سحابی رتیل درخشان ترین سحابی
سحابی رتیل درخشان‌ترین و فعال‌ترین سحابی
سحابی رتیل ـ امتیاز تصویر: eso.org
سحابی رتیل یکی از تماشایی‌ترین اجرامی است که از فاصله ۱۶۰٫۰۰۰ سال نوری همچون گوهر درخشانی در ابر ماژلانی بزرگ خودنمایی میکند. ابر ماژلانی بزرگ یکی از کهکشان‌های کوچکی است که به دور راه شیری در گردش است و در آسمان نیمکره جنوبی زمین مشاهده می‌شود.
تلسکوپ نقشه بردار VLT در رصدخانه جنوبی اروپا واقع در پارانال شیلی، این عکس را با این جزئیات گرانبهایش از این منطقه سرشار از اجرام ارزشمند تهیه کرده است. در این تصویر، چشم اندازی کیهانی را می‌بینیم که شامل خوشه‌های ستاره‌ای، ابرهای درخشانِ گازی و باقی‌مانده‌های پراکنده‌ای از انفجارهای اَبَرنواختری است. این تابلوی زیبا، دقیق‌ترین تصویری است که تاکنون از این ناحیه آسمان گرفته شده است.
اخترشناسان با به کارگیری توانایی و قابلیت‌های تلسکوپ نقشه بردار VLT که به اختصار VST نامیده می‌شود، توانسته‌اند چنین تصویر جدید و دقیقی را از سحابی رتیل و سحابی‌ها و خوشه‌های اطراف آن تهیه کنند. سحابی رتیل که به نام ۳۰-ماهی طلایی هم شناخته می‌شود، فعال‌ترین ناحیه ستاره ساز در کل کهکشان‌های گروه محلی میباشد.
سحابی رتیل که در بالای این تصویر می‌درخشد و پهنه‌ای بیش از ۱۰۰۰ سال نوری را در برگرفته است؛ در صورت فلکی ماهی طلایی در نیمکره جنوبی آسمان قرار دارد. این سحابی خیره کننده قسمتی از ابر ماژلانی بزرگ است که کهکشانی کوتوله با ۱۴٫۰۰۰ سال نوری پهناست. ابر ماژلانی بزرگ یکی از نزدیک‌ترین کهکشان‌ها به راه شیری است وآن را می‌توان به راحتی با چشم در صورت فلکی ماهی طلایی دید. (البته نه از ایران!)
سحابی رتیل ـ امتیاز تصویر: eso.org
همسایه‌های سحابی رتیل
در هسته مرکزی سحابی رتیل، خوشه ستاره‌ای جوان و عظیم NGC 2070 قرار دارد که ناحیه‌ایست ستاره ساز و در مرکز خود گروهی از ستارگان به نام R136 را دارد. این گروه R136 شامل تعداد زیادی از سنگین‌ترین و درخشان‌ترین ستاره‌های شناخته شده است؛ در واقع سنگین‌ترین و درخشان‌ترین ستاره‌های شناخته شده تاکنون در این قسمت قرار دارند. در سال ۱۷۵۱م بود که برای اولین بار تابش فروزان سحابی رتیل توسط اخترشناسی فرانسوی به نام نیکولاس لوئیس ثبت شد.
خوشه ستاره‌ای دیگری که در این سحابی واقع شده و عمری بیشتر دارد Hodge301 (هاج۳۰۱) است. به نظر می‌رسد حداقل ۴۰ ستاره در آن انفجار ابرنواختری را پشت سر گذاشته‌اند؛ همین انفجارها باعث شده گازها بدین نحو در سرتاسر این ناحیه پخش شوند. SNR N157B نمونه‌ای از اَبَرحباب‌های به جامانده از انفجارهای ابرنواختری است که خوشه ستاره‌ای NGC 2060 را محصور کرده است. این خوشه ستاره‌ای اولین بار توسط جان هرشل اخترشناس انگلیسی در سال ۱۸۳۶م به وسیله یک تلسکوپ بازتابی ۱۸٫۶ اینچی در آفریقای جنوبی مشاهده شد. در حاشیه پایین و راست سحابی رتیل می‌توان موقعیت ابرنواختر معروف SN 1987A را مشاهده کرد، تنها ابرنواختری که تاکنون توانسته‌ایم جزئیات آن را از فاصله نزدیک در این چند دهه زیر نظر بگیریم.
اگر به سمت چپ سحابی رتیل نگاه کنیم، خوشه ستاره‌ای درخشان NGC 2100 دیده می‌شود که تجمعی از ستاره‌های آبی درخشانی است که توسط ستاره‌های قرمز احاطه شده‌اند. این خوشه توسط جیمز دانلوپ در سال ۱۸۲۶م و با یک تلسکوپ ۹ اینچ بازتابی دست‌ساز کشف شد.
در مرکز این تصویر خوشه ستاره‌ای و سحابی تابشی NGC 2074 قرار دارد که یکی دیگر از نواحی تشکیل ستارگان سنگین است که توسط جان هرشل کشف شدند. اگر با دقت در این قسمت نگاه کنید، ساختار غبارآلودی را می‌بینید که شبیه اسب آبی است و از این رو به «اسب آبی ابر ماژلانی بزرگ» معروف شده است. طول این ستون غول پیکر غبار، حدود ۲۰ سال است، یعنی نزدیک به پنج برابرِ فاصله خورشید تا نزدیک‌ترین ستاره که آلفای قنطورس باشد. البته چنین ساختارهایی طی چند میلیون سال آینده از نظرها محو می‌شوند؛ زیرا همزمان با تشکیل ستاره‌های جدید و درخشان در این سحابی و خوشه، نور و بادهای ستاره‌ای قوی آن‌ها باعث از بین رفتن این ستون‌های غبار می‌شوند.
دوربین استثنایی
تماشای این عکس فوق العاده را مدیون دوربین خاصی هستیم که بر تلسکوپ VST نصب شده است. این دوربین که با قدرت تفکیک ۲۵۶ مگاپیکسل از آسمان تصویربرداری میکند اُمگاکم OmegaCAM نام دارد. تصویر اخیر را امگاکم از طریق چهار فیلتر رنگی مختلف گرفته است؛ از جمله فیلتری که برای جداسازی تابش‌های قرمز رنگ هیدروژن‌های یونیزه شده طراحی شده است.
منبع: eso.org
تهیه و تنظیم: محمد همایونی
