آسمان در این ماه ـ بهمن 1403
معرفی مهم‌ترین رویدادهای رصدی ماه جاری به صورت هفتگی
صورت‌های فلکی ماه
هم‌اختران (صورت‌های فلکی) شاخص این ماه همان صورت‌های فلکی زمستانی معروف هستند که با آن‌چه در ماه گذشته نام برده شد، مشترک است. شکارچی، ثور، دوپیکر، سگ بزرگ و سگ کوچک، ارابه‌ران و برساوش؛ همان‌ها هستند که در دی‌ماه گفته شدند. اگر بتوانیم به دنبال صورت‌های فلکی کم‌نورتر و کوچکتری باشیم، خرگوش، سیاهگوش، زرافه، سرطان و تک‌شاخ، هم‌اختران قابل توجه هستند.
سریع‌ترین ابزار در دسترس برای یافتن آن‌ها، برنامک‌های قابل نصب روی گوشی‌های تلفن است. روش پایه و به عبارتی کلاسیک برای یافتن آن‌ها هم استفاده از نقشه‌های ماهانه‌ی آسمان شب است. نقشه‌ای که در ادامه می‌بینیم، مخصوص ماه بهمن است. در این نقشه مکان سیاره‌هایی که در هفته اول بهمن 1403 دیده می‌شوند بر آن افزوده شده است.
همانطور که در بالای نقشه بیان شده، وضعیت صورت‌های فلکی (هم‌اختران) را در میانه‌ی بهمن به ساعت 21 نشان می‌دهد. در ابتدای ماه، یک ساعت دیرتر و در انتهای ماه یک ساعت زودتر این نقشه با آسمان مطابقت خواهد داشت. مثل ماه قبل، وجود دو سیاره‌ی درخشان مشتری و مریخ در صورت‌های ثور و دوپیکر، کمک بسیار می‌کند به تازه‌کاران تا سریع‌تر صورت‌های فلکی را بیابند.
روی نقشه زیر کلیک (لمس) کنید تا بتوانید آن‌را بزرگنمایی کنید:
اگر نحوه‌ی کاربرد نقشه‌های آسمان شب را نمی‌دانید به مقاله‌ی «راهنمای یافتن صورت‌های فلکی» مراجعه کنید و فیلم آموزشی مربوطه را مشاهده کنید.
هفته اول بهمن 1403
از شنبه 22 دی تا جمعه 5 بهمن
دنباله‌دار ATLAS (C/2024 G3)
این دنباله‌دار روزهای گذشته توانست به سلامت از حضیض مداری‌اش عبور کند. در آن زمان اخترشناسان به علت نزدیکی زیادش با خورشید، احتمال جذب آن توسط خورشید را هم می‌دادند. چند روزی است که وارد آسمان شامگاهی شده است. در ابتدای این هفته از عرض‌های جغرافیایی شمالی این شانس وجود دارد که بتوان دنباله‌دار ATLAS (C/2024 G3) را برای لحظاتی کوتاه مشاهده کرد.
عکس زیر کمک می‌کند تا مکان تقریبی آن‌را بیابیم. همانطور که می‌بینیم، کمی پس از غروب خورشید در ارتفاع بسیار کم از افق قرار دارد. بنابراین داشتن یک افق باز و بدون مانع به همراه آسمانی صاف و پاک، بدون غبار و بخار آب برای دیدن آن لازم است. اگر این شرایط باشد با کمک یک دوربین دوچشمی متوسط می‌توان آن‌را مشاهده کرد.
موقعیت دنباله‌دار ATLAS (C/2024 G3) در آسمان عصرگاهی برای عرض‌های جغرافیایی میانی شمالی. حدود 20 تا 25 دقیقه بعد از غروب آفتاب. از 25 دی تا 1 بهمن 1403
زمین:
در نیمکره شمالی، میانه‌ی زمستان هستیم و در نیمکره جنوبی، برعکس است و میانه‌ی تابستان. بنابراین برای ساکنین شمالی، روزها در حال بلند شدن است و شب‌ها کوتاه. و برای ساکنین جنوبی روزها در حال کوتاه شدن است. اگر دوستان یا اقوامی در نیمکره‌های مختلف زمین دارید می‌توانید با تماس با آن‌ها با این تفاوت‌ها بیشتر آشنا شوید.
ماه (مانگ):
ماه به تربیع آخر خود نزدیک می‌شود. در آخرین ساعت سه‌شنبه 2 بهمن به تربیع آخر می‌رسد. بنابراین در این شب و سحرگاه چهارشنبه 3 بهمن آن‌را به صورت نیمدایره می‌بینیم. در این هفته به هنگام طلوع همچون کاسه‌ای زیبا و نارنجی رنگ، به بزرگی دیده می‌شود. در ابتدای هفته، حدود 10 شب طلوع می‌کند اما در انتهای هفته پس از نیمه‌شب طلوع آن‌را می‌بینیم.
مطلب مرتبط: ماه نارنجی چیست؟
دو مقارنه (همنشینی) زیبا با دو ستاره‌ی درخشان آسمان دارد: اولی دوشنبه 1 بهمن با سماک اعزل. در این شب ماه در ساعت پایانی شب طلوع می‌کند. ولی تا صبح در آسمان در کنار این ستاره دیده می‌شود. دومی جمعه 5 بهمن با قلب‌العقرب است. اما ماه در این تاریخ چهار ساعت پس از نیمه‌شب طلوع می‌کند. یعنی سحرگاه شنبه 6 بهمن.
شنبه 29 دی: هنوز در اسد است ـ فاز: 84%
یکشنبه 30 دی: چسبیده به بتای سنبله است ـ فاز: 76%
دوشنبه 1 بهمن: در کنار آلفا سنبله (سِماک اَعزل) است ـ فاز: 58%
سه‌شنبه 2 بهمن: ماه در سنبله است و نیمه‌شب طلوع می‌کند ـ فاز: 49%
چهارشنبه 3 بهمن: پس از نیمه‌شب طلوع می‌کند و به میزان وارد شده ـ فاز: 39.1%
پنجشنبه 4 بهمن: در انتهای میزان است و پس از نیمه‌شب طلوع می‌کند ـ فاز: 29%
جمعه 5 بهمن: نزدیک سحرگاه شنبه طلوع می‌کند ـ در کنار قلب‌العقرب . فاز: 21%
تیر (عُطارِد):
تیر هنوز در هم‌اختر (صورت فلکی) قوس است. همچنان دیدن آن در نور نارنجی آسمان صبحگاهی مشکل است، سخت‌تر از هفته پیش. هرچه به پایان هفته می‌رویم پیداکردن آن در آسمان صبحگاهی مشکل‌تر می‌شود، به گونه‌ای که شاید دیگر نتوان آن‌را از مکان‌های شهری دید.
تیر در آن سوی مدار خود قرار دارد و به مقارنه‌ی خارجی خودش نزدیک می‌شود پس آن‌را با تلسکوپ‌های بزرگ به صورت قرص ناکامل خواهیم دید.
ناهید (زهره):
ناهید با قدر 4.5- درخشان‌ترین ستاره‌ی آسمان شامگاهی است و با غروب خورشید همچون جواهری پرنور در سمت جنوب غربی آسمان می‌درخشد. ناهید در حال ترک صورت فلکی آبریز (دَلو) است. پایان هفته به هم‌اختر (صورت فلکی) حوت یا ماهی وارد می‌شود. همانطور که در هفته پیش دیدیم، هرچند ناهید بیشترین جدایی زاویه‌ای از خورشید را طی کرده است، اما همچنان تا 11 بهمن در حال افزایش ارتفاع به هنگام غروب خورشید است. بهترین فرصت‌های رصد ناهید را در اختیار داریم.
اگر با تلسکوپ به ناهید نگاه کنیم، نیمدایره بودن آن به وضوح دیده می‌شود. فاز آن از 50% کمتر شده و به مرور در هفته‌های آینده آن‌را به صورت هلال خواهیم دید.
همنشینی ناهید و کیوان: غروب شنبه 29 دی این دو سیاره‌ی زیبا در نزدیک‌ترین فاصله از هم دیده می‌شوند. منظور از کمترین فاصله، جدایی زاویه‌ای یا فاصله‌ی ظاهری است، نه فاصله‌ی واقعی آن‌ها. جدایی آن‌ها کمی بیش از 2 درجه خواهد بود. هرچند از درون یک تلسکوپ همزمان با هم دیده نمی‌شوند اما صحنه‌ی زیبایی را در آسمان شامگاهی رقم می‌زنند.
مریخ (بهرام):
مریخ با قدر ظاهری 1.46- در دوپیکر (جوزا) است. هفته پیش در وضعیت مقابله بود و با غروب خورشید، طلوع می‌کند. تا صبح در آسمان همچون ستاره‌ای نارنجی در بین ستاره‌های زمستانی می‌درخشد. مریخ در حال حرکت بازگشتی است.
زمستان امسال، با وجود دو سیاره درخشان مشتری و مریخ زیبایی افزون یافته است. در این شب‌ها می‌توان ساعت‌هایی پس از آغاز شب، ستاره‌ها و سیاره‌های درخشان و رنگارنگ را در آسمان دید. باز هم پیشنهاد این است که تفاوت رنگ ستاره‌های زمستانی را با هم و با حضور این دو سیاره زیر نظر بگیریم.
مشتری (برجیس):
مشتری با قدر ظاهری 2.62- همچنان پرنورترین ستاره آسمان شب است، البته پس از ناهید. در صورت فلکی ثور (گاو) قرار دارد. اگر تلسکوپ مناسبی دارید دقت در کمربندهای جوّی آن‌را مورد توجه قرار دهید. پیگیری موقعیت قمرهای گالیله‌ای آن را با ابزاری کوچک از دست ندهید.
مشتری هم مانند مریخ هنوز در حال حرکت بازگشتی است.
کیوان (زحل):
کیوان با قدر 1.1 در صورت فلکی دَلو (آبریز) است و در غروب شنبه 29 دی به کمترین فاصله با ناهید می‌رسد. متأسفانه همچنان در رصد با تلسکوپ‌های کوچک، حلقه‌اش شکوه گذشته را ندارد زیرا از لبه دیده می‌شود وضعیتی که تا سال آینده ادامه خواهد داشت.
حواسمان باشد که زحل در حال نزدیک شدن به افق غربی است و زمان رصد آن کوتاه است.
اورانوس:
اورانوس از قدر ظاهری 5.7 همچنان در مرز صورت‌های حَمَل و ثور قرار دارد. با کمک خوشه پروین می‌توان مکان آن‌را یافت. با دوربین دوچشمی یا تلسکوپ‌های کوچک می‌توان آن‌را در سمت شرق خوشه پروین یافت.
اورانوس در هفته‌های پایانی حرکت بازگشتی خود است. به همین جهت حرکت چندان مشهودی در مدت یک هفته ندارد. در هفته‌های آینده به مسیر اصلی حرکت خود در زمینه آسمان باز خواهد گشت.
نپتون:
با قدر ظاهری 7.8 در صورت فلکی حوت است. در نزدیکی زحل قرار دارد. با یک دوچشمی متوسط می‌توان آن‌را یافت. اگر تلسکوپی کوچک داشته باشید، می‌توان آن‌را پرنورتر مشاهده کرد. اما تشخیص قرص آن نیاز به تلسکوپی بزرگ دارد. در این شب‌ها سیاره ناهید در حال نزدیک شدن به نپتون است. در هفته‌های بعد به همنشینی با هم خواهند رسید.
