کشفی جدید از مرکز راه شیری
یکی از تلسکوپ‌های بسیار بزرگ (VLT) رصدخانه جنوبی اروپا (ESO) بخش مرکزی کهکشان راه شیری را با دقتی بسیار زیاد رصد کرده است که جزئیات جدیدی از پیشینه تولد ستاره‌ها در راه شیری را آشکار می‌کند.
به لطف این رصد و مشاهدات جدید، اخترشناسان شواهدی یافته‌اند از رخدادی دراماتیک در مقطعی کوتاه از زندگی راه شیری: طوفانی از جریان ستاره‌زایی بسیار شدید که حاصل بیش از یکصدهزار انفجار ابرنواختری بوده است!
تغییر نگرش ما از ستاره‌زایی در راه شیری
به گفته راینر شودل سرپرست این تحقیق و پژوهش، این بررسی بی‌سابقه در مورد بخش بزرگی از مرکز کهکشان به ما بینش دقیقی از روند شکل‌گیری ستاره‌ها در این منطقه داده است و برخلاف آن‌چه تاکنون پذیرفته شده بود، الان فهمیده‌ایم که تشکیل ستاره‌ها در این قسمت به صورت پیوسته نبوده است.
براساس این پژوهش مشخص شد که حدود ۸۰ درصد از ستاره‌های مرکز راه شیری در سال‌های آغازین عمر راه شیری در یک دوره حدود ۶ میلیارد ساله از ۱۳٫۵ میلیارد سال تا ۸ میلیارد سال قبل متولد شده‌اند. این دوران شامل جریان کندی از فرآیند ستاره‌زایی (تولد و شکل‌گیری ستاره‌ها) بوده است. اما این مرحله در اثر شروع طوفان عظیمی از جریانِ ستاره‌زایی در حدود یک میلیارد سال قبل، متوقف شده است. در آن دوران که کمتر از ۱۰۰ میلیون سال به طول انجامید، ستاره‌ها با جرم مرکبی که احتمالا بیش از چند ده میلیون خورشید بوده است در این منطقه مرکزی شکل گرفته‌اند.
وضعیت ستاره‌فشانی
شرایط این دوران بسیار فعال را باید مشابه وضعیتی دانست که در کهکشان‌های ستاره فشان (starburst galaxies) مشاهده می‌کنیم. کهکشان‌هایی که جریان (آهنگ) ستاره‌زایی در آن‌ها به قدر چشمگیری از کهکشانی معمولی همچون راه شیری بیشتر است. در راه شیری به طور متوسط هر سال یک ستاره متولد می‌شود ولی در یک کهکشان ستاره فشان این مقدار ۱۰۰ ستاره در سال است!
مقاله مرتبط: کهکشان‌های ستاره‌فشان
اخترشناسان اعتقاد دارند که این طوفان عظیم از ستاره‌زایی به علت وقوع بیش از یکصدهزار انفجار ابرنواختری در آن دوران کوتاه ایجاد شده است. به احتمال زیاد این دوران را می‌توان یکی از پرقدرت‌ترین حوادث در کل تاریخ کهکشان راه شیری نام برد.
دورانی که تعداد بسیار زیادی از ستاره‌های سنگین متولد می‌شدند و از آن جهت که عمر کوتاهی داشته و به سرعت متحول می‌شدند، قبل از آن‌که دیگر ستاره‌های کوچکتر اتفاقی برایشان بیافتد، به پایان باشکوه عمر خود در یک انفجار سهمگین ابرنواختری می‌رسیدند؛ انفجاری که خود می‌تواند موجب تشکیل و تولد هزاران ستاره دیگر شود. ستاره‌های جدیدی که احتمالا تعداد زیادی از آن‌ها ستاره‌های بسیار سنگینی بوده‌اند که دوباره به سرعت متحول شده و به یک مرگ درخشان و خیره کننده می‌رسیدند.
تصویربرداری دقیق
این پژوهش به لطف مشاهدات و رصدهایی است که توسط ابزار دقیقی به نام HAWK-I که بر یکی از تلسکوپ‌های VLT نصب است، انجام شده است. تلسکوپ‌های VLT متعلق به رصدخانه جنوبی اروپا هستند که در قله کوه پارانال در شیلی مستقر هستند. ابزار HAWK-I که در واقع دوربین بسیار دقیقی در محدود مادون قرمز است می‌تواند بخش زیادی از موانعی که گرد و غبارهای مرکز راه شیری ایجاد می‌کنند را کنار بزند و جزئیات دقیقی از از ناحیه مرکزی راه شیری برای ما آشکار کند. تصاویر دقیق آن تراکم بسیار شدید ستاره‌ها را در آن منطقه نشان می‌دهد، جایی که سیاه‌چاله ابرسنگین مرکزی راه شیری را هم در خود جای داده است. دقت این تصاویر برابر ۰٫۲ ثانیه قوسی است، یعنی می تواند یک توپ فوتبال را از فاصله ۲۴۰ کیلومتری تشخیص دهد!
این عکس دارای رزولوشن بسیار بالایی است به نحوی که نسخه اصلی عکس در قالب jpg حجم ۲۹۰ مگابایت دارد. اگر مایل به دانلود آن هستید بر دکمه زیر کلیک کنید:
این عکس اولین تصویر منتشر شده از پروژه نقشه برداری GALACTICNUCLEUS است. این برنامه که متکی به دقت فوق العاده HAWK-I است می‌خواهد تصاویر زیبا و با جزئیاتی از ناحیه مرکزی کهکشان تهیه کند. این نقشه برداری شامل تصویربرداری از بیش از ۳ میلیون ستاره‌ای می‌شود که در فضایی به وسعت ۶۰٫۰۰۰ سال نوری مربع، در اطراف مرکز راه شیری توزیع شده‌اند.
تهیه و تنظیم: محمد همایونی
منبع: eso.org
