کشف ۲۰ قمر جدید برای سیاره زحل
اتحادیه جهانی نجوم روز دوشنبه ۱۵ مهر ۱۳۹۸ خبر کشف ۲۰ قمر جدید برای زحل را اعلام کرد. این کشف توسط گروهی سه نفره به سرپرستی اسکات شِپرد از موسسه علوم کارنِگی و با استفاده از اطلاعات به دست آمده از تلسکوپ سوبارو انجام شده است.
با این حساب تعداد قمرهای زحل به ۸۲ رسیده و گوی سبقت را از مشتری ربود که سال گذشته تعداد قمرهایش به ۷۹ رسیده بود. جالب این‌که همین اسکات شپرد در سال گذشته ۱۲ قمر جدیدِ مشتری را کشف کرده بود.
همانند قمرهای جدیدی که برای مشتری کشف شده بود، اندازه این قمرهای زحل هم کوچک و در حدود ۵ کیلومتر است. و باز همانند همان قمرهای جدید مشتری، گروهی از این قمرها در جهت مخالفِ دیگر قمرها به دور سیاره در حال گردش هستند.
سه تای آن‌ها هم جهت با چرخش سیاره به دور زحل می گردند، اما هفده تای دیگر در جهت عکس می‌گردند. تازه مدار دوتا از آن سه تا هم با زاویه زیادی نسبت به صفحه مداری دیگر قمرهای زحل قرار گرفته است. همین دو قمر، به سیاره نزدیکتر هستند و هر دو سال یک بار به دور سیاره می‌گردند. اما ۱۸ قمر دیگر در فاصله دورتری هستند و دوره تناوب گردش آن‌ها به دور زحل سه سال است.
به نظر می‌رسد قمرهای بیرونی زحل براساس زاویه انحراف مدارشان نسبت به سیاره، در سه گروه مختلف قرار گرفته‌اند. از این ۲۰ قمر جدید، دوتای نزدیک‌تری که قبلا هم صحبتشان شد، دقیقا در گروهی قرار می‌گیرند که زاویه انحراف ۴۶ درجه دارند و به نام «گروه اینیوت» Inuit group نامگذاری شده‌اند. احتمال دارد این دو قمر قبلا تشکیل یک قمر بزرگتر را داده بودند که در زمان‌های خیلی دور دو تکه شده است.
آن ۱۷ قمر جدیدی که در جهت عکس به دور زحل می‌گردند، زاویه انحراف مشابهی با دیگر قمرهای معکوس گردِ سیاره که قبلا کشف شده‌اند، دارند. به همین صورت می‌توان احتمال داد که این‌ها نیز از خرد شدن یک قمر بزرگتر و در فاصله دورتر ایجاد شده‌اند. این گروه قمرها را «گروه نورس» Norse group می‌گویند.
همین ویژگی‌های جالب برای این قمرهای تازه کشف شده است که اهمیت آن‌ها را در مطالعه شرایط اولیه‌ای که موجب تشکیل این قمرها در اطراف این سیاره‌ها شده است، مشخص میکند. به عنوان مثال یک فرضیه این است که این قمرهای کوچک در اثر برخورد قمر بزرگی که در دورانِ اولیه شکل‌گیری سیاره تشکیل شده بوده، و در زمانی پس از آن با قمر یا جرمی دیگر برخورد کرده و متلاشی شده است؛ به وجود آمده‌اند. و از این جهت هم هست که همگی هم‌جهت با هم به دور سیاره در گردشند.
در هر حال تا رسیدن به نظریه‌ای قابل قبول، راه زیادی برای مطالعه و پژوهش مانده است، و همین پژوهش‌هاست که دانش ما را از تاریخچه شکل‌گیری سیارات کامل‌تر و دقیق‌تر میکند.
تهیه و تنظیم: محمد همایونی
