سحابی گل رز زیر ذره‌بین هابل
عکس نجومی هفته ـ 0008
تصویری خیره‌کننده از دل سحابی گل رز یکی از زیبا‌ترین زایشگاه‌های ستاره‌ای کهکشان
با کلیک (لمس) بر عکس بالا می‌توانید آن‌را در اندازه اصلی مشاهده یا دانلود کنید.
سحابی گل رز (Rosette Nebula) یکی از دیدنی‌ترین ساختارهای میان‌ستاره‌ای در آسمان شب است؛ منطقه‌ای پرانرژی و وسیع که نقش مهمی در شناخت شکل‌گیری ستارگان جدید ایفا می‌کند. این سحابی باشکوه، در فاصله‌ای حدود ۵٬۲۰۰ سال نوری از زمین با پهنایی در حدود 100 سال نوری، در صورت فلکی تک‌شاخ (Monoceros) قرار گرفته است.
سحابی گل رز که در انتهای یک ابر مولکولی غول‌پیکر قرارگرفته، حدود ۱۰٬۰۰۰ برابر جرم خورشید ماده درون آن قرار دارد که بیشتر آن شامل گاز هیدروژن و ذرات غبار بین‌ستاره‌ای است. در دل این سحابی، خوشه‌ای از ستارگان جوان و پرجرم قرار گرفته که تابش‌های پرانرژی ستاره‌های آن گازهای اطراف را یونیزه کرده و باعث درخشش چشم‌گیر سحابی شده‌اند.
مقاله مرتبط: سحابی ستاره‌ساز
شکل کلی سحابی همچون گل رزی است که به وضوح در عکاسی با تلسکوپ‌های آماتوری هم قابل تشخیص است. در عکس زیر که توسط تلسکوپ‌های زمینی طرح نقشه‌برداری دیجیتال آسمان (DSS) گرفته شده است، شکلی مانند یک دونات بزرگ و پراکنده را نشان می‌دهد که بیشتر از گازها و غبارهای قهوه‌ای روشن و خاکستری تشکیل شده است. در مرکز نسبتاً شفاف آن، چند ستاره‌ی آبی درخشان دیده می‌شوند. در پس‌زمینه نیز تعداد بی‌شماری ستاره‌ی کوچک آبی‌رنگ دیده می‌شود.
با کلیک (لمس) بر عکس بالا می‌توانید آن‌را در اندازه اصلی مشاهده یا دانلود کنید.
در آستانه‌ی سی‌وپنجمین سالگرد فعالیت تلسکوپ فضایی هابل، تصویری تازه و بسیار دقیق از بخش کوچکی از سحابی گل رز منتشر شده است. این تصویر تنها بخش کوچکی به وسعت ۴ سال نوری را نشان می‌دهد؛ که تقریباً برابر با فاصله‌ی خورشید تا نزدیک‌ترین منظومه‌ی ستاره‌ای یعنی آلفا قنطورس است.
در این نمای شگفت‌انگیز، ساختارهای تیره‌ای از گاز هیدروژن و غبار به صورت سایه‌وار در برابر پس‌زمینه‌ی درخشان دیده می‌شوند. این ابرهای تیره که مورد تهاجم تابش‌های سوزاننده و پرانرژی ستارگان خوشه‌ی مرکزی سحابی (NGC 2244) هستند، فرم‌های پیچیده و زیبایی به خود گرفته‌اند.
یکی از صحنه‌های قابل توجه در تصویر جدید، ستاره‌ای است که در نوک یکی از ابرهای تاریک در گوشه‌ی بالای سمت راست تصویر پنهان شده. این ستاره‌ی جوان در حال پرتاب جت‌های پرقدرتی از پلاسما به محیط اطراف است. این جت‌ها با سرعت بالا به ابرهای سرد اطراف برخورد کرده و موج ضربه‌ای شدیدی ایجاد می‌کنند که حاصل آن، درخشش قرمزرنگ قابل مشاهده‌ی آن است.
رنگ‌های تماشایی تصویر نه‌تنها زیبا، بلکه معنادارند. این رنگ‌ها نمایانگر ترکیب شیمیایی گازهای مختلف هستند:
قرمز: گاز هیدروژن
آبی-سبز: اکسیژن یونیزه‌شده
زرد و نارنجی: ترکیبات نیتروژن و بازتاب‌های غبار میان‌ستاره‌ای
این تصویر یکی از نمونه‌های عالی از قدرت و دقت هابل در مشاهده‌ی ساختارهای پیچیده و پویای کیهانی است. ساختارهایی که در آن‌ها ستارگان متولد می‌شوند، رشد می‌کنند و سرنوشت دراماتیکی را رقم می‌زنند.
در تصویر جدید هابل، ماده‌ای تیره به رنگ خاکستری تیره، شبیه حرف V ، به‌صورت مورب از بالا-چپ به پایین-راست کشیده شده و سپس به سمت بالا-راست بازمی‌گردد. این ناحیه شبیه به دود غلیظ و نامنظمی است که فضا را در بر گرفته است.
در پس‌زمینه‌ی این بخش، رشته‌هایی قوسی‌شکل از غبار با رنگ‌های نارنجی و زرد دیده می‌شوند. در بالای تصویر، رنگ آبی زمینه با لایه‌های نیمه‌شفاف نارنجی پوشیده شده که در برخی نقاط ترکیبی از سبز به‌وجود آورده. در پایین-راست، پس‌زمینه عمدتاً آبی است. چند ستاره‌ی قرمز و بنفش درخشنده در سمت راست تصویر پراکنده‌اند، و بزرگ‌ترین آن‌ها در لبه‌ی راست می‌درخشد.
سحابی گل رز تنها یک چشم‌انداز زیبا نیست؛ بلکه آزمایشگاهی طبیعی است برای درک چگونگی تولد ستارگان و تعامل آن‌ها با محیط پیرامون‌شان. تصویر جدید هابل از این سحابی، بار دیگر نشان می‌دهد که هنوز هم در دل کیهان، داستان‌های ناگفته‌ی زیادی برای کشف وجود دارد.
منبع: esahubble.org
نویسنده: محمد همایونی
4 اردیبهشت 1404
