آسمان در این ماه ـ شهریور 1404

برای دیدن رویدادهای رصدی ماه کنونی دکمه‌ی زیر را لمس (کلیک) کنید:

برجسته‌ترین رویداد آسمانی این ماه، خسوف (ماه‌گرفتگی) کامل یکشنبه 16 شهریور است. در هفته سوم این ماه به آن می‌پردازیم.

صورت‌های فلکی ماه

هم‌اخترانی (صورت‌های فلکی) که یواش یواش باید با آن‌ها خداحافظی کنیم عبارتند از: دب‌اکبر، سنبله، عوّا (گاوران)، تاج شمالی، میزان و عقرب. این‌ها را در ابتدای شب می‌توان دید. دب‌اصغر، اژدها، جاثی و کلاغ که کم‌نورتر هستند هم در ابتدای شب دیده می‌شوند.

صورت‌های فلکی برجسته‌ای که در این ماه می‌توان دید عبارتند از: شلیاق، عقاب و دجاجه (که مثلث تابستانه را می‌سازند)، قوس، قیفاووس و جَدی (بزماهی). در لابه‌لای آن‌ها هم هم‌اختران کوچک و کم‌نور سهم (پیکان)، دلفین، روباهک، پاره‌اسب و چلپاسه هستند که دیدنشان نیازمند آسمانی پرستاره است، به دور از آلودگی نوری شهرهای بزرگ و کوچک.

هم‌اختران پاییزی همچون اسب بالدار و برساوش و زن به زنجیر (آندرومدا) و آبریز (دَلو) در انتهای شب به موقعیت مناسبی برای رصد رسیده‌اند.

یادآوری همیشگی: در هر ماه فهرستی از صورت‌های فلکی که ارائه می‌شود، یا آن‌چه در نقشه ماهانه آسمان می‌آید؛ آن‌هایی است که در ساعت‌های بین 9 تا 11 شب در آسمان به راحتی دیده می‌شوند. وگرنه دیگر صورت‌های فلکی در انتهای شب یا نیمه‌شب به آسمان اضافه خواهند شد.

راحت‌ترین راه برای پیدا کردن صورت‌های فلکی، برنامک‌های قابل نصب روی گوشی‌های تلفن است. با توجه به نوع گوشی خود می‌توانید این برنامه‌ها را یافته و استفاده کنید. روش پایه و به عبارتی کلاسیک برای یافتن آن‌ها استفاده از نقشه‌های ماهانه‌ی آسمان شب است.

همانطور که در بالای نقشه‌ی زیر بیان شده، وضعیت صورت‌های فلکی (هم‌اختران) را در میانه‌ی شهریور به ساعت 21 نشان می‌دهد. در ابتدای ماه‌ یک ساعت دیرتر و در انتهای ماه یک ساعت زودتر این نقشه با آسمان مطابقت خواهد داشت.

روی نقشه زیر کلیک (لمس) کنید تا بتوانید آن‌را بزرگنمایی کنید:

اگر نحوه‌ی کاربرد نقشه‌های آسمان شب را نمی‌دانید به مقاله‌ی «راهنمای یافتن صورت‌های فلکی» مراجعه کنید و فیلم آموزشی مربوطه را مشاهده کنید.

---

اجرام غیرستاره‌ای

یکی از زیبایی‌های میان دجاجه و عقاب، خوشه‌ی چوبلباسی است. با چشم غیرمسلح به سختی مه‌آلود دیده می‌شود، اما با یک دوربین دوچشمی یا تلسکوپ کوچک می‌توان آن‌را دید. حتا در یک عکاسی با گوشی موبایل زیر یک آسمان پرستاره توانسته‌ام آن‌را ثبت کنم.

یک تلسکوپ متوسط آماتوری با دهانه بین 4.5 تا 10 اینچ کمک می‌کند تا اجرام غیرستاره‌ای که شامل کهکشان، خوشه ستاره‌ای و سحابی هست را ببینیم. طبیعی است که هرچه تلسکوپ بزرگتری داشته باشیم، می‌توان اجسام کم‌نورتر را بهتر دید. و برخی اجسام هم در تلسکوپ‌های کوچکتر دیده نخواهند شد.

در هم‌اختران عقرب و کماندار (قوس) تعداد زیادی سحابی و خوشه‌ستاره‌ای قرار دارند که در آسمانی تاریک برخی‌شان با چشم برهنه هم قابل تشخیص هستند. خوشه‌های ستاره‌ای M4‌ و M6 و M7 و M80 و M62 از روشن‌ترین‌های عقرب هستند. چند خوشه‌ی فهرست NGC هم هستند که نورانیت کمتری دارند. عبارتند از: 6383 و 6416 و 6388 و 6124 و 6231 و 6268 و 6242 و 6281  . ولی در این ماه فرصت کمی برای رصد آن‌چه در عقرب هست در اختیار داریم.

در هم‌اختر کماندار (صورت فلکی قوس) هم تعداد زیادی از خوشه‌ها و سحابی‌هاست که برخی از روشن‌ترین‌شان عبارتند از: M22‌ خوشه‌ای کروی، M23‌ خوشه‌ای باز، M8 یا سحابی مرداب، M20‌ یا سحابی سه‌تکه و M17 یا سحابی اُمگا از معروف‌ترین آن‌ها هستند. اما از فهرست مسیه (با پیشوند M) می‌توان به شماره‌های زیر هم اشاره کرد: 18 و 24 و 21 و 28 و 54 و 69 و 70 و 55 و 75

علاوه بر این‌ها خوشه‌های زیر هم در صورت‌های فلکی دیگر قابل مشاهده هستند: M3 (تازی‌ها)، M5 (مار)، M10 و M12 (مارافسای)، M13 و M92 (جاثی)، M53 (گیسوان برنیکه)، M68 (شجاع)  از جمله خوشه‌های کروی است که در آسمان شهریور دیده می‌شوند. قدر ظاهری آن‌ها مناسب رصد با تلسکوپ‌های آماتوری است. بی‌گمان وقتی شارل مسیه توانسته در دو قرن پیش آن‌ها را ببیند، حتما ما با تلسکوپ‌های با کیفیت‌مان خواهیم توانست دید. البته در یک آسمان تاریک!

هنوز فرصت مناسبی داریم تا معروف‌ترین خوشه کروی، خوشه جاثی یا M13‌ را با یک تلسکوپ متوسط شکار کنیم.

صورت فلکی دجاجه (هم‌اختر قو یا صلیب شمالی) سرشار از اجرامی است که می‌تواند یک منجم آماتور علاقه‌مند را با یک ابزار کوچک مدت‌ها مشغول کند. سه ستاره‌ی دوگانه‌ی معروف که به زیبایی در تلسکوپ‌های کوچک دیده می‌شوند: منقار (بتای دجاجه) و اومیکرون1 و 61 دجاجه. این آخری اهمیت تاریخی بالای هم دارد زیرا نخستین ستاره‌ای است که فاصله‌اش با روش اختلاف منظر اندازه‌گیری شده است.

اگر یک دوربین دوچشمی داشته باشیم می‌توان با آن تعداد زیادی صحنه‌های چشمگیر و زیبا و پرستاره در دجاجه مشاهده کرد. همین تعداد زیاد ستاره را دیدن واقعا هیجان‌انگیز است. حتا می‌توان شکاف راه‌شیری که در دجاجه دیده می شود را تشخیص داد. اجرام مسیه شماره 29 و 39 را به همراه سحابی امریکای شمالی، می‌توان با دوچشمی قوی هم مشاهده کرد. البته کم‌نور. اگر تلسکوپی با میدان باز داشته باشیم بهتر دیده می‌شوند.

---

بارش شهابی

شهریور را بدون شهاب‌باران رصد می‌کنیم.

---

ماهواره‌ها

یکی از پدیده‌هایی که در دوره حاضر در آسمان دیده می‌شود، حرکت ماهواره‌ها در آسمان شب است. به ویژه این‌که در سال‌های اخیر تعداد آن‌ها به شدت افزایش یافته، به طوری که در هر لحظه که به آسمان بالای سرمان نگاه کنیم می‌توانیم چندتایی ماهواره در گوشه کنار آسمان بیابیم. ماهواره‌ها همچون ستاره‌های متحرک دیده می‌شوند (هواپیماها دارای چراغ چشمک‌زن هستند). ماهواره‌ها در روشنایی‌های مختلف دیده می‌شوند و به آرامی در بین ستارگان آسمان حرکت می‌کنند. بسته به مدارشان، ممکن است در میانه‌ی مسیرشان ناپدید شوند، چون وارد سایه زمین می‌شوند. هرچه آسمان ما پرستاره‌تر باشد، تعداد بیشتری از آن‌ها دیده می‌شوند.

برای دریافت اطلاعات دقیق از زمان و مسیر حرکت ماهواره‌ها در مکان خود، مراجعه به سایت heavens-above.com سودمند است. می‌توان از برنامک آن یا مشابه آن بر گوشی خود استفاده کرد.

پرنورترین آن‌ها ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) است که روشنایی آن در مرتبه‌ی سیاره مشتری یا بیشتر است. در هفته اول شهریور، عبور مناسبی از فراز ایران ندارد. هفته دوم شهریور هم عبور مناسبی از ایران ندارد.
در هفته سوم شهریور: شنبه و یکشنبه بین ساعت 4 تا 5 صبح دو عبور درخشان از فراز ایران قابل مشاهده است. در هفته چهارم، عبوری از بالای ایران ندارد.

مطلب مرتبط: یک قطار ستاره

قطار ماهواره‌های استارلینک را در مطلب بالا بخوانید.

---

هفته چهارم شهریور

از شنبه 22 شهریور تا جمعه 28 شهریور

هفته‌ی چهارم شهریور چندان پرسوژه نیست، برخلاف هفته‌ی پرشور و هیجان پیشین. اولین دقیقه‌ها و ساعت‌هایش با عبور ماه از مقابل خوشه‌پروین است. که همین هم نیاز به دوربین دوچشمی دارد تا بتوان ستاره‌ها را تشخیص داد. یکشنبه ماه به تربیع آخر می‌رسد.

به جز بررسی سیاره‌ها و دیدن اجرام غیرستاره‌ای که در بخش اول این صفحه آمده است، سوژه خاصی نداریم. حتا ایستگاه فضایی هم عبور از فراز ایران ندارد. یک پیشنهاد رصدی برای ناهید داریم.

زمین:

اما زمین. زمین هرچه بیشتر به اعتدال پاییزی نزدیک می‌شود. (در نیمکره‌ی جنوبی به اعتدال بهاری) طول روزها به سرعت رو به کاهش است. شدت گرمی هوا شکسته شده و شب‌ها رو به بلند شدن است.

اگر علاقه‌مند به کاری رصدی و طولانی هستیم، پیشنهاد می‌شود شاخصی ثابت درنظر بگیریم (بسازید یا انتخاب کنید) و وضعیت سایه‌ی آن‌را هر روز ثبت کنیم. در چند زمان مختلف: 1- بامداد، مثلا یک ساعت پس از طلوع. 2- ظهر، هنگام اذان ظهر. 3- عصر، یک ساعت مانده غروب. اگر صبوری کنیم و تا شش ماه دیگر  یعنی اعتدال بهاری ادامه دهیم، تجربه‌ای ارزشمند به دست خواهیم آورد.

ماه (مانگ):

سحرگاه شنبه را در کنار خوشه‌پروین آغاز می‌کند. یکشنبه به تربیع آخر می‌رسد. طلوع آن از دوشنبه در نیمه‌شب به بعد خواهد بود و دیدنش در سحرگاه یا نیمه‌شب امکان‌پذیر است. همین باعث می‌شود تا بتوان ساعت‌های ابتدایی صبح، آن‌را در آسمان روز مشاهده کرد. در این روزها (شب‌ها) در کنار سیاره‌های مشتری و ناهید دیده می‌شود.

مشخصات ماه در این هفته:

شنبه 22 شهریور: در گاو (ثور) ـ فاز: 56%

یکشنبه 23 شهریور: در گاو (ثور) ـ تربیع آخر (ظهر) ـ فاز: 45%

دوشنبه 24 شهریور: در دوپیکر ـ طلوع در نیمه‌شب.

سه‌شنبه 25 شهریور: در دوپیکر (جوزا) ـ فاز: 33%

چهارشنبه 26 شهریور: در دوپیکر (جوزا) ـ فاز: 23%

پنجشنبه 27 شهریور: در خرچنگ (سرطان) ـ فاز: 14%

جمعه 28 شهریور: در شیر (اسد) ـ همنشین با ناهید و قلب‌الاسد ـ فاز: 7%

تیر (عُطارِد):

در حال عبور از شیر و ورود به سنبله است. یکشنبه به مقارنه با خورشید می‌رسد و از آن عبور می‌کند. بنابراین در این هفته هم نمی‌توان سیاره تیر را دید. در انتهای هفته به آسمان شامگاهی وارد می‌شود، اما دیدن آن در هفته‌ی بعد امکان‌پذیر خواهد شد.

ناهید (زهره):

با قدر 3.9- در هم‌اختر شیر (صورت فلکی اسد) است. سحرگاه قبل از ساعت 4 طلوع می‌کند. صبح جمعه یک مقارنه (همنشینی) زیبا با هلال ماه و ستاره‌ی قلب‌الاسد دارد. در فردای این روز یعنی شنبه‌ی بعد، به کمترین زاویه با قلب‌الاسد می‌رسد.

پیشنهاد رصدی: برای روز جمعه 28 شهریور: هلال ماه در کنار ناهید است. بنابراین پس از طلوع خورشید و روشن شدن آسمان، می‌توان به راحتی با پیدا کردن هلال ماه، ناهید را هم پیدا کرد. می‌توان به عنوان یک چالش شخصی چنین کرد که هر یک ساعت یکبار به دنبال این دو در آسمان گشت. تمرین خوبی است برای افزایش صبوری و دقت در آسمان. البته جابه‌جایی ماه نسبت به ناهید هم قابل مشاهده است.

بهرام (مریخ):

از قدر 1.6 در صورت فلکی سنبله (هم‌اختر دوشیزه) است. به سِماک اَعزل نزدیک شده و شنبه از نزدیک‌ترین فاصله با آن عبور می‌کند. ساعتی پس از تاریک شدن هوا، غروب می‌کند.

مشتری (برجیس):

مشتری با قدر حدود 2- در دوپیکر (جوزا) است. به راحتی هنگام سحر (قبل از سپیده‌دم) می‌توان آن‌را در شرق آسمان دید. برخلاف ناهید، ارتفاع زیادی از افق می‌گیرد.

برای کسانی که تلسکوپ دارند، پیگیری موقعیت قمرهای گالیله‌ای آن می‌تواند جالب باشد. دوشنبه، دوتا دوتا در طرفین سیاره، اما با فاصله‌ی کم و سه‌شنبه به همین شکل ولی با فاصله‌ی زیاد. چهارشنبه هم همه آمده‌اند یک سمت سیاره ولی در دو جفت نزدیک به هم.

کیوان (زحل):

زحل از قدر حدود 0.6 همچنان در هم‌اختر ماهی (صورت فلکی حوت) است.

حلقه به شدت از لبه دیده می‌شود. می‌توان بازی‌های قمرهایش را با تلسکوپی مناسب (بزرگتر از 8 اینچ) مشاهده کرد.

اورانوس:

با قدر 5.7 در صورت فلکی ثور (هم‌اختر گاو) است. در شرق خوشه پروین قرار دارد. در انتهای شب کمی پس از پروین طلوع می‌کند.

نپتون:

نپتون در هم‌اختر ماهی (صورت فلکی حوت) با قدر 7.7 می‌درخشد. کمتر از 3 درجه در سمت شمال غرب کیوان قرار دارد.

---

هفته سوم شهریور

از شنبه 15 شهریور تا جمعه 21 شهریور

بسیار خوشحالیم که بالاخره رسیدیم به موعد ماه‌گرفت کامل که در رسانه‌های اجتماعی برایش بسیار گفته‌اند، چه درست و چه غلط. یکشنبه شب (شب ِ دوشنبه) 16 شهریور، ساعتی پس از غروب خورشید و برخاستن ماه کامل از افق شرقی، به آرامی ماه وارد سایه زمین می‌شود و ساکنین این سوی کره زمین می‌توانند پس از هفت سال یک ماه‌گرفت کامل را در تمامی مراحلش مشاهده کنند.

شروع حرکت بازگشتی اورانوس از ابتدای این هفته، به همراه همنشینی ماه با زحل و نپتون و خوشه پروین از شاخص‌ترین رویدادهای رصدی در سومین هفته از شهریور است. قمرهای کیوان هم در چهارشنبه‌ی این هفته آرایش زیبایی از خود نشان خواهند داد.

ماه هم یک همنشینی منحصربه‌فرد دارد.

ماه‌گرفتگی 16 شهریور

می‌خواستم فقط مشخصات رصدی این ماه‌گرفت را در این بخش بیان کنم، اما مطلب طولانی شد. بنابراین توضیحات آن‌را در مطلبی جداگانه با عنوان «ماه‌گرفتگی شهریور 1404» منتشر کردم. با لمس (کلیک) دکمه‌ی زیر آن‌را بخوانید.

زمین:

زمین به اعتدال پاییزی نزدیک می‌شود. روزها در حال کوتاه شدن و شب‌ها بلند شدن؛ و سایه‌ها به هنگام ظهر رو به زیاد شدن‌اند. و همه‌ی این‌ها نوید پایان تابستان و نزدیک شدن پاییز است. تمام این‌ها در نیمکره‌ی جنوبی، در وضعیت برعکس است و ساکنین آن‌جا منتظر فرارسیدن بهار هستند.

ماه (مانگ):

یکشنبه ماه کامل می‌شود. یک ماه کامل 100 درصد که آن‌را در یکشنبه‌شب به صورت گرفته خواهیم دید. شب بعد از آن قرص ماه به نزدیک کیوان و نپتون خواهد رفت. در این هفته ماه، پرنور است و مهتاب آن از درخشش ستارگان جلوگیری می‌کند. کسانی که تلسکوپ دارند، می‌توانند عوارض سمت غرب ماه از سوی دریای بحران‌ها را در شب‌های این هفته زیر نظر بگیرند.

مشخصات ماه در این هفته:

شنبه 15 شهریور: در آبریز (دَلو) ـ فاز: 98.5%

یکشنبه 16 شهریور: در آبریز (دَلو) ـ فاز: 100%

دوشنبه 17 شهریور: در ماهی (حوت) ـ همنشین با کیوان و نپتون ـ فاز: 98.6%

سه‌شنبه 18 شهریور: در ماهی (حوت) ـ فاز: 94%

چهارشنبه 19 شهریور: در ماهی (حوت) ـ فاز: 88%

پنجشنبه 20 شهریور: در بره (حَمَل) ـ فاز: 79%

جمعه 21 شهریور: در گاو (ثور) ـ مقابل خوشه پروین ـ فاز: 68%

تیر (عُطارِد):

در این هفته به همراه خورشید در صورت فلکی اسد (هم‌اختر شیر) است. به مقارنه با خورشید نزدیک می‌شود. بنابراین دیده نمی‌شود.

ناهید (زهره):

با قدر 3.9- در حال خروج از هم‌اختر خرچنگ (صورت فلکی سرطان) و ورود به شیر (اسد) است. نیمه‌شب طلوع می‌کند و تا صبح درخشان‌ترین ستاره‌ی آسمان است.

یادآوری یک نکته رصدی: می‌توان زهره را در آسمان صبحگاهی باوجود حضور خورشید در آسمان مشاهده کرد. نیاز به دقت و مهارت دارد، و البته بسیار احتیاط که چشم‌مان به نور خورشید اذیت نشود.

بهرام (مریخ):

از قدر 1.6 در صورت فلکی سنبله (هم‌اختر دوشیزه) است. به سِماک اَعزل نزدیک می‌شود. ساعتی پس از تاریک شدن هوا، غروب می‌کند.

مشتری (برجیس):

مشتری با قدر حدود 2- در میانه‌ی دوپیکر (جوزا) است. ساعت یک بامداد طلوع می‌کند و تا طلوع خورشید به روشنی در آسمان نیمه‌شب و سحرگاهی دیده می‌شود. فاصله‌اش از ناهید زیادتر شده است.

رصد قمرهای گالیله‌ای آن فراموش نشود. سحرگاه دوشنبه آرایش جالبی دارند.

کیوان (زحل):

زحل از قدر حدود 0.6 در هم‌اختر ماهی (صورت فلکی حوت) قرار دارد. ساعت 7 شب طلوع می‌کند و تا آخر شب به بالاترین ارتفاع می‌رسد که خیلی برای رصد با تلسکوپ مناسب است. حلقه‌ها همچنان از لبه دیده می‌شوند.

چهارشنبه 19 شهریور چند قمر کیوان آرایش بسیار زیبایی ایجاد می‌کنند: در سمت غرب (راست) سیاره از دورترین تا نزدیکترین: تیتان، رئا، دایون، تِتیس و انسلادوس. که انسلادوس نزدیک حلقه دیده می‌شود. میماس هم در آن سوی کیوان نزدیک حلقه قرار دارد. با یک تلسکوپ متوسط در بزرگنمایی 90 تا 120 برابر می‌توان این ترکیب زیبا را دید.

دوشنبه ماه در کنار زحل و نپتون است.

اورانوس:

با قدر 5.7 در صورت فلکی ثور (هم‌اختر گاو) است. حدود ده شب به همراه خوشه پروین طلوع می‌کند. سحرگاه به نزدیک سرسو رسیده است و موقعیت رصدی بسیار مناسبی با تلسکوپ دارد.

حرکت بازگشتی اورانوس از شنبه‌ی این هفته ‌آغاز می‌شود.

نپتون:

نپتون در هم‌اختر ماهی (صورت فلکی حوت) با قدر 7.7 می‌درخشد. کمی بیش از  2 درجه با کیوان فاصله دارد.

---

هفته دوم شهریور

از شنبه 8 شهریور تا جمعه 14 شهریور

برخی از رویدادهای رصدی در دومین هفته از شهریور این‌ها هستند: تربیع اول ماه، عبور ماه از کنار قلب‌العقرب، عبور ناهید از کنار خوشه کندوی عسل. و باید برای این رویدادها آماده شویم: ماه‌گرفتگی 16 شهریور و رسیدن زحل به مقابله.

ماه (مانگ):

این هفته را ماه با تربیع اولش شروع می‌کند. صبح روز یکشنبه به تربیع می‌رسد اما آن زمان در ایران غروب کرده است. بنابراین نزدیکترین زمان به تربیع اول، همان شبِ یکشنبه (شامگاه شنبه) است.

ماه در حال کامل شدن است و می‌توان این ماه ناکامل را از ساعتی پیش از غروب خورشید در آسمان عصرگاهی مشاهده کرد و تا نیمه‌های شب هم در آسمان آن‌را دید.

باکمک یک تلسکوپ کوچک، می‌توان هم در روشنای عصرگاهی و هم در تاریکی شبانه، صحنه‌های زیبایی از دهانه‌ها و رگه‌های ماه مشاهده کرد. برای رصد هدفمند ماه بهتر است سراغ نقشه‌ها یا اطلس‌هایی که عوارض سطح ماه را با دقت مشخص کرده‌اند برویم و هر شب تعدادی از دهانه‌های آن و دیگر عوارض سطحی‌اش را رصد کنیم.

مطلب مرتبط: پکیج دهانه‌های ماه

یکشنبه ماه به قلب‌العقرب بسیار نزدیک می‌شود. اگر در جنوب قاره افریقا ساکن باشید، میزان این نزدیکی بیشتر است. در قطب جنوب، می‌توان اختفای قلب‌العقرب توسط ماه را مشاهده کرد.

مشخصات ماه در این هفته:

شنبه 8 شهریور: در مرز میزان و عقرب ـ فاز: 44%

یکشنبه 9 شهریور: در عقرب ـ همنشین با قلب‌العقرب ـ فاز: 54%

دوشنبه 10 شهریور: در مارافسای ـ فاز: 63%

سه‌شنبه 11 شهریور: در کماندار (قوس) ـ فاز: 73%

چهارشنبه 12 شهریور: در کماندار (قوس) ـ فاز: 81%

پنجشنبه 13 شهریور: در بزماهی (جَدی) ـ فاز: 87%

جمعه 14 شهریور: در بزماهی (جَدی) ـ فاز: 95%

تیر (عُطارِد):

در این هفته با قدر حدود منفی 1.3 در هم‌اختر شیر (صورت فلکی اسد) است. در حال نزدیک شدن به قلب‌الاسد است به نحوی که روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه به نزدیکترین فاصله از آن می‌رسد. جزو سیاره‌های صبحگاهی است. دیدن تیر دیگر مثل هفته‌های قبل ساده نیست. زاویه‌اش از خورشید رو به کاهش است و فرصت کمی در آسمان صبحگاهی قبل از طلوع خورشید برای دیدنش داریم.

ناهید (زهره):

با قدر 3.9- در هم‌اختر خرچنگ (صورت فلکی سرطان) می‌درخشد. طلوع آن در نیمه‌شب است و درخشان‌ترین ستاره‌ی آسمان است.

همنشینی با کندوی عسل (M44): ناهید در این هفته به خوشه ستاره‌ای کندوی عسل نزدیک می‌شود. دوشنبه به کمترین فاصله از مرکز خوشه خواهد رسید. می‌توان با یک دوربین دوچشمی قوی یا تلسکوپی که چشمی آن میدان دید باز داشته باشد، این همنشینی زیبا را مشاهده کرد.

بهرام (مریخ):

از قدر 1.5 در صورت فلکی سنبله (هم‌اختر دوشیزه) است. در حال حرکت به سمت سِماک اعزل است. ساعتی پس از تاریک شدن هوا، غروب می‌کند. دیدن آن شاید از شهرهای بزرگ آسان نباشد. چه بسا ممکن هم نباشد.

مشتری (برجیس):

مشتری با قدر حدود 1.9- در دوپیکر (جوزا) است. نیمه‌شب طلوع می‌کند و به راحتی هنگام سحر (قبل از سپیده‌دم) می‌توان آن‌را در شرق آسمان دید. بالاتر از ناهید قرار دارد. کسانی که تلسکوپ ـ حتا کوچک ـ دارند از رصد دقیق قمرهایش غافل نشوند.

کیوان (زحل):

زحل از قدر حدود 0.8 در هم‌اختر ماهی صورت فلکی (حوت) قرار دارد. حدود ساعت 10 شب طلوع می‌کند و به هنگام نیمه‌ش در بالاترین ارتفاع است و مناسب برای رصد با تلسکوپ. قمر تیتان از ابتدا تا انتهای هفته به آرامی از شرق سیاره به غرب آن جابه‌جا می‌شود. حلقه‌ها از لبه دیده می‌شوند.

کیوان و نپتون حدود 2 درجه با هم فاصله دارند.

اورانوس:

با قدر 5.7 در صورت فلکی ثور (هم‌اختر گاو) است. اواخر شب، بعد از ساعت 10 به همراه خوشه پروین طلوع می‌کند. به هنگام سحر، در ارتفاع خوبی قرار گرفته که بتوان آن‌را یافت و رصد کرد. بیش از 4 درجه با خوشه پروین فاصله دارد.

نپتون:

نپتون در هم‌اختر ماهی (صورت فلکی حوت) با قدر 7.7 می‌درخشد. کمتر از 3 درجه در سمت شمال غرب کیوان قرار دارد.

---

هفته اول شهریور

از شنبه 1 شهریور تا جمعه 7 شهریور

ماه‌نو، هلال ماه، همنشینی با مریخ و سماک‌اعزل و قرار گرفتن سیارکی در حالت مقابله، از جمله رویدادهای رصدی در اولین هفته از شهریور است.

سیارک 6 Hebe :

این سیارک از قدر 7.6 در هم‌اختر آبریز (صورت فلکی دَلو) در این هفته به موقعیت مقابله با خورشید می‌رسد. بنابراین می‌توان در مدت زمان مناسبی آن‌را در بالاترین ارتفاع از افق مشاهده کرد. دیدن آن نیازمند تلسکوپ 4 اینچ و بزرگتر از آن است. می‌توانید از نرم‌افزار استلاریوم یا استاری نایت برای یافتن دقیق آن کمک بگیرید.

ماه (مانگ):

ماه نو (تولد ماه) به ساعت 9:36 شنبه 1 شهریور اتفاق می‌افتد. در روز قبل آن آخرین هلال صبحگاهی به راحتی و بلندی دیده شد. ولی هلال ماه نو برای ماه ربیع‌الاول 1447 در غروب شنبه دیده نخواهد شد البته در ایران و کشورهای اطراف. زیرا در غروب این روز زمان کافی برای رشد هلال و فاصله‌ی کافی از خورشید سپری نشده است. در عوض هلال ماه در غروب روز یکشنبه 2 شهریور، با ضخامت زیاد دیده خواهد شد. خوشبختانه به علت ارتفاع کم هلال از افق، شائبه‌ی شب ِ دوم بودن هلال کمتر در بین مردم غیرمتخصص ایجاد می‌شود.

بنابراین در غروب یکشنبه هلال ماه نو به راحتی دیده می‌شود.

غروب سه‌شنبه در کنار مریخ قرار می‌گیرد. اما چون هر دو در ارتفاع کمی هستند، ممکن است خیلی از مردم حضور مریخ در کنارش را احساس نکنند. چهارشنبه به نزدیکی ستاره‌ سِماک اَعزل می‌رسد. اگر ساکن در قطب جنوب (!) باشیم می‌توان اختفای این ستاره توسط ماه را دید.  

موقعیت و فاز ماه در این هفته:

شنبه 1 شهریور: در شیر (اسد) ـ ماه‌نو ـ فاز: 0%

یکشنبه 2 شهریور: در شیر (اسد) ـ رؤیت هلال ماه‌نو ـ فاز: 2%

دوشنبه 3 شهریور: در دوشیزه (سنبله) ـ فاز: 6%

سه‌شنبه 4 شهریور: در دوشیزه (سنبله) ـ همنشین با مریخ ـ فاز: 11%

چهارشنبه 5 شهریور: در دوشیزه (سنبله) ـ کنار سماک اعزل ـ فاز: 18%

پنجشنبه 6 شهریور: در دوشیزه (سنبله) ـ فاز: 26%

جمعه 7 شهریور: در ترازو (میزان) ـ فاز: 35%

تیر (عُطارِد):

در هم‌اختر خرچنگ (صورت فلکی سرطان) است و به سرعت تا آخر هفته خودش را به شیر می‌رساند. هرچند از بیشترین ارتفاع و دورترین فاصله از خورشید گذشته است اما موقعیت رصدی مناسبی دارد. این هفته هم می‌توان ساعتی پیش از طلوع خورشید آن‌را به همراه مشتری و ناهید در یک خط مشاهده کرد. آن‌دو در ارتفاع بالا و تیر در نزدیکی افق.

ناهید (زهره):

از قدر 3.9- در هم‌اختر دوپیکر (جوزا) است و به سرعت وارد خرچنگ می‌شود. کمی پس از نیمه‌شب و بعد از مشتری طلوع می‌کند. درخشش آن بیش از هر ستاره و سیاره‌ای است. در این هفته بین مشتری و تیر دیده می‌شود.‌

بهرام (مریخ):

از قدر 1.5 در سنبله (دوشیزه) است و در ابتدای شب در ارتفاع خیلی کمی از افق غربی قرار دارد. به همین دلیل دیدن آن ساده نیست. نیاز به افق باز، و آسمانی تمیز دارد. سه‌شنبه در مقارنه (همنشینی) با هلال ماه است.

مشتری (برجیس):

از قدر 1.9- در هم‌اختر دوپیکر است. سه و نیم ساعت پیش از خورشید طلوع می‌کند و می‌توان به راحتی آن‌را در در نیمه‌شب و سحرگاه در آسمان شرقی مشاهده کرد. مشتری و ناهید در حال دورشدن از هم هستند و این جدایی سرعت هم می‌گیرد.

رصد قمرهای گالیله‌ای آن‌را فراموش نکنید. سحرگاه جمعه می‌توان ورود قمر آیو به سایه‌ی سیاره و پنهان شدن آن‌را مشاهده کرد. برای این‌کار باید از زمانی که مشتری طلوع می‌کند آن‌را زیرنظر داشت تا زمان فرورفتن آیو به سایه‌ی مشتری فرارسد.

کیوان (زحل):

از قدر 0.7 در هم‌اختر ماهی (صورت فلکی حوت) است. زحل و نپتون به مقابله با خورشید نزدیک می‌شوند و می‌توان ساعتی پس از شروع شب، طلوع آن‌ها را مشاهده کرد. اگر با تلسکوپی متوسط آن‌را هر شب رصد کنیم، می‌توانیم علاوه بر حلقه‌های زیبایش قمر تیتان را ببینم که از ابتدا تا انتهای این هفته از غرب به شرق سیاره جابه‌جا می‌شود.
حلقه از لبه دیده می‌شود و علاوه بر تیتان، چند قمر کم‌نورتر آن هم دیده می‌شوند که این‌ها حرکت‌های سریع‌تری دارند.

اورانوس:

از قدر 5.8 در هم‌اختر گاو (ثور) است. فاصله‌ی زیادی با خوشه پروین ندارد. دیدن آن ساده است، فقط نیاز به یک دوربین دوچشمی است تا بتوان در بین ستاره‌های آن‌را یافت.

نپتون:

از قدر 7.7 در ماهی (حوت) است. با تلسکوپ می‌توان آن‌را مشاهده کرد. به خصوص این‌که نزدیکی‌اش با کیوان باعث می‌شود بتوان آن‌را راحتتر پیدا کرد. به هنگام طلوع، در سمت چپ زحل است و وقتی نیمه‌شب بگذرد به بالای زحل رسیده است.

نویسنده: محمد همایونی