کهکشان رویایی M106

جرم شماره ۱۰۶ در فهرست اجسام غیرستاره‌ای مسیه، کهکشانی است مارپیچی. کهکشانی مارپیچی و زیبا. اگر نورانیت آن به قدری زیاد بود که می‌توانستیم این کهکشان باشکوه را باچشم غیرمسلح ببینیم؛ بسیار کوچک دیده می‌شد، تقریبا هم‌اندازه یک نخود که آن را از فاصله طول دستمان مشاهده کنیم!

M106 را در فهرست عمومی اجرام غیرستاره‌ای با شماره NGC4258 هم می‌شناسند. این کهکشان اصلا به ما نزدیک نیست. اگر می‌توانستیم با سرعت نور سفر کنیم، حدود ۲۲ میلیون سال در راه بودیم تا به آن برسیم. به عبارتی گفته می‌شود که فاصله آن از ما حدود ۲۲ میلیون سال نوری است! هرچند که این کهکشان زیبا، خارج از خانواده محلیِ کهکشانی ما قرار دارد، ولی در وسعت عظیم کیهانی، آن را جزء همسایه‌های کیهانی ما حساب می‌کنند.

اگرچه نمی‌توانیم آن را با چشم معمولی ببینیم، ولی ستاره‌شناسان با کمک تلسکوپ‌های خیلی بزرگ و قدرتمند مشغول مشاهده این بخش زیبا و دلفریب آسمان هستند تا اطلاعات ناب آن را استخراج کنند. یکی از این ابزارها، تلسکوپ ۴ متری نیکولاس مایال در آریزونای آمریکاست. پژوهشگران توانسته‌اند به تازگی در اوایل سال ۲۰۲۱ میلادی با آن یکی از بهترین و زیباترین عکس‌ها را از کهکشان M106 منتشر کنند. همین عکس بالای این مطلب.

در قلب این کهکشان یک سیاه‌چاله اَبَرسنگین است که با انرژی تمام در حال گاز و غبارخواری است. سیاه‌چاله‌ای که با سرعت باورنکردنی در حال چرخش است و فوران‌هایی قرمز از گاز را به بیرون پرتاب می‌کند. حتی تلسکوپ فضایی هابل هم نتوانست بود مرکز کهکشان M106 را با دقت مشاهده کند. اما اکنون با تصاویر این تلسکوپ یک دید خیلی بهتری از آن‌چه در آن‌جا اتفاق می‌افتد داریم.

شمع‌های استاندارد

کهکشان M106 به صورت ویژه‌ای مهم است. علتش هم وجود متغیرهای قیفاووسی در آن است که می‌توان با دقت آن‌ها را رصد کرد. قیفاووسی‌ها ستاره‌های متغیر تپنده‌ای هستند که از آن ها به عنوان «معیارهای کیهانی» برای اندازه‌گیری ابعاد کیهان استفاده می‌شود.

اخترشناسان به این اجرام معیار، «شمع‌های استاندارد» می‌گویند، زیرا درخشندگی آن‌ها مشخص و شناخته شده است. بنابراین به راحتی می‌توان با اندازه‌گیری نوری که از آن‌ها به ما می‌رسد و مقایسه با مقادیر واقعی‌شان، فاصله این ستاره‌ها را اندازه‌گیری کرد. البته شمع‌های معیاری به غیر از قیفاووسی‌ها هم در کیهان وجود دارند.

اخترفیزیکدانان، با به کارگیری همین روش و رصد قیفاووسی‌های موجود در کهکشان M106 توانسته‌اند فاصله آن را با دقت مشخص کنند. به همین ترتیب با کمک این شمع‌های معیار،‌ اخترشناسان تلسکوپ‌های خودشان را تنظیم می‌کنند تا بتوانند فاصله‌های دیگر کیهانی را دقت بیشتر اندازه‌گیری کنند. تقریبا مشابه همان کاری که ما انسان‌ها هنگام مراجعه به چشم پزشک برای تنظیم و تغییر شماره عینک خودمان انجام می‌دهیم.

این کهکشان زیبا و دلفریب، زیبایی‌ها و اسرار دیگری هم دارد که آن‌ها را در وبینار مخصوصی که برای معرفی این کهکشان برگزارشد، بیان کردیم.

تهیه و تنظیم: محمد همایونی
منبع: noirlab.edu

۳۰ فروردین ۱۴۰۰