نتایج رصدی این هلال در غروب روز یکشنبه 11 اردیبهشت 1401

به علت وجود آب و هوایی ناپایدار، به خصوص آن‌که بیش از نیمی از کشور ایران با ابر و بارندگی همراه بود گروه‌های زیادی موفق به انجام رصد نشدند. ظاهرا فقط گروه رؤیت هلال دولت‌آباد ِ اصفهان موفق به شکار این هلال شد. این گروه به سرپرستی آقای مهدی رحیمی از یک روز زودتر در رصدگاهی در سیدان فارس مستقر شده تا بتوانند با دقت بالا تجهیزات خود را نصب و تنظیم کنند.
آن‌ها در مرحله اول توانستند ساعتی قبل از غروب خورشید به وسیله تلسکوپ 120 میلی‌متر شکستی از هلال عکسبرداری کنند. سپس بعد از غروب خورشید دو نفر از رصدگران هم توانستند هلال را با دو تلسکوپ موجود مشاهده کنند.

متن زیر نقل قول آقای مهدی رحیمی از بخشی از گزارش ایشان است:
«… از ساعت ۱۷:۴۳ که اولین تصویر از هلال تهیه شد، …
از ساعت ۱۹:۴۰ [پس از غروب خورشید] دو نفر از همراهان گروه که تجربه‌ی بسیار زیاد در امر رویت هلال دارند بطور متناوب از  طریق چشمی تلسکوپ‌های ۸ اینچ دابسونی مدرج شده و ۱۲۰ اپوکروماتیک اسکای واچر اعلام رویت نمودند.
در برخی تصاویر تهیه شده، هلال ماه، بدون پردازش، قابل مشاهده است.
در کل، از رصد صورت پذیرفته بشدت دفاع و آن را کاملاً صحیح و بدون خطا می‌دانم. …»

همانطور که قبلا پیش‌بینی شده بود این هلال در ایران فقط با ابزار مناسب قابل دیدن بود.

بخش نتایج رصدی، صبح روز سه‌شنبه 13 اردیبهشت اضافه شده است.

رویکرد اصلی این مطلب به جنبه رصدی، مشاهداتی و نجومی رؤیت هلال است. در پایان هم برای کسانی که وضعیت عیدفطر را از نظر شرعی و مذهبی خواهان هستند، توضیحات لازم تقدیم می‌شود.

وضعیت رؤیت هلال شوال 1443

برای آن‌که بتوانیم وضعیت رصدی هلال ماه در پایان ماه رمضان و مشخص شدن عید فطر را بررسی کنیم باید به سراغ مشخصات هلال ماه در غروب آخرین روز ماه رمضان برویم.

چند مقدمه:

1- آغاز هر ماه قمری با دیده شدن اولین هلال ماه در شامگاه آخرین روز از ماه قبل مشخص می‌شود.

2- هلال ماه دارای مشخصات (مختصات) رصدی مختلفی است که این مشخصات از هر ماه تا ماه بعد، کاملا متفاوت است.
به عبارتی مختصات هر هلال ماه برای خودش منحصربه‌فرد است. فقط می‌توان بین برخی هلال‌ها مشابهت‌هایی را مشاهده کرد.

3- مختصات هلال در مکان‌های مختلف روی کره زمین متفاوت است. این تفاوت‌ها با جابه‌جایی روی کره زمین به آرامی اتفاق می‌افتد، ولی هنگامی که فاصله مکانی زیاد باشد، با تفاوت‌های قابل توجهی مواجه خواهیم شد.

4- دیده شدن یا نشدن هلال علاوه بر بررسی مختصات هلال، به شرایط جوّی منطقه رصدی هم بستگی دارد.

5- رصد هلال ماه یا به عبارتی جذاب‌تر: شکار هلال ماه از هزاران سال قبل مورد توجه مردم و رصدگران بوده است، هم از نظر جذابیت رصدی و هم برای گاهشماری. اکنون هم وضع به همین صورت است. رصدگران بسیاری در سراسر جهان هستند که صرفا به شکار هلال می‌پردازند و رصدگران زیادی هم هستند که با توجه به اهمیت تعیین دقیق آغاز ماه‌های قمری در دین‌شان با علاقه‌مندی بیشتری به شکار آن می‌پردازند.

6- هرچند که حرکت‌های ماه به دور زمین کاملا منظم و مشخص است، به نحوی که مثل هر جرم آسمانی دیگر به صورت دقیق می‌توانیم مکانش را در هر لحظه روی آسمان پیش‌بینی کنیم، اما شکارکردن هلال ِ شب ِ اول ماه چالش‌های فراوانی دارد که همچنان در سراسر دنیا مورد توجه است.

7- یک هلال ماه ِ مشخص را در نقاط کره زمین با شرایط مختلفی می‌توان مشاهده کرد: در ناحیه‌هایی اصلا دیده نمی‌شود، در ناحیه‌هایی فقط با تلسکوپ قوی، در مناطقی با تلسکوپ و ابزار متوسط یا کوچک، در مناطقی با چشم غیرمسلح به سختی و در ناحیه‌هایی هم به راحتی با چشم غیرمسلح می‌توان آن را مشاهده کرد.

8- نرم‌افزارها یا سایت‌هایی هستند که به راحتی محاسبات لازم برای برون‌آوری مختصات ماه و شرایط رؤیت‌پذیری هلال را انجام می‌دهند. براساس آن‌ها می‌توانیم مشخص کنیم که در نقاط مختلف کره زمین وضعیت دیده شدن یا دیده نشدن هلال به چه صورت خواهد بود.

9- رصدکردن، دیدن یا شکار هلال‌هایی که به راحتی با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شوند، نیاز به مهارت، دقت و ابزار مناسب دارد. حتا بسیاری از مردمی که تجربه رؤیت هلال ماه نداشته‌اند، در پیداکردن هلال‌های ساده هم با مشکل مواجه می‌شوند.

10- پیش‌بینی رؤیت‌پذیری هلال ماه توسط معیارهای متفاوتی که توسط افراد مختلفی ارائه شده است صورت می‌گیرد. مثال: معیار یالوپ، معیار میرسعید، معیار رستمی. معیارها به نام شخص ارائه‌دهنده شناخته می‌شوند.

وضعیت هلال شوال 1443 ه.ق (اردیبهشت 1401 ه.ش)

مقارنه ماه شوال در زمان 59 دقیقه بامداد یکشنبه 11 اردیبهشت 1401 اتفاق می‌افتد. بنابراین امکان دیده شدن هلال در غروب شنبه در هیچ کجای کره زمین وجود ندارد، چون هنوز ماه به مقارنه نرسیده است.

روز یکشنبه 11 اردیبهشت برابر با 29 ماه رمضان، زمان شکار هلال ماه شوال است. امکان رؤیت‌پذیری هلال در غروب این روز را براساس سه معیار ِ میرسعید، مثلثی (رستمی) و یالوپ بررسی می‌کنیم:

معیار میرسعید:

عکس زیر نقشه این معیار را بر روی کره زمین نشان می‌دهد.
رنگ سبز: رؤیت با چشم غیرمسلح، رنگ زرد: رؤیت با ابزار اپتیکی و رنگ قرمز: رؤیت امکان‌پذیر نیست.

فقط آمریکای شمالی و بخشی از آمریکای جنوبی به همراه غرب آفریقا و نواری از غرب اروپا امکان دیدن این هلال را با چشم غیرمسلح دارند.

ایران در منطقه زرد قرار گرفته است. بنابراین در کل ایران برای شکار هلال به ابزار مناسب نیاز است. تازه این را هم درنظر بگیریم که ایران در ناحیه زرد نزدیک به ناحیه قرمز است پس شرایط دیده شدن هلال با ابزار هم در آن کمی مشکل است.

براساس این معیار، هلال ماه در کل کشور ایران با چشم غیرمسلح دیده نخواهد شد و اگر رصدگران ماهر در رصدگاه مناسب مستقر باشند می‌توانند با ابزار نسبتا قوی آن‌را مشاهده کنند.

معیار مثلثی (رستمی):

براساس این معیار هم ایران در ناحیه‌ای قرار دارد که فقط با ابزار و تلسکوپ مناسب می‌توان هلال را مشاهده کرد. این معیار جزئیات بیشتری در خصوص حداقل اندازه ابزار رصدی هم ارائه می‌دهد.

اعداد نشان‌دهنده حداقل قطر دهانه تلسکوپ یا دوربین دوچشمی برای شکار این هلال است.

البته نیاز به مهارت رصدگر، رصدگاه مناسب و شرایط جوّی مناسب همچنان برقرار است.

معیار یالوپ:

نقشه زیر پیش‌بینی رؤیت هلال در شامگاه یکشنبه 11 اردیبهشت را براساس معیار یالوپ نشان می‌دهد.

در این معیار وضعیت رؤیت‌پذیری به چند ناحیه مختلف تقسیم‌بندی می‌شود که با رنگ‌های مختلف این ناحیه‌ها از هم جدا می‌شوند.

ناحیه A سبز پررنگ: به راحتی با چشم غیرمسلح دیده می‌شود.
ناحیه B سبز متوسط: رؤیت با چشم معمولی در شرایط جوّی ایده‌آل.
ناحیه C سبز کم‌رنگ: رؤیت با چشم غیرمسلح پس از یافتن آن با کمک ابزار.
ناحیه D زرد: فقط با دوربین دوچشمی قوی و تلسکوپ دیده می‌شود.
بعد از ناحیه D‌ هلال دیده نمی‌شود.

همانگونه که مشاهده می‌کنیم، با توجه به این معیار فقط آمریکای شمالی و مرکزی و بخشی از آمریکای جنوبی، غرب آفریقا، و بخش کوچکی از اروپای غربی می‌توانند هلال را با چشم غیرمسلح مشاهده کنند. البته ناحیه C تا شرق مدیترانه و بخش غربی عربستان امتداد دارد که می‌تواند امید دیده شدن آن را با چشم غیرمسلح در این مناطق افزون کند.

با این معیار، ایران در مرز رؤیت با ابزار و عدم رؤیت قرار دارد. بخش بزرگی از آسیا هم امکان رؤیت هلال را به طور کلی ندارند. البته دقت دو معیار قبلی نسبت به یالوپ بالاتر است.

نتیجه‌گیری:

هلال ماه‌نو در شامگاه روز یکشنبه 11 اردیبهشت 1401 در هیچ نقطه از ایران و کشورهای همسایه با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شود. برای دیدن آن علاوه بر داشتن تلسکوپ یا دوربین دوچشمی قوی؛ به رصدگاه مناسب، وضعیت جوّی خوب و مهارت بالای رصدگر نیاز است.

در قسمت بزرگی از آسیا و اقیانوسیه، هلال به هیچ‌وجه قابل دیدن (حتا با ابزار) نیست.

هلال با چشم غیرمسلح به طور قطع در آمریکای شمالی، مرکزی و بخش کوچکی از آمریکای جنوبی، غرب آفریقا و بخش‌هایی از غرب اروپا دیده خواهد شد. احتمال این دیدن در مرکز و شرق آفریقا، بخشی از غرب عربستان و بخش کوچکی از جنوب اروپا (برمبنای یالوپ) وجود دارد.

منتظر رسیدن موعد رصد و شکار این هلال بسیار جذاب می‌مانیم و منتظریم تا نتیجه کار رصدگران و شکارچیان هلال را مشاهده کنیم. هرچند گزارش‌های هواشناسی نشان از ابرناکی قسمت‌های مرکزی و شمالی ایران را دارند، ولی امیدواریم نتایج خوب و عکس‌هایی زیبا از این هلال به دست‌مان برسد.

وضعیت عیدفطر 1443 ه.ق.

برای بررسی وضعیت اثبات عید فطر از نظر شرعی با توجه به نظر مراجع مختلف، خلاصه‌ء مقاله‌ای که دوست گرامی‌مان آقای سیدعلی میرسالاری تهیه کرده‌اند، ارائه می‌شود. مطلب کامل ایشان را در قالب فایل PDF از دکمه زیر دانلود و مطالعه فرمایید. در خصوص این قسمت اگر سوالی داشتید می‌توانید با ایشان تماس بگیرید، در فایل PDF شماره تماس‌شان موجود است.

1) اگر در تعیین اول ماه، ضابطه «اشتراک در شب» مبنا قرار گیرد، در این صورت چنان‌چه شهادت عدول از مناطق قابل رؤیت با چشم مسلح [مخصوصا غرب آفریقا، برزیل و آرژانتین] اقامه شود بر رصد هلال، در این فرض برای مقلدین مراجعی همچون: نوری همدانی و فاضل لنکرانی که قائل به چنین مبنایی می‌باشند، روز دوشنبه دوازدهم اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۱، اول ماه شوال سال ۱۴۴۳ ه.ق و عید سعید فطر خواهد بود.

نسبت به مقلدین مراجعی مانند: خوئی، صافی گلپایگانی و میرزا جواد تبریزی و سیدصادق روحانی که قائل به «اشتراک در شب» همراه با لزوم رؤیت هلال با چشم عادی می باشند؛ هم اگر شهادت عدول از مناطق قابل رؤیت با چشم غیرمسلح [در غرب آفریقا شامل: نیجر، مالی و سنگال؛ برزیل و آرژانتین] اقامه شود بر رصد هلال، حتما برای این عزیزان هم روز دوشنبه دوازدهم اردیبهشت، اول ماه شوال و عید سعید فطر خواهد بود.

2) همچنین اگر در تعیین اول ماه، ضابطه «اشتراک در بیش از نیمی از شب همراه با لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» مبنا قرار گیرد، در این صورت نیز چنان‌چه شهادت عدول از مناطق قابل رؤیت [کشورهایی همچون نیجر، مالی و سنگال که در بیش از نیمی از شب (0.51) با تهران اشتراک در شب دارند] اقامه شود بر رصد هلال با چشم عادی در غروب روز یکشنبه یازدهم اردیبهشت، در این فرض برای مقلدین وحید خراسانی که قائل به چنین مبنایی می‌باشد، روز دوشنبه اول شوال خواهد بود. شایان ذکر است اگر هلال ماه در «نیامی» پایتخت کشور آفریقایی نیجر و مناطق شرقی اطراف آن با چشم عادی رؤیت شرعی شود و این مهم ثابت و گزارش گردد؛ در آن صورت چنین گزارشی برای تمام مقلدین وحید خراسانی در هر کجای ایران که ساکن باشند، کافی و اثبات کننده اول ماه و عید فطر خواهد بود.

3) علاوه بر این، اگر «کفایت رؤیت هلال با دوربین و تلسکوپ در مناطق قریب الأفق» ملاک تعیین اول ماه باشد، به دلیل قابل رؤیت بودن هلال با چشم مسلح در بخش‌هایی از جنوب و جنوب غربی ایران‌، در این حالت هم برای مقلدین مراجعی همچون بهجت، محفوظی و خامنه‌ای که قائل به چنین مبنایی هستند، روز دوشنبه دوازدهم اردیبهشت، اول شوال و عید فطر خواهد بود، چنان که تقویم رسمی کشور نیز بر همین اساس تنظیم شده است.

4) و أما اگر در تعیین اول ماه «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی در مناطق قریب الأفق» مبنا قرار داده شود؛ در این صورت چنان که پیش‌تر هم اشاره شد، به دلیل غیرممکن بودن رؤیت هلال با چشم عادی در غروب روز یکشنبه یازدهم اردیبهشت در ایران، عراق و کشورهای حاشیه خلیج فارس، برای بزرگانی همانند: منتظری، مکارم شیرازی، شبیری زنجانی، سبحانی، سیستانی، دوزدوزانی و مقلدین آن بزرگواران، در خاورمیانه خصوصا ایران و عراق روز سه شنبه سیزدهم اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۱ ه.ش اول ماه شوال سال ۱۴۴۳ ه.ق و عید فطر خواهد بود.

نویسنده: محمد همایونی
جمعه 9 اردیبهشت 1401