برآمدن مریخ از پشت ماه

عکس نجومی هفته ـ 0009

اختفای مریخ توسط ماه

در تاریخ 24 دی 1403 (۱۳ ژانویه ۲۰۲۵)، آسمان شب شاهد پدیده‌ای نادر و دیدنی بود: اختفای سیاره مریخ توسط ماه. عکس شماره 9 بخشی از این اختفا را نشان می‌دهد: هنگامی که مریخ در حال خروج از پشت ماه است. این عکس در رصدخانه ملی کیت‌پیک(KPNO)  در آریزونای امریکا ثبت شده است. ابزار مورد استفاده تلسکوپ جدید ۰٫۶ متری Shreve  در مرکز بازدیدکنندگان عمومی این رصدخانه است. این تلسکوپ، که به‌تازگی به مجموعه ابزارهای عمومی رصدخانه افزوده شده است، توسط دو راهنمای شبانه مرکز بازدیدکنندگان برای ثبت این تصویر استفاده شد.

اختفا هنگامی رخ می‌دهد که یک جرم آسمانی توسط جرم دیگری که در مسیر دید ناظر قرار می‌گیرد، پنهان شود. اختفاها می‌توانند بین هر دو جسم نجومی رخ دهند. مثل اختفای سیاره‌ها توسط ماه، اختفای ستار‌ها توسط سیاره‌ها یا سیارک‌ها، اختفای یک سیارک توسط ماه. در این عکس، ماه به‌عنوان جرم بزرگ‌تر، برای مدتی کوتاه مریخ را از دید ناظران زمینی پنهان کرد. به هنگام این اختفا، ماه به تازگی موقعیت بدر خود را طی کرده بود. مریخ هم سه روز پس از این رویداد در مقابله با خورشید قرار می‌گرفت، به این صورت مریخ در این اختفا در نزدیک‌ترین فاصله تا زمین و بزرگترین اندازه‌ی ظاهری‌اش بوده است.

برای درک بیشتر زیبایی این عکس به قطر قرص مریخ و عوارض سطحی آن نگاه کرده، سپس آن‌را با آن‌چه بر سطح ماه می‌بینیم، مقایسه کنید. همانطور که مشخص است باوجود این‌که مریخ در مقابله است و نزدیکترین فاصله‌اش از مین، اما نسبت به ماه چقدر کوچکتر دیده می‌شود. به هنگام ثبت این عکس،‌ ماه در 380 هزار کیلومتری زمین و مریخ در 96 میلیون کیلومتری ما بوده است. شاید جالب باشد بدانیم قطر ماه 3474 کیلومتر و قطر مریخ 6792 کیلومتر است، یعنی حدود دو برابر ماه.

اختفاها فقط جذابیت بصری و رصدی ندارند، بلکه اهمیت علمی نیز دارند. اختفاهای سیاره‌ای فرصت‌های منحصربه‌فردی برای مطالعه ویژگی‌های جو سیارات، بررسی مدارها و بهبود مدل‌های نجومی فراهم می‌کنند. رصد چنین رویدادهایی نیازمند هماهنگی دقیق زمانی و مکانی است، زیرا تنها از مناطق خاصی از زمین قابل مشاهده هستند. یا اختفاهای ستاره‌ای توسط سیارک‌ها کمک می‌کنند تا اندازه و شکل هندسی سیارک را تخمین بزنیم.

رصدخانه ملی کیت پیک، تحت نظر بنیاد ملی علوم ایالات متحده و برنامه  NOIRLab، یکی از بزرگ‌ترین و متنوع‌ترین مجموعه‌های ابزارهای نجومی در نیم‌کره شمالی را در اختیار دارد. این رصدخانه در کوه‌های کوئینلان  (Quinlan)آریزونا واقع شده و به‌عنوان مرکزی برای آموزش و ترویج علم نجوم به عموم مردم فعالیت می‌کند.

این رویداد یادآور زیبایی‌ها و شگفتی‌های آسمان شب است و اهمیت رصد و مطالعه پدیده‌های نجومی را برجسته می‌کند.

منبع: NOIRLab

نویسنده: محمد همایونی
12 خرداد 1404