاد رصدی: مثل هفتههای پیشین، ثبت محل طلوع و غروب خورشید به صورت روزانه پیشنهاد میشود. اگر فرصتش نیست، حداقل پنج روز یکبار این کار انجام شود. این رصد بهویژه نزدیک به انقلابهای زمستانی و تابستانی جذابتر و آموزندهتر است. کمتر از دو ماه دیگر تا انقلاب زمستانی مانده است.
ماه (مانگ):
این هفته را هلال ماه در عقرب شروع میکند. شنبه برخی مناطق نزدیک قطب جنوب میتوانند اختفای قلبالعقرب را هم ببینند. از ایران در غروب شنبه، ماه در نزدیکی این ستاره دیده میشود. اما چون ارتفاعشان کم است و آسمان هم هنوز روشن است شاید جلوهی کمی داشته باشد.
چهارشنبه ماه به تربیع اول خود میرسد. دهانهها و کوههای ماه در این هفته به خوبی خودنمایی میکنند و با کمک یک تلسکوپ کوچک میتوان تعداد زیادی از این دهانهها را رصد کرد.
یادآوری: قبل از غروب خورشید هم میتوان ماه را در آسمان مشاهده کرد. یکی از زمانهایی که دیدن ماه از پشت تلسکوپ جذابیت خاصی دارد، هنگام غروب خورشید است. زمانی که آسمان هنوز روشن است و به رنگ آبی تیره.
مطلب مرتبط: ماهگردیهای شبانه
مشخصات ماه در این هفته:
شنبه 3 آبان: در کژدم (عقرب) ـ نزدیک قلبالعقرب ـ فاز: 14%
یکشنبه 4 آبان: در کماندار (قوس) ـ فاز: 21.5%
دوشنبه 5 آبان: در کماندار (قوس) ـ فاز: 30%.
سهشنبه 6 آبان: در کماندار (قوس) ـ فاز: 39%
چهارشنبه 7 آبان: در بزماهی (جَدی) ـ تربیع اول ـ فاز: 49%
پنجشنبه 8 آبان: در بزماهی (جَدی) ـ فاز: 60%
جمعه 9 آبان: در آبریز (دَلو) ـ فاز: 70%
تیر (عُطارِد):
با قدر 0.1- در هماختر ترازو (میزان) است و در آخر هفته وارد عقرب میشود. در آسمان شامگاهی است و پس از غروب خورشید مدت اندکی در نزدیکی افق جنوب غربی دیده میشود. چهارشنبه این هفته به بیشترین کشیدگی شرقی میرسد و جمعه هم به بالاترین ارتفاعش به هنگام غروب خورشید. بنابراین شرایط رصدی بهتری نسبت به هفتههای پیشین دارد.
نیاز به افقی باز و بدون مانع دارد به همراه آسمانی صاف و تمیز. در این هفته از مریخ فاصلهی بیشتری میگیرد. اگر بتوانیم هر دو را مشاهده کنیم، تفاوت روشنایی آندو کاملا مشخص است. مریخ کمنورتر دیده میشود.
ناهید (زهره):
با قدر 3.9- در هماختر دوشیزه (صورت فلکی سنبله) است. حدود ساعت 5 صبح طلوع میکند. ارتفاع آن روز به روز کم میشود. به همین جهت آن برجستگی که در ماههای گذشته داشت را ندارد. اما همچنان درخشانترین ستارهی آسمان صبحگاهی است.
بهرام (مریخ):
از قدر 1.5 در صورت فلکی میزان (هماختر ترازو) است. دیدن آن دیگر ساده نیست. به هنگام غروب خورشید، در ارتفاع کمی بالای افق جنوب غربی است. پیدا کردن آن مثل عطارد مشکل است و همان شرایط را دارد. حواسمان هست که مریخ در حال رسیدن به بیشینهی فاصله از زمین است.
مشتری (برجیس):
مشتری با قدر حدود 2.2 – در دوپیکر (جوزا) است. به سمت شرق جوزا نزدیک شده و طلوع آن قبل از ساعت 11 شب است. پس از طلوع تا صبح روز بعد میتوان آنرا به خوبی رصد کرد. بهخصوص که نیمهشب به بالاترین ارتفاع در آسمان میرسد.
هیچگاه نمیتوان رصد و پیگیری قمرهای گالیلهای مشتری را کنار گذاشت. با یک تلسکوپ کوچک به راحتی میتوان این چهار قمر را زیرنظر گرفت و حرکتهای آنها را پیرامون سیاره مشاهده کرد. برای اینکار باید هر شب آنها را رصد کرد و موقعیتشان را نسبت به سیاره ثبت کرد. اگر این کار در فاصلههای یک ساعته انجام شود، جذابیت بیشتری خواهد داشت.
کیوان (زحل):
زحل از قدر حدود 0.7 در هماختر آبریز (صورت فلکی دلو) است. حلقه کاملا از لبه دیده میشود. میتوان بازیهای قمرهایش را با تلسکوپی مناسب (بزرگتر از 8 اینچ) مشاهده کرد. قمر تیتان که بزرگترین قمر در منظومه شمسی است، با تلسکوپهای کوچکتر هم دیده میشود.
اورانوس:
با قدر 5.7 در صورت فلکی ثور (هماختر گاو) است. در چهار درجهای شرق خوشه پروین قرار دارد. این هفته پیش از ساعت 7 شب طلوع میکند.
نپتون:
نپتون هنوز در هماختر ماهی (صورت فلکی حوت) با قدر 7.7 میدرخشد. حدود 4 درجه در سمت شمال غرب کیوان قرار دارد.
نویسنده: محمد همایونی
