آسمان در این ماه ـ مرداد 1404

این مرداد علاوه بر معروفترین بارش شهابی سال که بارش برساوشی باشد، میزبان یکی از زیباترین همنشینی‌های سیاره‌ای هم هست: همنشینی (مقارنه) دو سیاره‌ی درخشان ناهید و مشتری در هفته سوم مرداد 1404 .

صورت‌های فلکی ماه

این ماه، صورت‌ها (هم‌اختران) دب‌اکبر، سنبله، عوّا (گاوران)، تاج شمالی همچنان به روشنی دیده می‌شوند، ولی در ابتدای شب. هم‌اختران دب‌اصغر، اژدها، جاثی، کلاغ و میزان کم‌نورتر هستند و دیدن‌شان به راحتی دسته‌ی اول نیست. این‌ها هم فقط در ساعت‌های ابتدایی شب در ارتفاع خوبی هستند.

صورت‌های فلکی شاخص این ماه عبارتند از: شلیاق، عقاب و دجاجه (که مثلث تابستانه را می‌سازند)، عقرب و قوس، قیفاووس و جَدی. در لابه‌لای آن‌ها هم هم‌اختران کوچک و کم‌نوری همچون سهم، دلفین، روباهک، پاره‌اسب و چلپاسه هستند که دیدنشان نیازمند آسمانی پرستاره است، به دور از آلودگی نوری شهرهای بزرگ و کوچک.

هم‌اختر (صورت فلکی) معروف تابستان یعنی کژدم (عقرب) در ابتدای شب به خط نیمروز (نصف‌النهار) رسیده است. بنابراین برای دیدن آن و رصد آنچه در آن است فرصت زیادی نیست.

هم‌اختران پاییزی همچون اسب بالدار و برساوش و زن به زنجیر (آندرومدا) در انتهای شب طلوع می‌کنند و می‌توان تا سحرگاه به رصدشان مشغول شد.

یادآوری همیشگی: در هر ماه فهرستی از صورت‌های فلکی که ارائه می‌شود، یا آن‌چه در نقشه ماهانه آسمان می‌آید؛ آن‌هایی است که در ساعت‌های بین 9 تا 11 شب در آسمان به راحتی دیده می‌شوند. وگرنه دیگر صورت‌های فلکی در انتهای شب یا نیمه‌شب به آسمان اضافه خواهند شد.

راحت‌ترین راه برای پیدا کردن صورت‌های فلکی، برنامک‌های قابل نصب روی گوشی‌های تلفن است. با توجه به نوع گوشی خود می‌توانید این برنامه‌ها را یافته و استفاده کنید. روش پایه و به عبارتی کلاسیک برای یافتن آن‌ها استفاده از نقشه‌های ماهانه‌ی آسمان شب است.

همانطور که در بالای نقشه‌ی زیر بیان شده، وضعیت صورت‌های فلکی (هم‌اختران) را در میانه‌ی مرداد به ساعت 22 نشان می‌دهد. در ابتدای ماه‌ یک ساعت دیرتر و در انتهای ماه یک ساعت زودتر این نقشه با آسمان مطابقت خواهد داشت.

روی نقشه زیر کلیک (لمس) کنید تا بتوانید آن‌را بزرگنمایی کنید:

اگر نحوه‌ی کاربرد نقشه‌های آسمان شب را نمی‌دانید به مقاله‌ی «راهنمای یافتن صورت‌های فلکی» مراجعه کنید و فیلم آموزشی مربوطه را مشاهده کنید.

---

 اجرام غیرستاره‌ای

یک تلسکوپ متوسط آماتوری با دهانه بین 4.5 تا 10 اینچ کمک می‌کند تا این اجرام که شامل کهکشان، خوشه ستاره‌ای و سحابی هست را ببینیم. طبیعی است که هرچه تلسکوپ بزرگتری داشته باشیم، می‌توان اجسام کم‌نورتر را بهتر دید. و برخی اجسام هم در تلسکوپ‌های کوچکتر دیده نخواهند شد.

هرچند دب‌اکبر و سنبله در این ماه زودتر غروب می‌کنند، اما می‌تواند برای رصدگران علاقه‌مند مقصد خوبی باشد. توصیه می‌کنم معرفی‌هایی که در ماه قبل (تیر) از کهکشان‌های این هم‌اختران بود مورد توجه قرار گیرند.

در هم‌اختران عقرب و کماندار که تعداد زیادی سحابی و خوشه‌ستاره‌ای قرار دارند که در آسمانی تاریک برخی‌شان با چشم برهنه هم قابل تشخیص هستند. خوشه‌های ستاره‌ای M4‌ و M6 و M7 و M80 و M62 از روشن‌ترین‌های عقرب هستند. چند خوشه‌ی فهرست NGC هم هستند که نورانیت کمتری دارند. عبارتند از: 6383 و 6416 و 6388 و 6124 و 6231 و 6268 و 6242 و 6281  .

در هم‌اختر کماندار (صورت فلکی قوس) هم تعداد زیادی از خوشه‌ها و سحابی‌هاست که برخی از روشن‌ترین‌شان عبارتند از: M22‌ خوشه‌ای کروی، M23‌ خوشه‌ای باز، M8 یا سحابی مرداب، M20‌ یا سحابی سه‌تکه و M17 یا سحابی اُمگا از معروف‌ترین آن‌ها هستند. اما از فهرست مسیه (با پیشوند M) می‌توان به شماره‌های زیر هم اشاره کرد: 18 و 24 و 21 و 28 و 54 و 69 و 70 و 55 و 75

علاوه بر این‌ها خوشه‌های زیر هم در صورت‌های فلکی دیگر قابل مشاهده هستند: M3 (تازی‌ها)، M5 (مار)، M10 و M12 (مارافسای)، M13 و M92 (جاثی)، M53 (گیسوان برنیکه)، M68 (شجاع)  از جمله خوشه‌های کروی است که در آسمان مرداد دیده می‌شوند. قدر ظاهری آن‌ها مناسب رصد با تلسکوپ‌های آماتوری است. بی‌گمان وقتی شارل مسیه توانسته در دو قرن پیش آن‌ها را ببیند، حتما ما با تلسکوپ‌های با کیفیت‌مان خواهیم توانست دید. البته در یک آسمان تاریک!

معروف‌ترین خوشه کروی، خوشه جاثی یا M13‌ است. این خوشه در بین همه‌ی خوشه‌های نیمکره شمالی از همه پرنورتر است و دیدنش با تلسکوپ‌های متوسط راحت‌تر. صورت فلکی دجاجه (هم‌اختر قو یا صلیب شمالی) سرشار از اجرام غیرستاره‌ای است که معرفی‌شان باشد برای ماه بعد.

---

بارش شهابی

معروفترین بارش شهابی سال، بارش برساوشی در هفته سوم این ماه در انتظار ماست. اما یک بارش کوچک هم در ابتدای مرداد می‌تواند مورد توجه رصدگران باشد.

بارش دلتا دلوی: که کانون آن در نزدیکی ستاره دلتای دلو است. زمان اوج آن صبحگاه چهارشنبه 8 مرداد است. به هنگام اوج، ZHR حدود 25 دارد. بنابراین در شب ِ چهارشنبه می‌توان برای رصد شهاب‌های این بارش اقدام کرد. خوشبختانه ماه در ساعت‌های ابتدایی شب غروب می‌کند و در بقیه‌ی شب که دلو (آبریز) بالای افق آمده است دیگر نور ماه وجود ندارد.

بارش برساوشی: اوج این بارش معمولا 21 و 22 مرداد هر سال است. به معرفی رویدادهای هفته سوم که برسیم، توضیحات کامل اضافه خواهد شد. فقط بدانیم که متأسفانه امسال به هنگام اوج بارش برساوشی، مهتاب در تمام مدتی که می‌توان شهاب‌ها را دید آسمان را روشن می‌کند و شانس دیده شدن شهاب‌های کم‌نور را از ما خواهد گرفت. بنابراین نمی‌توان برنامه‌ی رصدی دلچسبی برایش تدارک دید.

---

ماهواره‌ها

یکی از پدیده‌هایی که در دوره حاضر در آسمان دیده می‌شود، حرکت ماهواره‌ها در آسمان شب است. به ویژه این‌که در سال‌های اخیر تعداد آن‌ها به شدت افزایش یافته، به طوری که در هر لحظه که به آسمان بالای سرمان نگاه کنیم می‌توانیم چندتایی ماهواره در گوشه کنار آسمان بیابیم. ماهواره‌ها همچون ستاره‌های متحرک دیده می‌شوند (هواپیماها دارای چراغ چشمک‌زن هستند). ماهواره‌ها در روشنایی‌های مختلف دیده می‌شوند و به آرامی در بین ستارگان آسمان حرکت می‌کنند. بسته به مدارشان، ممکن است در میانه‌ی مسیرشان ناپدید شوند، چون وارد سایه زمین می‌شوند. هرچه آسمان ما پرستاره‌تر باشد، تعداد بیشتری از آن‌ها دیده می‌شوند.

برای دریافت اطلاعات دقیق از زمان و مسیر حرکت ماهواره‌ها در مکان خود، مراجعه به سایت heavens-above.com سودمند است. می‌توان از برنامک آن یا مشابه آن بر گوشی خود استفاده کرد. پرنورترین آن‌ها ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) است که روشنایی آن در مرتبه‌ی سیاره مشتری یا بیشتر است. در هفته اول مرداد، عبورهای زیادی از فراز آسمان ایران دارد. سه‌تا از بهترین‌هایشان در زمان‌های زیر هستند: یکشنبه 5 مرداد از ساعت 20:20 . سه‌شنبه 7 مرداد از ساعت 20:20 . و چهارشنبه 8 مرداد از ساعت 19:31 . که آخری را بهتر می توان دید. در هفته دوم مرداد، عبور قابل توجهی از فراز مرکز ایران ندارد.
در هفته‌ی چهارم مرداد، سحرگاه یکشنبه و دوشنبه 26 و 27 مرداد بین ساعت 4 تا 5 می‌توان گذرهای درخشان آن‌را مشاهده کرد.

مطلب مرتبط: یک قطار ستاره

قطار ماهواره‌های استارلینک را در مطلب بالا بخوانید.

---

هفته چهارم مرداد

از شنبه 25 مرداد تا جمعه 31 مرداد

آخرین هفته از مرداد را با تربیع آخر ماه شروع می‌کنیم. ماه از نیمه‌شب طلوع می‌کند و در این هفته به دیدار با خوشه پروین و سیاره‌های صبحگاهی (اورانوس، مشتری،‌ ناهید و تیر) می‌رود. برای نیمه‌ی اول شب‌ها آسمانی بدون ماه داریم و می‌توانیم برای رصد اجرام غیرستاره‌ای برنامه‌ریزی کنیم.

دو تا از اجرام مسیه (خوشه‌های کروی M15‌ و M2 ) به بهترین موقعیت رصدی می‌رسند. در انتهای شب (حدود 12) به بالاترین ارتفاع خود می‌رسند و فرصت‌های خوبی برای رصد در اختیار رصدگران می‌گذارند.

اگر ساکن قاره آمریکا هستید و تلسکوپ مناسبی (بزرگتر از 8 اینچ) داشته باشید می‌توانید در رصد سیاره کیوان (زحل) عبور سایه‌ی تیتان را از روی سیاره مشاهده کنید.

زمین:

زمین دورترین فاصله‌اش از خورشید را رد کرده و در حال نزدیکتر شدن به خورشید است. روزها در حال کوتاه شدن است. خورشید دیرتر طلوع و زودتر غروب می‌کند.

پدیده‌ای دیگر که به راحتی قابل رصد است بررسی سایه‌ها به هنگام ظهر است. اگر با دقت به وضعیت سایه‌ی اجسام (به خصوص جسمی مشخص به عنوان شاخص) نگاه کنید، می‌بینیم که روز به روز طول سایه در حال افزایش است. یا اگر پنجره‌ای رو به جنوب داشته باشید، می‌بینیم که نور خورشید آهسته آهسته خودش را به داخل اتاق نزدیک می‌کند.

ماه (مانگ):

صبح شنبه ماه به تربیع آخر خود می‌رسد. بنابراین این هفته طلوع ماه پس از ساعت 12 شب اتفاق می‌افتد. زمان دیدن و رصد ماه در نیمه‌های شب یا سحرگاه است. ماه از نیم‌دایره به سوی هلالی باریک در این هفته تغییر شکل می‌دهد و دیدارهایی با خوشه پروین و سیاره‌های موجود در آسمان سحرگاهی دارد. چهارشنبه مقارنه‌ای زیبا و به‌یادماندنی با ناهید و مشتری خواهد داشت. و آخرین هلال صبحگاهی آن در آخرین سحرگاه این هفته که آخرین روز مرداد هم هست، بر لبه‌ی افق شرقی در روشنای سرخ‌گون آسمان در کنار تیر دیده خواهد شد.

مشخصات ماه در این هفته:

شنبه 25 مرداد: در بره (حَمَل) ـ فاز: 51%

یکشنبه 26 مرداد: در گاو (ثور) ـ نزدیک خوشه پروین ـ فاز: 40%

دوشنبه 27 مرداد: در گاو (ثور) ـ فاز: 29%

سه‌شنبه 28 مرداد: در دوپیکر (جوزا) ـ فاز: 20%

چهارشنبه 29 مرداد: در دوپیکر (جوزا) ـ همنشین با مشتری و ناهید ـ فاز: 11%

پنجشنبه 30 مرداد: در خرچنگ (سرطان) ـ فاز: 5%

جمعه 31 مرداد: در خرچنگ (سرطان) ـ همنشین با تیر ـ آخرین هلال صبحگاهی ـ فاز: 1.5%

تیر (عُطارِد):

از قدر حدود صفر در خرچنگ (صورت فلکی سرطان) است. ساعتی پیش از خورشید طلوع می‌کند و می‌توان با کمی دشواری آن‌را در روشنای صبحگاهی نزدیک محل طلوع خورشید پیدا کرد.

سه‌شنبه به بیشترین کشیدگی غربی‌اش می‌رسد و چهارشنبه به بیشترین ارتفاعی که می‌توان از افق شرقی داشته باشد خواهد رسید. بنابراین این هفته، فرصت مناسبی است برای رصد تیر.

در صبحگاه جمعه 31 مرداد، هلال باریک ماه پایین‌تر از تیر قرار می‌گیرد. برای دیدن هر دو (تیر و هلال ماه) باید جایی باشید که افق شرقی باز و بدون مانع (ساختمان یا کوه) باشد. و البته آسمانی صاف و تمیز.

ناهید (زهره):

با قدر 3.9- در هم‌اختر دوپیکر (صورت فلکی جوزا) است. طلوع آن نیمه‌شب و اندکی پس از مشتری است. فاصله‌اش از مشتری روی به افزایش است.

نکته رصدی: می‌توان زهره را در آسمان صبحگاهی باوجود حضور خورشید در آسمان مشاهده کرد. نیاز به دقت و مهارت دارد، و البته بسیار احتیاط که چشم‌مان به نور خورشید اذیت نشود.

بهرام (مریخ):

از قدر 1.6 در صورت فلکی سنبله (هم‌اختر دوشیزه) است. ساعتی پس از تاریک شدن هوا، غروب می‌کند. درخشش چندانی ندارد و شاید از آسمان شهرهای بزرگ به سختی دیده شود.

مشتری (برجیس):

مشتری با قدر حدود 1.9- در میانه‌ی دوپیکر (جوزا) است. به راحتی هنگام سحر (قبل از سپیده‌دم) می‌توان آن‌را در شرق آسمان دید. ناهید از آن سبقت گرفته و در حال دور شدن از اوست.

دیگر می‌توان با فرصتی که تا روشن شدن آسمان است، به رصد و بررسی قمرهای گالیله‌ای مشتری توسط تلسکوپ‌های کوچک پرداخت. سه‌شنبه و چهارشنبه آرایش جالبی از قمرها را می‌توان دید.

کیوان (زحل):

زحل از قدر حدود 0.7 در هم‌اختر ماهی (صورت فلکی حوت) قرار دارد. همانطور که در هفته‌های قبل گفته شده، حرکت بازگشتی آن شروع شده است. تا صبح می‌توان آن‌را رصد کرد.

قمر تیتان در این هفته از مقابل (بالاسر) سیاره عبور می‌کند و اگر در مکانی مناسب روی کره زمین باشیم می‌توانیم سایه‌ی آن‌را که روی کیوان می‌افتد مشاهده کنیم. این اتفاق از ایران و این سوی کره زمین دیده نمی‌شود، زیرا در آن ساعت‌ها سیاره زحل زیر افق است. اما اگر ساکن قاره آمریکا باشید می‌توانید با تلسکوپی که توان کافی را داشته باشد عبور سایه‌ی تیان از سطح زحل را ببینید.

اورانوس:

با قدر 5.7 در صورت فلکی ثور (هم‌اختر گاو) است. نیمه‌شب به همراه خوشه پروین طلوع می‌کند. قبل از آن‌که سپیده بزند، در ارتفاع خوبی است که بتوان آن‌را یافت و رصد کرد. حدود 4 درجه با خوشه پروین فاصله دارد. اورانوس دارد به خطی که پروین را به دبران وصل می‌کند نزدیک می‌شود.

نپتون:

نپتون در هم‌اختر ماهی (صورت فلکی حوت) با قدر 7.7 می‌درخشد. کمتر از 3 درجه در سمت شمال غرب کیوان قرار دارد.

---

هفته سوم مرداد

از شنبه 18 مرداد تا جمعه 24 مرداد

در میانه‌ی ماه قمری هستیم، بنابراین این هفته آسمان مهتابی است. به آخر هفته که می‌رسیم، ساعت‌های آغازین شب که هنوز ماه بالا نیامده‌است، می‌توان ستاره‌ها را بهتر دید. وجود همین نور مهتاب است که این هفته شانس دیدن شهاب‌های بارش برساوشی امسال را برایمان پایین می‌آورد.

همان سحرگاهی که اوج کم‌فروغ بارش برساوشی است ک همنشینی بسیار زیبا داریم: ناهید و مشتری در کنار هم با جدایی کمتر از یک درجه.

بارش شهابی برساوشی

اوج بارش امسال در شامگاه دوشنبه تا سحرگاه سه‌شنبه 20 و 21 مرداد است. اما همانطور که قبلا هم گفته شد، وجود ماه شب نوزدهم در آسمان مانع دیدن زیبایی‌های این شهاب‌باران می‌شود.

هرچند مهتاب آسمان را روشن کرده است ولی می‌توان برنامه‌ای برای این بارش در بیرون شهر تدارک دید. می‌توان به رصد ماه و دهانه‌های آن (با تلسکوپ) پرداخت. و بی‌گمان شهاب‌های درخشانی که بتوانند بر نور مهتاب پیروز شوند، را شکار خواهیم کرد. در این بین چه‌بسا شانس یار شد و قطار ماهواره‌های استارلینک هم برایمان خودنمایی کردند.

توصیه‌ی همیشگی این است که برای رصد شهاب‌ها باید در مکانی به دور از آلودگی نوری باشیم. جایی بیرون از شهر و به قدر کافی دور از آلودگی نورهای شهری. دیدن بارش‌های شهابی به ابزار (دوربین دوچشمی و تلسکوپ) نیازی ندارد، فقط چشمان خودمان.

و نکته آخر: بیشترین تعداد شهاب‌ها از حدود 12 شب به بعد تا سپیده‌ی صبحگاهی دیده خواهند شد. امیدوارم شهاب‌های درخشان و بسیار پرنور زیادی در این شب‌ها شکار چشمان‌تان شوند.

ماه (مانگ):

صبح شنبه ماه کامل می‌شود. بنابراین در این هفته ماه کاهنده را خواهیم داشت که شب‌ها پس از تاریک شدن آسمان، طلوع می‌کند. در رصد با تلسکوپ می‌توان دهانه‌های سمت غرب (راست) قرص ماه را شب به شب رصد و بررسی کرد. سحرگاه سه‌شنبه به نزدیکی کیوان (زحل) می‌رسد. و چون نپتون هم در یک درجه‌ای کیوان است، هر سه را می‌توان همنشین با هم مشاهده کرد. البته که نپتون با چشم دیده نمی‌شود.

مشخصات ماه در این هفته:

شنبه 18 مرداد: در بزماهی (جَدی) ـ فاز: 99.7%

یکشنبه 19 مرداد: در بزماهی (جدی) ـ فاز: 99.5%

دوشنبه 20 مرداد: در آبریز (دَلو) ـ فاز: 96%

سه‌شنبه 21 مرداد: در ماهی (حوت) ـ همنشین با کیوان و نپتون ـ فاز: 91%

چهارشنبه 22 مرداد: در ماهی (حوت) ـ فاز: 84%

پنجشنبه 23 مرداد: در ماهی (حوت) ـ فاز: 74%

جمعه 24 مرداد: در بره (حَمَل) ـ فاز: 64%

تیر (عُطارِد):

در این هفته با قدر متغیر (از 2 در ابتدای هفته تا 0.6 در انتهای هفته) در هم‌اختر خرچنگ (صورت فلکی سرطان) است. وارد آسمان صبحگاهی شده. دیدن آن مشکل است زیرا زاویه‌اش از خورشید اندک است.

ناهید (زهره):

با قدر 3.9- در حال پیمایش هم‌اختر دوپیکر (صورت فلکی جوزا) است. طلوع آن در نیمه‌شب است و تا صبح درخشان‌ترین ستاره‌ی آسمان است. صبح روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه از نزدیکی مشتری عبور می‌کند. اوج همنشینی‌شان صبح سه‌شنبه است.

بهرام (مریخ):

از قدر 1.5 در صورت فلکی سنبله (هم‌اختر دوشیزه) است. ساعتی پس از تاریک شدن هوا، غروب می‌کند.

مشتری (برجیس):

مشتری با قدر حدود 1.9- در میانه‌ی دوپیکر (جوزا) است. به راحتی هنگام سحر (قبل از سپیده‌دم) می‌توان آن‌را در شرق آسمان دید. ناهید روز سه‌شنبه به آن می‌رسد. اگر تلسکوپی با میدان دید باز داشته باشیم، می‌توان هر دو سیاره را همزمان در آن دید. ناهید در کنار قرص مشتری و قمرهایش.

کیوان (زحل):

زحل از قدر حدود 0.7 در هم‌اختر ماهی (صورت فلکی حوت) قرار دارد. ساعت 9 شب طلوع می‌کند و به هنگام نیمه‌ش در بالاترین ارتفاع است و مناسب برای رصد با تلسکوپ. حلقه‌ها از لبه دیده می‌شوند.

فاصله کیوان و نپتون رو به افزایش است.

اورانوس:

با قدر 5.7 در صورت فلکی ثور (هم‌اختر گاو) است. نیمه‌شب به همراه خوشه پروین طلوع می‌کند. قبل از آن‌که سپیده بزند، در ارتفاع خوبی است که بتوان آن‌را یافت و رصد کرد. حدود 4 درجه با خوشه پروین فاصله دارد. اورانوس دارد به خطی که پروین را به دبران وصل می‌کند نزدیک می‌شود.

نپتون:

نپتون در هم‌اختر ماهی (صورت فلکی حوت) با قدر 7.7 می‌درخشد. حدود 3 درجه در سمت شمال غرب کیوان قرار دارد.

---

هفته دوم مرداد

از شنبه 11 مرداد تا جمعه 17 مرداد

ماه (مانگ):

ماه از تربیع گذشته و انتهای این هفته به بدر می‌رسد، کامل می‌شود. بنابراین می‌توان ماه ناکامل را ساعتی پیش از غروب خورشید در آسمان عصرگاهی مشاهده کرد. و تا نیمه‌های شب هم در آسمان دیده خواهد شد.

اگر تلسکوپی برای رصد در اختیار باشد، می‌توان هم در روشنای عصرگاهی و هم در تاریکی شبانه، صحنه‌های زیبای دهانه‌ها و رگه‌های ماه را مشاهده کرد. برای رصد هدفمند ماه بهتر است سراغ نقشه‌ها یا اطلس‌هایی که عوارض سطح ماه را با دقت مشخص کرده‌اند برویم و هر شب تعدادی از دهانه‌های آن و دیگر عوارض سطحی‌اش را رصد کنیم.

مطلب مرتبط: پکیج دهانه‌های ماه

دوشنبه ماه به قلب‌العقرب بسیار نزدیک می‌شود. اگر در جنوب امریکای جنوبی ساکن باشید، میزان این نزدیکی بیشتر است. در قطب جنوب، می‌توان اختفای قلب‌العقرب توسط ماه را مشاهده کرد.

مشخصات ماه در این هفته:

شنبه 11 مرداد: در ترازو (میزان) ـ فاز: 61%

یکشنبه 12 مرداد: در عقرب ـ همنشین با قلب‌العقرب ـ فاز: 70%

دوشنبه 13 مرداد: در عقرب ـ فاز: 78%

سه‌شنبه 14 مرداد: در کماندار (قوس) ـ فاز: 86%

چهارشنبه 15 مرداد: در کماندار (قوس) ـ فاز: 92%

پنجشنبه 16 مرداد: در کماندار (قوس) ـ فاز: 97%

جمعه 17 مرداد: در بزماهی (جَدی) ـ ماه کامل ـ فاز: 99.4%

تیر (عُطارِد):

در این هفته با قدر متغیر در هم‌اختر خرچنگ (صورت فلکی سرطان) است. تازه مقارنه با خورشید را رد کرده و وارد آسمان صبحگاهی می‌شود. شاید بتوان در پایان هفته کمی پیش از طلوع خورشید آن‌را برفراز مکان طلوع آفتاب پیدا کرد.

ناهید (زهره):

با قدر 3.9- در هم‌اختر دوپیکر (صورت فلکی جوزا) می‌درخشد. طلوع آن در نیمه‌شب است و تا صبح درخشان‌ترین ستاره‌ی آسمان است. در حال نزدیک شدن به مشتری است.

نکته رصدی: می‌توان زهره را در آسمان صبحگاهی باوجود حضور خورشید در آسمان مشاهده کرد. نیاز به دقت و مهارت دارد، و البته بسیار احتیاط که چشم‌مان به نور خورشید اذیت نشود.

بهرام (مریخ):

از قدر 1.5 در صورت فلکی سنبله (هم‌اختر دوشیزه) است. ساعتی پس از تاریک شدن هوا، غروب می‌کند.

مشتری (برجیس):

مشتری با قدر حدود 1.9- در دوپیکر (جوزا) است. به راحتی هنگام سحر (قبل از سپیده‌دم) می‌توان آن‌را در شرق آسمان دید. ناهید در حال نزدیک شدن به اوست. کسانی که تلسکوپ ـ حتا کوچک ـ دارند از رصد دقیق قمرهایش غافل نشوند. صبح جمعه، هر چهار قمر گالیله‌ای در سمت شرق سیاره صف کشیده‌اند. و به‌ترتیب زیر (با دورشدن از مشتری) قرار گرفته‌اند: آیو، اورپا، گانیمید و کالیستو.

کیوان (زحل):

زحل از قدر حدود 0.8 در هم‌اختر ماهی صورت فلکی (حوت) قرار دارد. حدود ساعت 10 شب طلوع می‌کند و به هنگام نیمه‌ش در بالاترین ارتفاع است و مناسب برای رصد با تلسکوپ. قمر تیتان از ابتدا تا انتهای هفته به آرامی از شرق سیاره به غرب آن جابه‌جا می‌شود. حلقه‌ها از لبه دیده می‌شوند.

کیوان و نپتون حدود 2 درجه با هم فاصله دارند.

اورانوس:

با قدر 5.8 در صورت فلکی ثور (هم‌اختر گاو) است. نیمه‌شب به همراه خوشه پروین طلوع می‌کند. قبل از آن‌که سپیده بزند، در ارتفاع خوبی است که بتوان آن‌را یافت و رصد کرد. حدود 4 درجه با خوشه پروین فاصله دارد. دارد به خطی که پروین را به دبران وصل می‌کند نزدیک می‌شود.

نپتون:

نپتون در هم‌اختر ماهی (صورت فلکی حوت) با قدر 7.7 می‌درخشد. حدود 3 درجه در سمت شمال غرب کیوان قرار دارد.

---

هفته اول مرداد

از شنبه 4 مرداد تا جمعه 10 مرداد

ماه تازه نو شده است و عصرهای این هفته هلال زیبای ماه در آسمان جولان می‌دهد. چه قبل از غروب خورشید و چه پس از آن تا ساعتی پس از غروب. به انتهای هفته که می‌رسیم ماه بزرگتر می‌شود و زمان بیشتری از شب را در آسمان خواهد بود.

ناهید به بالاترین ارتفاع خودش از افق شرقی در آسمان صبحگاهی می‌رسد. و یک بارش شهابی کم‌جمعیت هم به نام دلتا دلوی داریم.

ماه (مانگ):

همانطور که در هفته‌ی پیش گفته شد، هلال ماه نو در غروب روز جمعه 3 مرداد در ایران قابل رؤیت بوده است. از شامگاه شنبه 4 مرداد می‌توان هلال ماه را به بلندی و بزرگی به هنگام غروب خورشید در آسمان غربی مشاهده کرد. اگر مشتاق رصد و پیگیری ماه باشیم، می‌توانیم از عصر و ساعاتی پیش از غروب خورشید، ماه را در آسمان بیابیم و حرکت و تغییراتش را در طول این هفته زیر نظر داشته باشیم.

دوشنبه به همجواری با مریخ می‌رسد. مریخ اما دیگر فروغ ماه‌های پیشین را ندارد. اگر آن‌را گم کرده‌ باشیم، حضورش در این شب کنار ماه کمک می‌کند که دوباره بیابیمش. جمعه ماه به تربیع اول خواهد رسید.

موقعیت و فاز ماه در این هفته:

شنبه 4 مرداد: در شیر (اسد) ـ فاز: 4%

یکشنبه 5 مرداد: در شیر (اسد) ـ فاز: 9%

دوشنبه 6 مرداد: در شیر (اسد) ـ همنشین با مریخ ـ فاز: 16%

سه‌شنبه 7 مرداد: در دوشیزه (سنبله) ـ فاز: 24%

چهارشنبه 8 مرداد: در دوشیزه (سنبله) ـ فاز: 33%

پنجشنبه 9 مرداد: در دوشیزه (سنبله) ـ فاز: 42%

جمعه 10 مرداد: در ترازو (میزان) ـ فاز: 51%

تیر (عُطارِد):

در هم‌اختر خرچنگ (صورت فلکی سرطان) است. این هفته با خورشید مقارنه دارد. پس به هیچ وجه دیده نمی‌شود.

ناهید (زهره):

از قدر 4.1- در هم‌اختر گاو (ثور) است. در روزهای آخر هفته از ثور خارج شده و پس از عبور از بالا سر شکارچی وارد دوپیکر می‌شود. با درخشش بالا در شرق آسمان سحرگاهی دیده می‌شود. شنبه در بیشترین ارتفاع از افق شرقی به هنگام طلوع آفتاب می‌رسد. پس از این روز، ارتفاع آن رو به کاهش خواهد بود.

بهرام (مریخ):

از قدر 1.5 در هم‌اختر شیر (اسد) است و دوشنبه وارد سنبله می‌شود. روشنایی‌اش کمتر از گذشته شده به خصوص که در ارتفاع پایین است و فروغش کمتر شده. دوشنبه با ماه همنشین است.

مشتری (برجیس):

از قدر 1.9- در هم‌اختر دوپیکر است. دو ساعت پیش از خورشید طلوع می‌کند و می‌توان به راحتی آن‌را در سپیده‌ی صبحگاهی بر فراز افق شرقی مشاهده کرد.

کیوان (زحل):

از قدر 0.8 در هم‌اختر ماهی (صورت فلکی حوت) است. هرشب حدود 10 شب طلوع می‌کند و تا صبح می‌توان آن‌را رصد کرد. در رصد با تلسکوپی مناسب می‌توان حلقه‌ی آن و چند قمرش را دید. حلقه از لبه دیده می‌شود. دو هفته است وارد حرکت بازگشتی شده است.

اورانوس:

از قدر 5.8 در هم‌اختر گاو (ثور) است. فاصله‌ی زیادی با خوشه پروین ندارد. دیدن آن چون نور سپیده‌ی صبحگاهی وجود دارد، مشکل است.

نپتون:

از قدر 7.7 در ماهی (حوت) است. با تلسکوپ می‌توان آن‌را مشاهده کرد. به خصوص این‌که نزدیکی‌اش با کیوان باعث می‌شود بتوان آن‌را راحتتر پیدا کرد. در شمال زحل دیده می‌شود.

 

نویسنده: محمد همایونی