ماه‌گرفتگی شهریور 1404
آخرین بخش این مطلب مهمترین بخش آن است.
شامگاه یکشنبه 16 شهریور 1404 نیمی از کره‌ی زمین می‌توانند ماه‌گرفتگی (ماه‌گرفت یا خسوف) کامل را مشاهده کنند. ایران به همراه تعداد زیادی از کشورهای آسیایی شاهد این ماه‌گرفت هستند.
ماه‌گرفتگی یا خسوف (ماه‌گرفت / مه‌گرفت) زمانی اتفاق می‌افتد که ماه به آرامی وارد سایه‌زمین می‌شود و برای ساعت‌هایی در تاریکی آن رنگ عوض می‌کند. خوشبختانه این ماه‌گرفت کامل است و مدت گرفت کامل آن‌هم کمی طولانی است.
مراحل ماه‌گرفتگی 16 شهریور
ماه‌گرفت 16 شهریور برایمان اهمیت ویژه دارد زیرا پس از 7 سال اولین ماه‌گرفت کاملی است که همه‌ی مراحل آن از ایران هم قابل مشاهده است. این مراحل عبارتند از:
- شروع گرفتِ نیم‌سایه‌ای: لحظه‌ی ورود قرص ماه به نیم‌سایه‌ی زمین.
- شروع گرفت ِ جزئی: لحظه‌ی ورود قرص ماه به سایه‌ی زمین.
- شروع گرفت کامل: لحظه‌ای که تمام قرص ماه وارد سایه‌زمین می‌شود و هیچ بخش ماه روشن نیست.
- اوج گرفت: زمانی که مرکز قرص ماه به وسط سایه‌ی زمین می‌رسد.
- پایان گرفت کامل: لحظه‌ای که لبه‌ی شرقی ماه از سایه خارج می‌شود.
- پایان گرفت جزئی: هنگامی که آخرین بخش ماه (لبه‌ی غربی آن) از سایه‌ی زمین خارج می‌شود.
- پایان گرفت ِ نیم‌سایه‌ای: لحظه‌ای که تمام قرص ماه از نیم‌سایه‌ی زمین هم خارج شود.
همانطور که در این مراحل دقت می‌کنیم متوجه می‌شویم سه مرحله‌ی نخست به هنگام ورود ماه به سایه و نیم‌سایه‌ی زمین اتفاق می‌افتند و سه مرحله‌ی پایانی، خروج ماه از سایه و نیم‌سایه‌ی زمین را نشان می‌دهند.
ماه‌گرفت نیم‌سایه‌ای: هنگامی که ماه در نیم‌سایه‌ی زمین وارد شود. در این حالت اگر دقت کنیم میبینیم کمی از روشنایی قرص ماه کم شده است. هنوز ماه به سایه نرسیده است. ممکن است خیلی از مردم این حالت را احساس نکنند.
ماه‌گرفت جزئی: زمانی است که بخشی از قرص ماه وارد سایه‌ی زمین شده باشد. بخشی که وارد سایه شده، تاریک است (اما سیاه و تاریک مطلق نیست).
ماه‌گرفت کامل: هنگامی که تمام قرص ماه وارد سایه‌ی زمین می‌شود. در این مرحله همه‌ی قرص ماه در تاریکی است. اما به علت نور قرمز ضعیفی که از پراکندگی نور خورشید توسط جوّ کره‌ی زمین دریافت می‌کند، یک رنگ قرمز خفیف خواهد داشت. میزان این قرمزی با توجه به ویژگی‌های غالب جوّ کره‌ی زمین در زمان خسوف، می‌تواند کمی روشن یا تیره باشد.
این یک عکس با رنگ طبیعی از ماه به هنگام گرفت ِ کامل است. بسته به اینکه وضعیت غالب اتمسفر کره زمین چگونه باشد، این قرمزی می‌تواند روشن‌تر یا تیره‌تر باشد.
سمتی از ماه که به سوی مرکز سایه‌ی زمین است تیره‌تر از سمت مقابلش است. در این عکس قسمت بالای قرص ماه در این وضعیت است و قسمت پایین قرص آن که روشن‌تر است به لبه‌ی سایه‌ی زمین نزدیکتر است.
بسیاری از عکس‌هایی که در رسانه‌های اجتماعی منتشر شده‌اند، با ویرایش عکس رنگ ماه را به صورت اغراق‌آمیزی خونین نشان می‌دهند.
ماه خونین چیست؟
به علت همین قرمزی خون‌مانندی که ماه در گرفت کامل به دست می‌آورد، چند سالی است در بین عموم مردم متداول شده به آن ماه خونین می‌گویند. این واژه‌ی خونین نه ارتباطی به خونریزی و جنگ‌ها بر کره‌ی زمین دارد و نه ارتباط به خود ماه. چرا که از زمانی که انسان‌ها در طول تاریخ صدها هزار ساله‌شان به ماه کاملا گرفته نگاه کرده‌اند آن‌را سرخ (و با کمی چاشنی هیجان عامیانه) خونین دیده‌اند.
بنابراین خونین بودن این ماه‌گرفتگی ارتباطی به ایران ندارد بلکه در همه جای دنیا به همین صورت دیده می‌شود. ماه خونین فقط یک اصطلاح عامیانه‌ی جدید است.
البته یک ماه خونین دیگر هم وجود دارد که در فهرست ماه‌های تقویم کشاورزان آمریکا تعریف می‌شود (ماه کاملی که در اکتبر باشد).
بهتر است به آنچه که برخی کاربران در رسانه‌های اجتماعی به ماه خونین این خسوف، گفته‌اند اعتنایی نکنم. ایشان هدف‌شان ایجاد هیجان کاذب و جذب مخاطب و لایک است.
زمان‌بندی مراحل هفتگانه‌ی این ماه‌گرفت
زمان‌بندی مراحل خسوف 16 شهریور به وقت ایران به صورت زیر است. این زمان‌بندی برای همه‌ی شهرهای ایران یکسان است.
- آغاز گرفت نیم‌سایه‌ای: 18:58
- شروع گرفت جزئی: 19:57
- شروع گرفت کامل: 21:01
- اوج گرفت: 21:42
- پایان گرفت کامل: 22:23
- پایان گرفت جزئی: 23:26
- پایان گرفت نیم‌سایه‌ای: 25 دقیقه‌ی بامداد دوشنبه.
اگر در کشوری غیر از ایران ساکن هستید برای دریافت زمان بندی دقیق به سایت Time and Date بروید (اینجا را لمس کنید) و با انتخاب شهر خود، مشخصات را ببینید.
عکس بالا مسیر حرکت ماه در آسمان را (پیکان نارنجی) به همراه زمان‌بندی‌ها نشان می‌دهد. دقت کنید که زمان‌ها براساس زمان جهانی (گرینویچ) است. با توجه اختلاف ساعت هر نقطه از کره زمین با ساعت گرینویچ می‌توان تبدیل لازم را انجام داد.
این ماه‌گرفت از چه کشورهایی دیده می‌شود؟
نقشه‌ی رؤیت‌پذیری این گرفت (عکس بالا) نشان می‌دهد این ماه‌گرفت از هر کشور به چه صورتی می‌توان دید. کشورهایی که در ناحیه‌ی تیره‌ی مرکزی قرار دارند می‌توانند همه‌ی مراحل گرفت را ببینند. کشورهایی که در سمت راست این ناحیه هستند پله‌پله مراحل 2 به بعد را نمی‌توانند ببینند. و کشورهایی که در سمت چپ آن هستند به صورت عکس، پله‌پله از دیدن مراحل 1 تا 6 محروم می‌شوند. بر این اساس ساکنین قاره‌ی آمریکا هیچ بخشی از این گرفت را نخواهند دید. در عوض آسیای مرکزی، بخش کوچکی از شرق آفریقا و نیمی از استرالیا به همراه نیمی از قطب جنوب می‌توانند تمام مراحل گرفت ماه را ببینند.
بر نکته‌ی بالا از این بابت تأکید می‌کنم که دست فریبکارانی که در رسانه‌های اجتماعی گفته‌اند این ماه‌گرفت برای ایران اهمیت خاص و ویژه دارد؛ رو شود. میزان اهمیت آن برای همه‌ی کشورهایی که در ناحیه‌ی تیره‌ی مرکزی قرار دارند یکسان است.
چگونه این ماه‌گرفتگی را رصد کنیم؟
دیدن و لذت بردن از ماه‌گرفت نیاز به ابزار خاصی ندارد. با چشم‌های عادی خودمان می‌توانیم آن‌را ببینیم. اما اگر دوربین دوچشمی (شکاری) یا تلسکوپ در دسترس باشد، حتما دیدن آن لذت و هیجان بیشتری خواهد داشت. برای کسانی که تلسکوپ دارند، مشاهده و دقت در شروع و پایان مراحل مختلف می‌تواند جذابیت بیشتری داشته باشد. به خصوص زمانی که اولین لبه‌ی ماه به سایه وارد می‌شود یا خارج می‌شود.
دیدن آن از هر مکانی جذاب است. چه در طبیعت و به دور از آلودگی نوری شهرها و چه در دل شهرهای بزرگ. به ویژه اینکه اگر اهل عکاسی باشیم، در ترکیب ماه گرفته با سوژه‌های شهری می‌توان عکس‌های خوبی از آن ثبت کرد.
اگر در مکانی به دور از آلودگی نوری باشیم، در مدتی که ماه‌گرفت کامل می‌شود می‌توان ستاره‌های آسمان را بیشتر و بهتر مشاهده کرد.
آیا نگاه کردن به ماه‌گرفتگی خطرناک است؟
خیر. دیدن ماه‌گرفت هیچ خطری نه برای چشم و تن انسان دارد و نه برای روح و روان آن. آن چیزی که خطرناک است، القائات ذهنی نادرست و خلاف منطق؛ و روی آوردن به خرافات است. این‌هاست که کشنده‌ی فهم و درک انسانی هستند.
آن خورشیدگرفتگی است که دیدنش خطرناک است، آن هم به این علت که تا زمانی که خورشید کاملا (100%) نگرفته باشد هنوز نور شدیدش موجب آسیب به چشم می‌شود. اما در ماه‌گرفتگی هیچ خطری متوجه چشم انسان نیست.
مراقب محتواهای زهرآگین باشیم
همانطور که در چند جای مطلب اشاره شد باید حواسمان به مطالب نادرست و فریبکارانه‌ای که در رسانه‌های اجتماعی بابت این ماه‌گرفتگی منتشر شده است، باشد. چکیده‌اش اینکه:
پدیده‌ای کاملا طبیعی اتفاق می‌افتد. ماه وارد سایه‌ی زمین می‌شود. رنگ آن به قرمز تیره یا روشن در خواهد آمد که علتش پدیده‌ی ساده‌ای طبیعی است. ساکنین نیمی از کره‌ی زمین هم آن‌را می‌بینند. در همه‌ی ماه‌گرفت‌ها هم وضع به همین صورت است.
پس حواسمان باشد که این ماه‌گرفت نه منحصربه‌فرد و نادر است و نه بر ایرانیان اثر خاصی دارد. این گرفتِ ماه هم مثل همیشه هیچ ارتباطی به اتفاقات بین مردم کشورها و ملت‌ها ندارد. نه طلسمی در آن است و نه جادویی. نه قدرت ویرانگری دارد و نه سازندگی. نه موجب خونریزی می‌شود و نه جنگ. نه انرژی منفی دارد و نه مثبت آن‌را. همه‌ی این اتفاقات که برشمردیم از درون نهاد بشریت است که سرچشمه می‌گیرند.
ماه‌گرفتگی پدیده‌ای است که انسان‌ها از صدها‌هزار سال پیش تاکنون آن‌را دیده‌اند و به همین صورتی هم که ما میبینیم دیده‌اند. اکنون که چند قرن است جزئیات آن با وضوح بیشتر برایمان مشخص شده‌است شایسته نیست اجازه دهیم دوباره خرافات و نا‌آگاهی‌ها بر دانش و شعور و آگاهی‌مان چیره شود. بلکه بایسته است در مقابل خرافه‌افکنی و جهل‌پراکنی‌ای که در رسانه‌های اجتماعی توسط برخی (چه هدفمند، چه جاهلانه و چه از روی طمع جذب مخاطب) انجام می‌شود، بایستیم. تا تلاش فریبکارانه یا جاهلانه‌ی آن‌ها بی‌نتیجه ماند.
آیا این ماه‌گرفتگی نشانه‌ای از بروز جنگ است؟
خیر. اگر چنین بود، حداقل خود من که تا این لحظه بیش از ده ماه‌گرفتگی در طول عمرم اتفاق افتاده است باید به همین تعداد جنگ را دیده باشم. که نبوده است. جنگ‌ها براثر سلطه‌طلبی برخی حکمرانان است که ایجاد می‌شود و ارتباطی هم به ماه و خورشید ندارد. از رشد و گسترش خرافات پرهیز کنیم.
نویسنده: محمد همایونی
جمعه 14 شهریور 1404
