سحابی مرغ دریایی

تصویری رویایی و رنگارنگ از سحابی مرغ دریایی (Seagull Nebula) که توسط تلسکوپ VST ثبت شده است، در مرداد ۱۳۹۸ منتشر شد. این تصویر، صحنه‌ای زیبا و دلفریب از ستاره‌های درخشان در مجاورت توده‌هایی عظیم از گازها و غبارهایی است که تحسین هر بیننده‌ای را برمی‌انگیزد.

سحابی مرغ دریایی

در جنوبی‌ترین قسمت صورت فلکی تک شاخ، در مرز با صورت فلکی سگ بزرگ، سحابی وسیع و زیبایی قرار دارد به نام سحابی مرغ دریایی. این نام به خاطر دو بخش واضح و مشخص آن که سرِ مرغ و بال‌های گشاده‌ی آن را می‌سازند، توسط برخی اخترشناسان بر آن گذاشته شده است.

در عکس زیر که توسط Bob Franke در سال ۲۰۱۵ گرفته شده است، می‌توانیم حالت یک مرغ دریاییِ در حال پرواز را به راحتی مشاهده کنیم. البته این همه ویژگی و جزئیات به وسیله عکاسی آشکار می‌شوند.

سحابی مرغ دریایی با فاصله کمی در جنوب خوشه ستاره‌ای باز M50 قرار دارد و با شماره IC2177 در فهرست اجرام غیرستاره‌ای شناخته می‌شود. فاصله‌اش از ما ۳۷۰۰ سال نوری است و طولانی‌ترین قسمت آن که همان بال‌های مرغ دریایی است، ۱۰۰ سال نوری طول دارد.

دستاورد رویایی تلسکوپ VST

اما آن‌چه که اکنون مورد توجه ماست، تصویر زیبا و همراه با جزئیات بسیار زیادی است که تلسکوپ نقشه بردار VST در مرداد امسال (۱۳۹۸) از این سحابیِ رویایی ثبت کرده است.

در امتداد بال‌های مرغ دریایی می‌توان مسیرهای تاریک و روشنی را که نشان‌دهنده توزیع لایه‌های غبار و گازهای هیدروژن در آن است به وضوح مشاهده کرد. این بخش از سحابی به نام علمی Sh2-296 شناخته می‌شود و روشنایی آن به علت انرژی و گرمایی است که از ستاره‌های جوان، سنگین و پرقدرتی که در نزدیکی آن قرار دارند؛ دریافت می‌کند.

اتم‌های هیدروژن در این سحابی، در اثر جذب انرژی تابشی این ستاره‌ها برانگیخته می‌شوند و نتیجه آن تابش‌های زیبای صورتی رنگی است که در بیشتر نواحی این سحابی خودنمایی می‌کنند.

علاوه بر این فشار تابشیِ این ستاره‌های جوانِ سنگین و پرانرژی که در داخل و نزدیکی این سحابی هستند، نه تنها باعث فرم‌دهی به این سحابی شده؛ بلکه موجب شده تا نوزادهای ستاره‌ای زیادی در دلِ گاز و غبارهای این سحابی تشکیل شوند. سحابی مرغ دریایی یکی از زایشگاه‌های بزرگ ستاره‌ای است.

از آن‌جایی که هر سحابی توزیع ماده و ستاره‌های مخصوص به خودش را دارد، مانند آن‌چه در این سحابی می‌بینیم که ترکیبی است از ابرهای گوناگون؛ شکل‌های بسیار متنوعی در سحابی‌های مختلف دیده می‌شوند. این‌جاست که خلاقیت و تصویرسازی ستاره شناسان گل می‌کند و آن‌ها را با نام حیوانات یا آن‌چه که برای‌مان آشنا هستند مقایسه و نام گذاری می‌کنند.

وجود ذرات غبار به همراه اتم‌های هیدروژن، هلیوم و عناصر سنگین‌تر در مجاورت ستاره‌های سنگینِ جوان و درخشانی که تابش‌های شدید و پرانرژی را به درون این سحابی گسیل می‌کنند؛ این منطقه را مکانی مناسب و غنی برای شکل‌گیری و تولد ستاره‌های جدید ساخته است.

نمایی دیگر از سحابی مرغ دریایی (IC 2177) که در سال ۲۰۱۳ در پروژه‌ی نقشه‌برداری دیجیتال سراسر آسمان تهیه شده است. میدان دید این تصویر کمی وسیع‌تر است.

ستاره‌ای که در قسمت سرِ این مرغ دریایی خودنمایی می‌کند، ستاره‌ای بسیار عظیم است با جرم ۲۰ برابر خورشید که تابش‌های شدید آن ابرها و گازهای اطرافش را به خوبی روشن کرده است. این قسمت از سحابی به نام Sh2-292 شناخته می‌شود و ترکیبی است از سحابی‌های بازتابی و نشری (گسیلی). مقدار زیادی از نور این سحابی توسط گازهای یونیزه شده توسط ستاره‌های تازه متولد شده در آن است. هرچند که این گازها مقدار زیادی از نور ستارگان مجاور را هم دریافت می‌کند.

تلسکوپ VST

تلسکوپ VST که یک تلسکوپ میدان دید باز با قطر دهانه ۲٫۶ متر است، از بزرگترین تلسکوپ‌های نقشه‌بردار آسمان می‌باشد که در کنار چهار تلسکوپ بزرگ VLT در رصدخانه پانارال (شیلی) متعلق به مجموعه رصدخانه‌های جنوبی اروپا است. برای آشنایی با این تلسکوپ منحصر به فرد، این‌جا را کلیک کنید.

تهیه و تنظیم: محمد همایونی

منبع: رصدخانه جنوبی اروپا