پیچش کهکشانی
عکس نجومی هفته ـ 0005
با کلیک (لمس) روی تصویر بالا می‌توانید در اندازه اصلی آن‌را مشاهده یا دانلود کنید.
پانصد و هفتاد میلیون سال نوری دورتر. آن‌قدر دور که نورشان پانصد و هفتاد میلیون سال در راه است تا به ما برسد. خیلی دور است، خیلی. این‌جا برای ما زمینیان جایی است بسیار دوردست. اما برای کیهانیان، نه؛ همین نزدیکی‌هاست!
دو کهکشان در حال برخورد با هم هستند، هر دو مارپیچی. یکی کاملا رو به ما و دیگری از لبه به سوی ماست. بازوهایشان و پیچش آن‌ها را به وضوح به ما نشان داده‌اند. می‌بینید که آن بالایی چه خمیدگی دلربایی یافته است. انگار که می‌خواهد فدایی پایینی شود. دور آن دارد می‌گردد. اما در عالم کهکشان‌ها بیشتر این فدا شدن‌ها دو جانبه است. هر دو برای دیگری فدا می‌شوند تا در نهایت کهکشان جدید از این فداکاری دو جانبه برخیزد. این‌جاست که جمع یک با یک می‌شود یک. اما یکی که بسیار بزرگتر، عظیم‌تر و چه بسا باشکوه‌تر است.
کهکشان پیچ خورده‌ی بالایی را نام NGC 6040 گذاشته‌اند. اولین بار اخترشناس فرانسوی به نام استفان به سال 1870م کشف آن‌را اعلام کرد. بعدها برای همدم دایره‌ای‌اش نام گذاشتند: PGC 56942 . و در نهایت اخترشناسی معروف به نام هالتون آرپ این ترکیب دلربا را به سال 1966م در ردیف 122 فهرست خودش جای داد. از آن زمان معروف شده‌اند به Arp 122 . باید سر فرصت و در مطلبی مفصل با هر یک از این ستاره‌شناس‌ها آشنا شویم.
پیچش کهکشانی در Arp 122
این عکس توسط تلسکوپ فضایی هابل در دی‌ماه 1402 منتشر شده است. دو کهکشان برخوردی Arp 122 که به زیبایی توسط هابل در این کادر به تصویر کشیده شده‌اند، عضو کوچکی از خوشه کهکشانی جاثی (هرکول) هستند. خوشه‌ای با بیش از 200 کهکشان که در فاصله بیش از 500 میلیون سال نوری از ما در صورت فلکی جاثی دیده می‌شود. بیشتر کهکشان‌های این خوشه از نوع مارپیچی هستند و تعداد زیادی برخوردهای کهکشانی همچون Arp 122 را در خود جای داده است.
Credit: ESA/Hubble & NASA
بزرگترین عضو خوشه کهکشانی جاثی با نام NGC 6041 شناخته می‌شود که بخش کوچکی از آن در گوشه پایین سمت چپ این عکس خودنمایی می‌کند. کهکشانی است عظیم و بیضوی.
اگر توجه کنیم که هر کدام از این دو کهکشان مارپیچی، کهکشان‌هایی هستند همچون راه‌شیری خودمان با میلیاردها ستاره و میلیاردها منظومه‌ی سیاره‌ای و بی‌شمار سحابی و خوشه ستاره‌ای، آن وقت شکوه و عظمت این صحنه برایمان برجسته‌تر خواهد شد.
هنگامی که دو کهکشان به این صورت به هم می‌رسند تا یک برخورد کهکشانی را آغاز کنند، دگرگونی‌های بزرگی برای اجزایشان رقم خواهد خورد. ستاره‌های همه جابه‌جا می‌شوند، سحابی‌هایشان تغییر شکل می‌دهند. خوشه‌های ستاره‌ای دگرگون می‌شوند. منظومه‌های سیاره‌ای پیرامون ستاره‌ها، که میلیاردها هم هستند، به هم می‌ریزند. و ابرهای عظیم مولکولی و غباری آن‌چنان آشفته می‌شوند که جریان‌های عظیم ستاره‌زایی را در خود آغاز خواهند کرد.
برخوردهای کهکشانی از نظر زمانی خیلی کند اتفاق می‌افتند. زیرا کهکشان‌ها بسیار بزرگ هستند. شاید برخورد این دو کهکشان صدها میلیون سال طول کشد تا در نهایت این دو کهکشان بیقرار به آرامش برسند. آن وقت است که کهکشانی جدید و بزرگتر، از جمع آن دو برخواهد خاست. اما فرزند این دو کهکشان دیگر مارپیچی نخواهد بود. به احتمال زیاد کهکشانی بیضوی یا کروی خواهد شد. حیف که ما از دیدن این جریان پرپیچش کهکشانی محروم‌ایم و فرزند ایشان را نخواهیم دید. اگر انسان‌هایی در چند صد میلیون سال دیگر بر این کره خاکی ساکن باشند، او را خواهند دید.
در تصویر اصلی که کادر بسیار کوچکی از خوشه کهکشانی جاثی است، علاوه بر دو کهکشان برخوردی‌مان و تعدادی از اعضای این خوشه، می‌توانیم انبوهی از کهکشان‌های دور دست را ببینیم. برخی‌شان که به رنگ‌های قرمز دیده می‌شوند، از همه دورترند (عکس پایین). اما همین که بدانیم این کهکشان‌های پس‌زمینه چندین برابر از Arp 122 دورتر از ما هستند، شکوه و اعجاب این کادر برایمان دو چندان خواهد شد.
عکس زیر که توسط تلسکوپ VST (تلسکوپ میدان دید باز رصدخانه پارانال) ثبت شده خوشه کهکشانی جاثی (هرکول) را نشان می‌دهد. پیچش زیبای کهکشانی در Arp 122 را می‌توانیم در پایین مرکز کادر متمایل به چپ ببینیم. با کلیک (لمس) عکس می‌توانید اصل عکس را در اندازه بزرگ مشاهده یا دانلود کنید.
منبع: esahubble.org
نویسنده: محمد همایونی
بسوزاند آتش آنچه ایران و قلب‌های مردمش را می‌سوزاند.
چهارشنبه‌سوری 1403 پرنور باد.
