ابرنواختر جدید در کهکشان M77
روز شنبه ۳ آذر ۱۳۹۷ اخترشناسان اعلام کردند که یک ابرنواختر از قدر ظاهری ۱۵ را در کهکشان مارپیچی M77 ثبت کرده‌اند. بررسی طیف این ابرنواختر نشان داد که از نوع ابرنواخترهای II (ستارگان جوانِ عظیم و منفردی که سرشار از هیدروژن هستند) است.
انفجارهای ابرنواختری که به صورت ظهور ستاره‌ای جدید دیده می‌شوند؛ از جمله پدیده‌های نادر در کیهان هستند و مطالعه آن‌ها برای اخترشناسان بسیار ارزشمند و مهم است. ابرنواختران، انفجارهای عظیم و وحشتناک ستاره‌ای هستند که طی آن نور ستاره تا صدها میلیون برابر افزایش یافته و مقادیر بسیار زیادی از ماده ستاره به فضا پرتاب می‌شود. نوعِ دوم ابرنواخترها (II) در مراحل پایانی عمر ستاره‌های سنگینی اتفاق می‌افتند که معمولا بیش از ۲۵ برابر خورشید جرم دارند.
در اثر همین انفجارهاست که عناصر سنگینی که در هسته ستاره تولید شده‌اند، به فضا پرتاب شده و پس از گذشت دوران‌هایی می‌توانند در تشکیل ستاره‌های نسل‌های بعدی و ایجاد منظومه‌های سیاره‌ایِ جدید شرکت کنند.
در این ستاره تازه کشف شده، مواد حاصل از انفجار با سرعتی در حدود ۱۳۵۰۰ کیلومتر بر ثانیه در حال ترک ستاره هستند. یعنی در هر ثانیه کمی بیش از قطر کره زمین را در فضا حرکت می‌کنند!
کهکشان M77 در فاصله ۴۷ میلیون سال نوری از ما قرار دارد. یعنی این انفجار ۴۷ میلیون سال قبل اتفاق افتاده و پس از گذشت این زمان، نور آن به چشمان ما رسیده است. در تصویر زیر که توسط تلسکوپ فضایی هابل از این کهکشان گرفته شده است، می‌توان جزئیات زیادی ساختار آن را مشاهده کرد. مکان تقریبی ابرنواختر جدید را در آن علامت زده‌اند.
رصد و مشاهده:
کهکشان M77 را به راحتی می‌توان در نزدیکی ستاره دلتا ـ نهنگ (دلتای صورت فلکی نهنگ یا قیطس) در قسمت جنوبی آسمان مشاهده کرد. کهکشان را می‌توان به کمک یک تلسکوپ کوچک (حداقل ۳ اینچی) مشاهده کرد؛ اما برای دیدن ابرنواختر ۲۰۱۸ivc به تلسکوپی با دهانه ۱۰ اینچ و بزرگ‌تر نیاز است. این ستاره جدید در لبه قسمت روشن مرکزی کهکشان دیده می‌شود.
توصیه می‌کنم در همسایگی کهکشان M77 سری هم به ستاره معروف میرا بزنید. میرا از جمله معروف‌ترین متغیرهای آسمان است که در این روزها در روشن‌ترین وضعیت خودش و از قدر ظاهری ۴ می‌درخشد و می‌توان آن را با چشم غیرمسلح دید. این ستاره در کم‌نورترین حالتش، فقط با دوربین دوچشمی یا تلسکوپ قابل مشاهده خواهد بود.
تهیه و تنظیم: محمد همایونی
