رادیو ستاره‌شناس 2 ـ گنجینه‌ای در آتشدان
این عکس خیال انگیز از ستارگان جدید جزئیات زیادی را از قسمت کوچکی از یک سحابی در صورت فلکی جنوبی آتشدان به ما نشان می‌دهد. مکانی که همچون جعبه‌ای از جواهرات آسمانی در حال درخشش است.
این عکس که توسط دوربین امگا مستقر در تلسکوپ نقشه‌بردار VLT (به نام VST) در رصدخانه پارانال گرفته شده است، بخشی از گروه ستاره‌ای OB1 را در صورت فلکی آتشدان نشان می‌دهد. در مرکز عکس خوشه ستاره‌ای جوان NGC6193 را مشاهده می‌کنیم و در سمت راست آن سحابی نشری NGC6188 را می‌بینیم که درخشش زیبای آن ناشی از یونیزه شدن اتم‌هایش به وسیله تابش ستارگان درخشان مجاورش است.
فایل صوتی این مقاله را از رادیو ستاره شناس گوش کنید:
این نمای زیبا و رویایی در صورت فلکی آتشدان، همچون عکسی است از یک گنجینه جواهرات آسمانی در این صورت فلکی جنوبی. خوشه‌های ستاره‌ای، سحابی نشری و نواحی فعالِ تشکیل ستاره‌ای؛ فقط قسمتی از زیبایی‌های مشاهده شده در این قسمت آسمان هستند که در فاصله ۴۰۰۰ سال نوری از زمین قرار گرفته‌اند. این تصویر بسیار زیبا، دقیق‌ترین عکسی است که تاکنون از این ناحیه از آسمان توسط تلسکوپ نقشه بردار VLT در رصدخانه جنوبی اروپا واقع در شیلی گرفته شده است.
در مرکز این عکس، خوشه باز NGC6193 قرار دارد که ترکیبی است از حدود ۳۰ستاره جوان که قلب گروه ستاره‌ای OB1 آتشدان را تشکیل می‌دهد. آن دو ستاره بسیار درخشان، ستارگان غول بسیار داغی هستند که با هم، منبع نور و درخشش سحابی نشری کناری را یعنی NGC6188 را فراهم می‌کنند؛ سحابی‌ای که در سمت راست خودنمایی میکند.
گروه ستاره‌ای نام‌برده، مجموعه بزرگی از ستارگان جوانی هستند که تازه شکل گرفته‌اند ولی هنوز از جایگاه تشکیل خود جدا نشده و فاصله زیادی هم از یکدیگر ندارند. گروه‌های ستاره‌ای OB شامل تعداد زیادی ستارگان جوان، داغ و آبی-سفیدی هستند که در حدود ۱۰۰٫۰۰۰ مرتبه درخشان‌تر از خورشید می‌باشند و جرم‌هایی بین ۱۰ تا ۵۰ برابر سنگین‌تر از خورشید دارند.
NGC6188 را سحابی لبه (Rim) هم نام برده‌اند. این سحابی دیوار برجسته‌ای از ابرهای تاریک و روشن است که مرزی بین منطقه فعالِ ستاره‌زایی در ابر مولکولی RCW108 را با دیگر قسمت‌های گروه OB ایجاد کرده است. فضای پیرامون RCW108 سرشار از هیدروژن است. هیدورژن ماده اصلی تشکیل ستارگان است و به چنین مناطقی در کهکشان، نواحی HII گفته می‌شوند.
با توجه به جوان و داغ بودن ستارگان خوشه NGC6193 به نظر می‌رسد که تابش‌های فرابنفش و بادهای ستاره‌ای پرانرژی این ستارگان، باعث ایجاد نسل بعدی از تشکیل ستارگان در ابرهای گاز و غبار اطراف آن می‌شود. این تابش‌های پرانرژی باعث می‌شوند که قطعاتی از ابرها جداشده، برروی خود فروریخته، دمایشان بالا رفته، و آرام آرام ستارگان جدیدی را ایجاد کنند.
فیلم زیبایی از موقعیت این مجموعه در آسمان و عکس‌های با جزئیات زیاد آن را دانلود کنید:
همزمان با ایجاد ستارگان جدید، بادهای ستاره‌ای و تابش‌های قوی‌ای که از ستارگان پیشین و حتی انفجارات ابرنواختری در مجاورت این ابرهای حامل ستارگان نوزاد ایجاد می‌شوند، باعث تحلیل ابرها شده و باعث می‌شود که چنین مناطق تشکیل ستاره‌ای HII عمر کوتاهی در حد چند میلیون سال داشته باشند. در این حال فرآیند تشکیل ستاره یک روند ناکارآمد خواهد شد، زیرا فقط ۱۰ درصد از ماده موجود، در ستاره‌سازی به کار می‌رود و مابقی به فضای بین ستاره‌ای جارو می‌شود.
سحابی لبه همچنین علائمی نشان می‌دهد که در مراحل آغازین تشکیل «ستون سازی» است. یعنی در آینده به سحابی بسیار معروف «عقاب» (M16) تبدیل می‌شود، مکانی بسیار غنی از ستاره‌زایی که در خود «ستون‌های آفرینش» و «سحابی دوکی» (قسمتی از NGC2264) را جای داده است.
این تصویر جذاب و دیدنی، در واقع حاصل ترکیب بیش از ۵۰۰ عکس جداگانه‌ای است که در چهار فیلتر رنگی مختلف توسط تلسکوپ نقشه‌بردار VLT گرفته شده است. مجموع زمانی که برای آن نوردهی شده بیش از ۵۶ ساعت بوده و در نهایت این تصویر، دقیق‌ترین تصویری است که با این جزئیات از این ناحیه از آسمان در اختیار ما قرار گرفته است.
منبع: www.eso.org
تهیه و تنظیم: محمد همایونی
28 دی 1395
