آخرین به روزرسانی این مطلب: ساعت ۰۰:۴۵ بامداد چهارشنبه ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۹

روزهای پایانی سالِ پرتلاطم ۱۳۹۸ است. مدتی است در میان ِ بحران ِ فراگیری ِ ویروس کرونا؛ بحث برخورد شهابسنگ به زمین در بین مردم، چه در فضای رسانه‌ای و چه مجازی در حال چرخش است. ابتدا قصد نداشتم در این مورد مطلبی تهیه کنم، از آن جهت که دوستان ِ کاربلد و متخصص زیادی درخصوص آن به قدر کافی صحبت کرده و مطلب منتشر کرده‌اند. ولی ظاهرا همچنان حرف و حدیث‌های آن در بین مردم در جریان است و چندی هم هست که بحث به آیات قرآن و ستاره طارق و ظهور آخرالزمان و … کشیده شده است. از این رو چند سطری در مورد آن برخورد شهابسنگی ِ جهان تمام کن می‌نویسم.

برخوردی وجود ندارد!

اجازه دهید حرف آخر را همین ابتدا بیان کنم تا خیال‌تان راحت شود و از نگرانی احتمالی خارج شوید؛ و اگر دوست داشتید اطلاعات کامل و بیشتری از آن داشته باشید، ادامه مطلب را مطالعه کنید.

شهابسنگی در کار نیست! بلکه سیارکی با نام علمی ۱۹۹۸OR2 به ابعاد حدود ۱٫۸ در ۲٫۵ کیلومتر که در سال ۱۹۹۸ میلادی کشف شد‏، در مدار کاملا مشخص ِ خودش در حرکت به دور خورشید است. این سیارک که در واقع مثل یک کوه ِ حدود ۲۵۰۰ متری است در تاریخ ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۹ از نزدیک‌ترین فاصله‌اش با زمین عبور می‌کند. این کم‌ترین فاصله هم حدود ۶ میلیون کیلومتر است که ۱۶ برابر دورتر از فاصله ماه تا زمین است! پس از آن هم به مسیر خودش ادامه می‌دهد و از زمین دور می‌شود.

به همین سادگی! هیچ اتفاق عجیب و غریبی هم نیست و از این گونه مجاورت‌ها همیشه اتفاق می‌افتاده و از این به بعد هم خواهد افتاد؛ پس نگران نباشید و زندگی خود را ادامه دهید.

متأسفانه در هر موضوعی که انسان‌ها نسبت به آن یا اطلاعی نداشته باشند یا اطلاعات کم و ناقصی داشته باشند، به راحتی مورد سؤاستفاده‌ی جاهلان یا شیادان قرار می‌گیرند. به ویژه آن که چنین موضوعاتی با مسائل اعتقادی و مذهبی هم نزدیک باشد. و چراغ نورافزای علم و دانش است که به راحتی حقایق را از شایعات و دروغ‌ها جدا می‌کند.

در این مقاله، بحث علمی ِ نجومی اتفاقی که قرار است بیفتد را توضیح می‌دهم، باشد که روشنگری عقل و تفکر خواننده، ایشان را از تاریکی شک و سرگردانی ِ احتمالی نجات دهد.

سیارک ۱۹۹۸OR2 هنگامی که به نزدیکی زمین می‌رسد قابل دیدن و ردگیری به وسیله تلسکوپ‌های آماتوری هست، ولی برای دیدن آن نیاز به تجربه رصدی بالا و استفاده از تلسکوپ مناسب ضروری است.

منشأ این شهابسنگ چیست؟

ماجرا برمی‌گردد به یکی از شلوغ‌ترین دسته‌‌ی خانواده‌ی پرجمعیت ِ منظومه شمسی؛ که خودشان به دو بخش ِ سیارک‌ها و خرده ریزه‌های سرگردان تقسیم‌بندی می‌شوند:

 ۱- خرده ریزه‌های سرگردان که به شهابواره‌ها معرفند:

ذرات ریز و درشت سنگی (و فلزی) که از ابعاد میکروسکوپی تا چند سانتی‌متری و حتی چند متر را شامل می‌شوند. این‌ها به تعداد بسیار زیاد در فضای بین سیاره‌ها پراکنده‌اند و همراه دیگر اعضای منظومه شمسی در حال گردش به دور خورشید هستند. برخورد آن‌ها به زمین هم به مقدار بسیار زیاد در طول شبانه روز اتفاق می‌افتد.

هنگام برخورد با جوّ (اتمسفر) زمین به علت سرعت بسیار بالایی که دارند (چند هزار کیلومتر بر ساعت) در اثر اصطکاک شدید، داغ و گداخته و حتی سوخته می‌شوند و نهایتا خاکستر آن‌ها بر سطح زمین می‌نشیند. در حقیقت تیرهای شهابی که در آسمان ِ شب احتمالا دیده‌اید از تکه سنگ‌های بزرگ همین دسته‌اند. امکان دارد باقی‌مانده‌ای از سنگ‌هایی که ابعاد بزرگ و چندین متری دارند، به صورت یک سنگ آسمانی به سطح زمین برسد که به آن شهابسنگ گفته می‌شود. البته تعداد این بزرگترها به مراتب کمتر از کوچکترهایی است که کاملا سوخته و خاکستر می‌شوند.

جالب است بدانیم که روزانه دست کم ۱۰۰ تُن ماده‌ی شهابی بر سطح زمین فرومی‌ریزد! این دسته هیچ خطری برای زمین ندارند و نگران کننده نیستند؛ البته به غیر از آن شهابسنگی که ممکن است برحسب اتفاق بر سر انسانی و حیوانی یا بر سقف اتومبیلی برخورد کند!

در مواقعی که بارش‌های شهابی اتفاق می‌افتند، تعداد و مقدار این ذرات بسیار بیشتر می‌شوند.

 ۲- سیارک‌ها:

کوه‌های سنگی کوچک و بزرگی هستند که از ابعاد چند ده متری تا چند صد کیلومتری، به تعداد زیاد به دور خورشید در گردش هستند. تعداد آن‌ها در حدود یک میلیارد قطعه تخمین زده می‌شود که جمعیت اصلی و غالب آن‌ها در فضایی بین مدار سیاره‌های مریخ و مشتری توزیع شده‌اند که به نام «کمربند سیارک‌ها» مشهور است. البته مدار دورترین سیارک‌ها، معروف به اجرام فرانپتونی، بسیار فراتر از پلوتون قرار دارد، در حالی که برخی از آن‌ها از زمین هم به خورشید نزدیک‌تر می‌شوند.

بزرگترین سیارک به نام سِرِس به شکل کره‌ای به قطر اندکی کمتر از ۱۰۰۰ کیلومتر است (سرس در دسته‌بندی سیاره‌های کوتوله هم قرار می‌گیرد.). تعداد اندکی دیگر هم که قطرهای چند صد کیلومتری دارند، شکل‌های تقریبا کروی و گِرد دارند ولی سیارک‌های کوچکتر دیگر شکل مشخصی نداشته و تشبیه کوه‌های سنگی یا تخته سنگ‌های بزرگ و سرگردان برای آن‌ها تشبیه مناسبی است.

جنس عمومی آن‌ها از سنگ و فلزات مختلف است ولی جزئیات آن‌ها هنوز ناشناخته است، علاوه بر آن که ویژگی‌های ساختاری آن‌ها هم چندان مشخص نیست.

سیارک‌ها هم همچون سیاره‌ها و دنباله‌دارها، در مسیرهای بیضی شکل که خورشید در یکی از کانون‌های آن قرار دارد، به دور خورشید می‌گردند. کشف آن‌ها و به دست آوردن مشخصات ظاهری و مداری آن‌ها یکی از موضوعات پژوهشی به روز در علوم سیاره‌ای منظومه شمسی است و تعداد زیادی از منجمان آماتور و نیمه حرفه‌ای هم در سراسر جهان در این زمینه به فعالیت‌های رصدی و پژوهشی مشغول هستند.

همانطور که گفته شود، جمعیت غالب آن‌ها در کمربند سیارکی قرار دارند. ولی در اثر نیروی جاذبه مشتری و مریخ که در نزدیکی آن‌ها هستند، تعدادی از آن‌ها به صورت‌های مختلفی در نزدیکی این دو سیاره قرار گرفته و در حال گردش به دور خورشید هستند.

سه لینک مهم:

سه سایت معتبری که می‌توان فهرست سیارک‌ها و اجرام نزدیک به زمین را به همراه اخبار صحیح مربوط به آن‌ها را در آن‌ها پیگیری کرد:
۱- مرکز مطالعات اجرام نزدیک به زمین در ناسا
۲- مرکز هماهنگی آژانس فضایی اروپا درباره اجرام نزدیک به زمین
۳- دفتر اجرام نزدیک زمین در کارگروه روابط فضایی سازمان ملل متحد

اجرام نزدیک به زمین

تعداد اندکی هم (اندک نسبت به تعداد کل‌شان، وگرنه ممکن است چندین هزار باشند!) در مدارهایی که حتی از مدار مریخ هم عبور کرده و به نزدیکی زمین می‌رسند، قرار گرفته‌اند. چنین سیارک‌هایی اگر فاصله‌شان در حضیض مداری کمتر از ۱٫۳ برابر فاصله زمین تا خورشید برسد به عنوان اجرام نزدیک به زمین (NEO) شناخته شده و به صورت دقیق زیر نظر گرفته می‌شوند.

از بین این‌ها هم، آن‌هایی که اندازه‌ای بزرگتر از ۱۴۰ متر داشته باشند و به کمتر از فاصله حدود ۲۰ برابر شعاع مدار ماه نسبت به زمین برسند، در دسته اجرام بالقوه خطرناک (PHA) دسته‌بندی می‌شوند. از آن جهت که امکان برخورد خطرناک آن‌ها با زمین زیادتر از بقیه است و در اثر برخورد احتمالی با زمین، می‌توانند آثار مخرب و خطرناک گسترده‌ای داشته باشند. این سیارکِ مسأله‌ساز هم که در اردیبهشت ۱۳۹۹ از نزدیکی زمین عبور می‌کند در این دسته قرار دارد.

نتیجه‌گیری:

سیارکی که در سال ۱۹۹۸ وجود آن و مدارش کشف شده و مثل همیشه در حال حرکت در مدار خودش است؛ در اردیبهشت ۱۳۹۹ از فاصله ۶ میلیون کیلومتری زمین عبور کرده و از ما دور خواهد شد و فعلا هیچ خطری برای زمین ندارد.

محاسبات دقیق مداری آن هم نشان می‌دهند که حداقل در عبورهای بعدی‌اش تا ۱۰۰ سال آینده هیچ خطری برای زمین ندارد.

بنابراین آن‌چه را که در برخی رسانه‌ها بیان کردند که ناسا هشدار داده یا سیستم خودکار ناسا کشف کرده است؛ همه تصورات واهی و بی‌پایه و اساسی است که متأسفانه در رسانه‌های فارسی زبان به سرعت منتشر شده‌اند.

در خصوص تأثیرات آخرالزمانی و شواهد قرآنی آن هم عرض می‌کنم که قرن‌ها و هزاران است است که این سیارک و اجرام دیگر در مسیرهای خودشان از گوشه و کنار منظومه شمسی عبور کرده و خواهند کرد و هیچ اتفاق آخرالزمانی هم برای‌مان حاصل نشده است.

این بار هم منتظر می‌مانیم تا اردیبهشت ۹۹ فرارسد و این سیارکِ از همه جا بی‌خبر هم بیاید و برود و آب از آب هم تکان نخورد. آن وقت مشخص می‌شود که روسیاهی به جاهلان می‌ماند یا بر دانایان!

نویسنده: محمد همایونی
۲۷ اسفند ۱۳۹۸

نتایج رصد و مشاهده

عکس زیر توسط آقای عبدالرضا لاوری از رصدخانه شخصی‌شان در بوشهر تهیه شده و در کانال تلگرام‌شان منتشر شده است:

جابه‌جایی سیارک ۱۹۹۸OR2 طی مدت زمان ۱۴ دقیقه ساعت ۹ امشب (سه‌شنبه ۹ اردیبهشت ۱۳۹۹)
ابزار: تلسکوپ ۸ اینچ اشمیت کاسگرین و دوربین ZWO 1600
تا ساعاتی دیگر این سیارک کمترین فاصله حدود ۶ میلیون کیلومتری با زمین را تجربه کرده و به حرکت خود به دور خورشید ادامه خواهد داد.
عکاس: عبدالرضا لاوری

ویدئوی زیر هم توسط آقای لاوری تهیه شده است که حرکت آهسته سیارک را در زمینه ستارگان آسمان نشان می‌دهد.

سیارک نقطه نورانی در گوشه سمت راست و پایین تصویر است که به آرامی حرکت می‌کند.