کاوش‌های باستان شناسی هابل در مرکز راه شیری

این مقاله مربوط به خبری است که در دی‌ماه ۱۳۹۶ در مورد وضعیت ستارگان در مرکز راه شیری انتشار یافت و باعث شد دید اخترشناسان در مورد مرکز راه شیری تغییر کند.

خانه سالمندان راه شیری!

هر ستاره‌ای، داستان مخصوصِ خود را برای ما به همراه دارد و مطالعه ستارگان نه تنها اطلاعات زیادی را در مورد ترکیبات و عمر آن‌ها به ما می‌دهد، بلکه نشانه‌هایی هم از مکان شکل‌گیری آن در اختیار ما می‌گذارد.

از این‌رو ستارگانی که در قدیمی‌ترین ساختار کهکشان، یعنی برآمدگی مرکزی آن ساکن هستند، بینش و آگاهی خوبی را از اسرار سر به مُهر تحول کهکشانِ فرفره مانند ما در میلیاردها سال قبل آشکار می‌کنند. کهکشانی که همچون قرصی دایره شکل، بامرکزی برآمده در وسط آن حدود ۱۳ میلیارد سال است در این عالم خودنمایی می‌کند.

برای سالیانی طولانی، باور اخترشناسان بر این بود که برآمدگی مرکزی راه شیری، مکانی است آرام که سرشار از ستارگان کهنسالی است که قدیمی‌ترین ساکنان کهکشان هستند: آرام همچون خانه سالمندانِ کهکشانی!

اما بررسی‌های جدیدی که از حدود ۱۰٫۰۰۰ ستاره معمولیِ خورشید مانند در این قسمت مرکزی راه شیری انجام گرفته است؛ نشان می‌دهند که برخلاف تصور قبلی، برآمدگی مرکزی کهکشان محیطی است پویا و مملوّ از ستارگانی با عمرهای مختلف که با سرعت‌های متفاوت در آن‌جا در تکاپو هستند، چیزی شبیه به مسافرانِ سرگردان در یک فرودگاه شلوغ!

حضور ستارگانی جدید

پژوهشگران متوجه شدند که حرکت این ستارگان با توجه به ترکیبات شیمیایی آن‌ها، متفاوت است. بر این اساس ستارگان این منطقه به دو دسته تقسیم شده‌اند:

۱- ستارگان کهنسالی که عناصر سنگین‌تر از هلیوم در خود ندارند و عمدتا از هیدروژن و هلیوم تشکیل شده‌اند.

۲- ستارگان خورشید مانندی که کم سن و سال‌تر از گروه اول هستند و مقدار‌ زیادی از عناصر سنگین را در خود دارند.

با توجه به این تقسیم بندی، نحوه حرکت آن‌ها در این پژوهش جدید بدین صورت مشاهده شده است که ستارگانِ غنی از عناصر سنگین (دسته دوم) اختلال کمتری در حرکتشان دارند و سریع‌تر از ستارگانِ کهنسالی که فاقد عناصر سنگین هستند (دسته اول) به دور مرکز کهکشان در گردشند.

این نتیجه‌گیری، برخواسته از اطلاعات ذخیره شده‌ی باارزشی است که در ۹ سال اخیر توسط تلسکوپ فضایی هابل جمع آوری شده است. در تصویر اول می‌توانیم محل و پهنه‌ی مکانی را که در امتداد مرکز راه شیری توسط هابل کاوش شده است را در صورت فلکی قوس مشاهده کنیم. آن تصویر دقیق از ستارگان بی‌شمار هم ترکیبی از عکس‌های گرفته شده در طول موج‌های فروسرخ نزدیک و نور مرئی است که توسط دوربین میدان دید باز ۳  تلسکوپ فضایی هابل گرفته شده است.

[av_button label=’دانلود عکس اصلی’ link=’manually,https://setareshenas.com/wp-content/uploads/2018/01/STSCI-H.jpg’ link_target=” size=’large’ position=’center’ label_display=” icon_select=’yes’ icon=’ue82d’ font=’entypo-fontello’ color=’theme-color’ custom_bg=’#444444′ custom_font=’#ffffff’ av_uid=’av-2drrwa’ admin_preview_bg=”]

اطلاعات به کاربرده شده در این پژوهش بخشی از دو پروژه نقشه برداری هابل هستند: ۱- برنامه پویش گنجینه مرکزی کهشکان و ۲- جستجوی سیارات فراخورشیدی از دریچه قوس، که در ۹ سال گذشته جمع‌آوری و بایگانی شده‌اند. البته برای تشخیص دقیق‌تر ترکیبات شیمیایی این ستارگان از تلسکوپ‌های بسیار بزرگ رصدخانه VLT که متعلق به اروپاست و در کشور شیلی قرار دارد، کمک گرفته شده است.

منشأ این ستارگان کجاست؟

چیزی که در این پژوهش مورد توجه است منشأ این ستارگان غنی از عناصر سنگین است که با سرعت‌هایی حدود ۲ برابر سرعت ستارگان قدیمی و ابتدایی کهکشان در بین آن‌ها حرکت می‌کنند. بر اساس مدل‌های قبلیِ شکل‌گیری کهکشان، قسمت برآمده‌ی مرکزی در زمان‌های ابتدایی تشکیل کهکشان شکل گرفته است و از این رو باید ستارگانی یکدست و کهنسال با سرعت‌های تقریبا یکسان داشته باشد. اما حضور این تعداد از ستارگان نسبتا جوان‌تر که با ترکیبات غنی از عناصر سنگین خود حکایت از این می‌کنند که ستارگانِ نسل‌های بعدی هستند؛ این احتمال را ایجاد می‌کند که منشأ آن‌ها جایی غیر از مرکز کهکشان بوده است. یک احتمال این است که منشأ این ستارگان خورشید مانند، کهکشان‌های کوچک‌تری است که  در زمان‌های قبل توسط راه شیری بلعیده شده‌اند و ستارگانش وارد بخش مرکزی راه شیری شده است.

آن‌چه مسلم است این‌که کاوش‌های جدید، آن نظریه ساده و قدیمی را در مورد منشأ ستارگان برآمدگی کهکشان راه شیری به چالش جدی می‌کشاند.

تهیه و تنظیم:محمد همایونی

منبع: hubblesite.org